Afdanking langdurig zieken: ‘Hebben politici van deze regering nog contact met de werkvloer?’

Slechts 1 op de 10 re-integratieprojecten leidt volgens PVDA-voorzitter Peter Mertens naar effectieve re-integratie: ‘Wie met beide voeten in de realiteit staat, wordt geconfronteerd met een beleid dat steeds meer mensen ziek maakt.’

13.000 ontslagen wegens ‘medische overmacht’, dat zijn koude cijfers in een opinie, maar een kille realiteit voor veel mensen. Dat Egbert Lachaert (Open VLD) mijn opiniebijdrage ‘bedreigend voor het publieke debat’ noemt, is onrustwekkend. Dat duurbetaalde politici van partijen die ons regeren geen flauw benul schijnen te hebben van de realiteit op de werkvloer, lijkt mij een veel grotere bedreiging voor het publieke debat.

Mijn opiniebijdrage over de kosteloze afdanking van langdurig zieke mensen moet een gevoelige snaar hebben geraakt. Zowel via Knack.be als de zustersite LeVif.be werd de tekst bijzonder veel gedeeld en becommentarieerd op sociale media. Kort na publicatie ontving ik een pak e-mails. Tientallen mensen stuurden me hun persoonlijke getuigenis over hun ‘afdanking wegens medische ongeschiktheid’.

Neem nu Cindy uit Aalter. Cindy werkte als poetsvrouw met dienstencheques. Na vijf jaar ontwikkelde ze een hernia aan haar rug. ‘Eerst bleef ik gewoon doorwerken alsof er niets aan de hand was. Maar uiteindelijk ging het niet meer’, schrijft ze. ‘Ik kreeg uitstralingspijnen naar mijn been toe, totdat ik de stofzuiger niet meer met de voet uit kon zetten. Dus zette ik mijn trots opzij en bleef ik thuis.’ Als ze opgeroepen wordt in het kader van een re-integratietraject, is haar naam al uit de postvakjes verwijdert. ‘We hebben voor jou geen werk meer en hier is niks anders’, krijgt ze te horen. Uiteindelijk wordt ze ontslagen wegens ‘medische overmacht’. Sindsdien is ze in begeleiding bij de VDAB om een job te zoeken. ‘De mensen van trajectbegeleiding zeggen me dat ik bij een sollicitatie beter zwijg over mijn (erkende) arbeidshandicap omdat ze me dan geen toch kans gaan geven’, schrijft ze. Daar sta je dan.

13.000 ontslagen wegens ‘medische overmacht’, een feit

Ik heb niet alleen de gevoelige snaar van Cindy geraakt. Ook twee vooraanstaande stemmen van regeringspartijen kropen in hun pen. Jan Spooren (N-VA) en Egbert Lachaert (Open VLD) dienden mij van antwoord. En dat in niet mis te verstane bewoordingen. ‘De feitenvrije opinies van Peter Mertens bedreigen het publieke debat’, schrijft Lachaert. Jawel, ik ‘bedreig’ het publiek debat. Mijn misdaad? Een opiniestuk schrijven over de kosteloze afdanking van langdurig zieken.

Feitenvrij is het opiniestuk allerminst. Het antwoord van Lachaert des te meer. Dat wordt ook door specialisten opgemerkt. ‘Egbert Lachaert slaat de bal krachtig mis naar Peter Mertens’, reageert Herman Fonck, arbeidsmarktspecialist van het ACV die zich verdiept in de materie, op Twitter. ‘De maatregelen van Maggie De Block hebben 16.000 langdurig zieken langs de re-integratie procedure doen passeren. Naar schatting 13.000 zijn ontslagen wegens medische overmacht.’

https://twitter.com/hermanfonck/status/963322555410022400Herman Fonckhttps://twitter.com/hermanfonck

@egbertlachaert slaat de bal krachtig mis naar @peter_mertens : de maatregelen van @Maggie_Deblock hebben 16000 #langdurigzieken langs de #reintegratie procedure doen passeren. Minder dan 10 % heeft aangepast werk gekregen, naar schatting 13000 ontslagen #medischeovermacht.

