Antwerpen en Brussel scoren abominabel voor stikstofdioxide: wat doet dat met onze gezondheid?

België is een van de meeste vervuilde gebieden door stikstofdioxide in Europa. Wat betekent dat voor onze gezondheid?

In een recente studie van het Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal) staat Antwerpen op de tweede en Brussel op de achtste plaats in de rangschikking van duizend Europese steden voor de mortaliteitsgraad door stikstofdioxide (NO2).

Hoewel er alarmdrempels bestaan voor stikstofdioxide, zijn er volgens de studie geen veilige niveaus voor deze vorm van luchtvervuiling en doen landen te weinig om de gezondheid van hun inwoners te beschermen. De alarmdrempels moeten volgens de wetenschappers dan ook herbekeken worden.

Stikstofpollutie daalt

Stikstofdioxide is een bruinrood, slecht ruikend gas en wordt in België voornamelijk veroorzaakt door dieselauto’s en in de tweede plaats door de industrie. Het Dieselgate-schandaal in 2015 heeft het stikstofdioxideprobleem geen goed gedaan. Door sjoemelsoftware stootten dieselwagens lange tijd veel meer stikstofdioxide uit dan de norm voorschreef.

Een positieve zaak is echter dat sinds het jaar 2000 de concentraties van stikstofdioxide dalen door de shift van diesel naar benzine en de invoering van lage-emissiezones. 2020 kenden bovendien een nog grotere daling van de stikstofpollutie in onze steden dankzij de coronamaatregelen.

Ondanks die positieve trend is het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van luchtverontreiniging nog steeds veel te groot. In Antwerpen (door de industrie in de haven en het drukke wegverkeer in en rond de stad) is maar liefst 7 procent van de jaarlijkse natuurlijke overlijdens toe te schrijven aan luchtvervuiling door stikstofdioxide. In Brussel (door de vele bedrijfswagens met een dieselmotor in en rond de stad) is dat 6 procent.

Stikstofdioxide en gezondheid

In tegenstelling tot fijn stof veroorzaakt stikstofdioxide op zichzelf niet zozeer kanker, maar het heeft wel nare gevolgen voor de longen omdat het gas kan doordringen tot de kleinste vertakkingen van de luchtwegen. Op korte termijn leidt het tot geïrriteerde en ontstoken luchtwegen, ogen, keel en neus. Hoge concentraties lokken zelfs kortademigheid, ernstige hoestbuien en felle astma-aanvallen uit.

Op langere termijn vermindert stikstofdioxide het functioneren van de longen en stimuleert het de ontwikkeling van astma. ‘Vooral kinderen zijn kwetsbaar’, zegt Joeri Thijs van Greenpeace. ‘Het risico op astma bij kinderen stijgt met 15 procent telkens de blootstelling aan stikstofdioxide (gemiddeld per jaar) toeneemt met 10 µg/m3. De Europese norm bedraagt 40 µg/m3.’

Het is ook mogelijk dat men op langere termijn gevoeliger wordt voor luchtwegeninfecties zoals verkoudheden of zelfs een ernstigere vorm van covid-19. En longkankerpatiënten hebben een lagere overlevingskans in gebieden waar veel stikstofdioxide aanwezig is

Naast problemen met de longen is er een verband tussen de blootstelling aan stikstofdioxide en het ontwikkelen van een hoge bloeddruk, wat dan weer een risicofactor is voor hartziektes en beroertes. Stikstofdioxide leidt ook tot een lager geboortegewicht bij pasgeborenen.

Ozon

Tot slot reageert stikstofdioxide op warme, windstille zomerdagen met andere chemicaliën en UV-licht en vormt het zo ozon (O3), wat ook een gezondheidsimpact heeft. Blootstelling aan hoge ozonconcentraties kan immers leiden tot irritaties aan de ogen, neus en keel, prikkelende hoest en overgevoeligheid van de longen, maar ook hoofdpijn, braakneigingen en vermoeidheid. Iedereen, ook gezonde mensen, die in de buitenlucht inspanningen levert, ondervindt bij hoge ozonwaarden een longfunctievermindering van 10 procent en loopt het risico van ontstekingsreacties aan de luchtwegen.

De Vlaamse overheid moet volgens Greenpeace haar Luchtbeleidsplan 2030 in lijn brengen met de Europese regels. ‘Dat plan moet een duidelijk tijdskader aangeven met ambitieuze maatregelen zoals ultralage-emissiezones, een slimme kilometerheffing, en grotere investeringen in fiets, openbaar vervoer en deelmobiliteit’, aldus Joeri Thijs.