— Herman Fonck (@hermanfonck) February 13, 2018

Dat is een feit. Wie het tegendeel beweert is feitenvrij. 13.000 ontslagen, dat zijn koude cijfers in een opinie, maar vooral, dat is de kille realiteit voor Cindy en al die andere mensen. Ook het ABVV sprak eerder al over een ‘kosteloze ontslagmachine’.

Gedaan met overleg, de werkgever beslist

Egbert Lachaert schrijft dat mensen vroeger ook ontslagen konden worden wegens medische overmacht. Dat klopt natuurlijk, maar die procedure werd moeilijker sinds 2014. Vanaf dan gingen de Arbeidsrechtbanken strenger toekijken op mogelijke ‘discriminatie wegens ziekte’, want dat is wettelijk verboden. Er kwamen heel wat uitspraken waarbij werkgevers bij dergelijke afdankingen werden veroordeeld tot het betalen van verbrekingsvergoedingen. Het punt dat ik in mijn opinie maak is dat met de nieuwe wetgeving de werkgevers opnieuw rechtszekerheid aan hun kant krijgen: langdurig zieken kunnen terug gemakkelijk worden afgedankt, zonder enige vergoeding. Ja, er moet een korte procedure met een mogelijk re-integratietraject worden opgestart, maar daar is zo goed als niets van verplichting of sanctie aan verbonden.

De heer Lachaert weet dat overigens heel goed. Tijdens de parlementaire debatten over het nieuwe wetsontwerp legt hij zélf uit hoe de verbreking van de overeenkomst wegens overmacht vaak ‘in overleg’ werd gebruikt om de situatie te deblokkeren. In de praktijk kon echter enkel ontslagen worden ‘wegens medische overmacht’, als de zieke zelf het medisch attest binnenbracht. Dat hoeft nu niet meer. Door mee te stappen in een re-integratietraject en het laten afleveren van een attest van ongeschiktheid door de arbeidsgeneesheer, krijgt de werkgever alle argumenten voor ontslag omwille van medische overmacht op een dienblad gepresenteerd. Gedaan met overleg, uiteindelijk beslist de werkgever. Dat is een feit.

Slechts 1 op de 10 re-integratieprojecten leidt naar effectieve re-integratie

De bewering van Lachaert dat het werknemers nét moeilijker gemaakt wordt om werkgevers te ontslaan is al helemaal op los zand gebaseerd. Ik gaf al aan hoe 70 procent van de werknemers die in zo’n re-integratietraject stappen in een ‘Traject D’ eindigen, waarna ze gemakkelijk ontslagen kunnen worden wegens medische overmacht.

Maar daar stopt het niet. Uit een onderzoek van externe preventiedienst Idewe, dat in november 2017 werd gepresenteerd op de nationale dagen van de Belgische Beroepsvereniging van Arbeidsgeneesheren, blijkt dat ongeveer één op vijf mensen in zo’n re-integratietraject een zogenaamd ’traject C’ toegewezen krijgt. Daarbij moet er naar aangepast werk gezocht worden op de bedrijfsvloer. En wat blijkt? Bijna negen van de tien mensen in die situatie worden alsnog ontslagen wegens medische overmacht.

Samengevat: alle trajecten bij elkaar genomen leidt amper één op tien van de re-integratietrajecten ook effectief naar re-integratie in het bedrijf. Opnieuw, een feit. De re-integratietrajecten hebben voor heel wat werkgevers slechts één nut: hun personeelslijsten uitkuisen en daarbij mensen massaal en kosteloos op straat te zetten.

De maskers vallen, goedkope flexi-jobs voor zieken

Niet alleen de vakbonden, niet alleen de externe preventiediensten, maar ook Lachaerts collega Jan Spooren van regeringspartij N-VA geeft ons hierin gelijk. Spooren schrijft: ‘We merken in de praktijk echter dat veel van deze re-integratietrajecten inderdaad leiden naar een zogenaamd ‘Traject D’, zoals ook Peter Mertens aanhaalt. In dat geval oordeelt de arbeidsgeneesheer dat er geen (aangepast) werk meer kan worden voorzien voor de langdurig zieke bij de oude werkgever. Vaak leidt dit tot een ontslag om medische redenen.’

Spooren trapt niet in de val van de testosteronpolitiek die blind alle argumenten van tafel veegt onder de noemer ‘feitenvrij’. Hij is eerlijker en dus ook duidelijker. De N-VA’er vindt die massale afdankingen net een goeie zaak: het laat de zieke werknemers immers toe om ‘nieuwe jobmogelijkheden bij een andere werkgever te verkennen’. Spooren heeft voorstellen voor ‘arbeidsintegratiejobs’ die hij zelf op zijn website omschrijft als ‘flexijobs’ voor langdurig zieken. Die zouden aan het werk moeten met behoud van hun ziekte-uitkering, alleen de effectief gepresteerde uren zouden worden betaald. Voor de werkgever vervalt dan elke ontslagvergoeding en de betaling van gewaarborgd loon. Kortom, (langdurig) zieke mensen kunnen best worden ontslagen. Dat zal zorgen voor een stroom aan goedkope arbeidskrachten voor andere sectoren. De maskers vallen.

De ziekte bestrijden met de bacterie aan de oorzaak ervan

Zo verdwijnt de verantwoordelijkheid van de werkgever om aanpassingen aan de arbeidsposten te voorzien of om te zorgen voor ander werk. De N-VA wil de ziekte bestrijden met de bacterie die aan de oorzaak ervan ligt. Langer werken, toegenomen flexibilisering, en het gebrek aan controle over de arbeidstijd (het gevoel een voortdurende speelbal te zijn) duwt massa’s mensen in burn-outs en depressies. Dat zorgt voor mensen die langer ziek zijn. En wat is het antwoord van de N-VA? Nog meer flexibilisering. Flexi-jobs voor langdurig zieken.

Aan Jan Spooren lees ik graag de getuigenis van Mieke voor. Ook zij mailde me na de publicatie van mijn opiniestuk. Mieke werkt met zeer flexibele uren. Ze is een tijdje thuis geweest met een burn-out. Na enkele maanden intensieve begeleiding door de huisarts en psycholoog, is ze meer en meer klaar om gedeeltelijk het werk te hervatten. De adviserend geneesheer schrijft expliciet ‘werkhervatting met aangepast werk’ voor, waarin hij duidelijk aangeeft dat werk met wisselende uren, met zware druk en piekbelasting dient vermeden te worden. Dat is echter niet mogelijk op haar werk, waarop de arbeidsgeneesheer tegen haar zegt dat ze haar ‘maar moet laten ontslaan omwille van medische redenen’. Dat is de realiteit van vandaag. En op die realiteit wil Spooren antwoorden met nog meer wisselende uren, flexibiliteit en gebrek aan controle over de eigen arbeidstijd. Je moet maar durven.

En maar zwijgen over het echte debat: langer werken

De feiten zijn wat ze zijn. Duizenden zieke mensen worden zonder vergoeding afgedankt. Maar er is nog een ander debat: wat zijn de oorzaken van de explosie van het aantal langdurige zieken? En wat gaan we daaraan doen? Daarover zwijgen Spooren en Lachaert in alle talen.

Ik schreef eerder al dat er twee grote oorzaken zijn: de slechtere arbeidsomstandigheden en het langer werken. Dat laatste is de directe verantwoordelijkheid van de politici van de regeringspartijen. Onder andere van de partijen van Spooren (N-VA) en Lachaert (Open VLD) dus. De regering liet ons langer werken, tot 67, en zette het mes in het brugpensioen. Eerder schreef ik al: ‘Het gevolg laat zich raden. Ik laat even de journalisten van De Tijd aan het woord, die moeilijk kunnen verdacht worden van enige PVDA-gezindheid. “De stijging van de uitgaven voor langdurig zieken is deels het gevolg van de beslissing om het systeem van brugpensioen af te bouwen, waardoor de arbeidsongeschiktheid een soort communicerend vat is met de werkloosheid”, schrijven Pieter Blomme en Jasper D’Hoore in de beurskrant. Zo hoort u het ook eens van een ander.’

Ondertussen werkt minister van Pensioenen Bacquelaine (MR) in alle stilte verder aan zijn ‘puntenpensioen’. Laten we niet vergeten dat de Zweden dankzij hun puntenpensioen al drieënhalf jaar langer moeten werken om hun wettelijk pensioen van weleer te behouden.

En daarbij komen nog de beslissingen over ‘de zware beroepen’. Die dreigen elke uitstapregeling voor de leeftijd van zestig jaar onmogelijk te maken. Daarenboven dreigen de criteria om te worden erkend als ‘zwaar beroep’ zo strikt te worden dat sectoren als onderwijs of zorg er volledig of gedeeltelijk zullen buiten vallen. Ook in de privésector zullen de betrokken werknemers die worden erkend als ‘zwaar beroep’ uiterst beperkt zijn. Voor al de anderen wordt het dus werken tot 65 of 67.

Vrij debat

Lachaert schrijft dat ik ‘het publieke debat bedreig’. Dat is een merkwaardige beschuldiging van een liberaal, die normaal gepokt en gemazeld zou moeten zijn in een lange traditie van vrij debat. Vooruitgang werd door de Verlichting zonder uitzondering ‘filosofisch’ opgevat, als een revolutie van het denken. ‘Als dwaling en onwetendheid de boeien gesmeed hebben waarmee mensen in hun verdrukking vastzitten, dan zullen wetenschap, rede en waarheid ooit in staat zijn die te verbreken’, stelden baron d’Holbach en de radicale verlichters. ‘Aufklärung um andere wieder afzuklären, giebt Freiheit’, alleen verlichting die andere verlicht geeft vrijheid, klonk het in Duitsland.

De nood om te argumenteren is een hoeksteen van de Verlichting. De vooruitgang van de menselijke rede werd gezien als een collectieve inspanning, in interactie tussen argumenten, vertelden de Encyclopedisten.

Precies daarom is de Trump-trend zo schadelijk. De Amerikaanse president debiteert zelf de ene niet-wetenschappelijke stelling na de andere, maar is er anderzijds wel als de kippen bij om zélf een ‘Fake News Award’ uit te reiken aan zijn tegenstanders. In Frankrijk doet president Macron, die net na zijn verkiezing door zowat alle politici uit ons land heilig werd verklaard, precies hetzelfde. En bij ons doet premier Michel het allemaal nog eens over. Toen de vakbonden in december een betoging organiseerden tegen het geplande pensioen met punten, noemde onze premier de kritiek van de bonden ‘fake news’. Het gevolg van deze trend is drieledig: men verhindert elk debat ten gronde; men depolitiseert het debat tot het niveau van ieder-zijn-waarheid; en men criminaliseert oppositionele meningen. d’Holbach zou zich in zijn graf omdraaien. Het is jammer dat ook Lachaert in die val trapt.

Ik bedreig het debat niet

Ik bedreig het debat niet. Ik verschil fundamenteel van mening in het debat. Voor mij zijn de werkende mensen meer dan middelen die men tot het uiterste gebruikt om winst voort te brengen, om ze daarna aan de kant te schuiven als ‘onbetaalbaar’. Voor mij hebben ook oudere mensen recht op een waardige oude dag via een volwaardig brugpensioen op 58 jaar en een minimumpensioen van 1.500 euro. Mensen zijn nu eenmaal geen machines die men tot op het bot verslijt en daarna zo goedkoop mogelijk dumpt. Dat is geen debat over feiten. Dat is een debat tussen een liberale en een sociale ideologie.

Wie met beide voeten in de realiteit staat, wordt geconfronteerd met een beleid dat steeds meer mensen ziek maakt. Ik sprak onlangs nog met kassiersters van Carrefour die vertellen dat ze door de op til staande herstructurering binnenkort allemaal ‘polyvalent’ aan het werk zullen moeten. In mensentaal: kassiersters aan de rekken en rekkenvullers aan de kassa. De kassiersters zeiden me: ‘Dat is het einde van mijn carrière hier. Ik zit net aan de kassa omdat ik geen rekken meer kan vullen. Als ik nu terug de rayons in moet kan ik opnieuw op de ziekenkas. Om dan nadien de laan uitgestuurd te worden omdat ik mijn job niet meer aan zal kunnen.’ Dat is de harde realiteit die steeds meer mensen ervaren. Dat duurbetaalde politici van partijen die ons regeren daar geen flauw benul van hebben, dat is pas een échte bedreiging voor het publieke debat.