‘Geef de overheid je vinger(afdrukken), neemt ze zeker de hele hand’

‘De vreselijke en gebrekkige boutade ‘wie niks te verbergen heeft, heeft niks te vrezen’ lijkt wel de lijfspreuk voor het beleid van deze regering’, schrijft Matthias Dobbelaere-Welvaert van deJuristen.

Minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA) heeft nog maar eens een wetsvoorstel klaar. De ‘Law & Order’-personificatie van deze regering heeft amper de wens uitgesproken om 3.000 ANPR-camera’s overal te lande neer te planten, of hij heeft zijn zinnen al gezet op een nieuw stokpaardje: uw vingerafdruk op de eID (de Belgische identiteitskaart).

Geef de overheid je vinger(afdrukken), neemt ze zeker de hele hand.

Zijn wens is niet nieuw. De kiem hiervan werd al gelegd in een ‘Superministerraad’ van mei 2017, waar Jambon niet alleen een vingerafdruk lokaal wou bewaren op de eID zelf, maar ook een databank wou aanleggen met een vingerafdruk van élke burger. Onschuldig of schuldig, het doet er niet toe.

Dat plan werd een halt toegeroepen door Open VLD, in persoon van Philippe De Backer (Open VLD), Staatssecretaris voor Privacy. België zou België niet zijn, mocht er uit deze patstelling geen halfbakken oplossing komen. U raadt het al: de lokale bewaring van twee vingerafdrukken. Wat u vast ook al heeft geraden: het is een kwestie van tijd tot de regering die databank weer op tafel gooit, en burgers alsnog verplicht hun reeds gedeponeerde vingerafdruk netjes in een databank af te leveren.

Iedereen crimineel

Mijn betoog op Knack over de ANPR-gekte is nog niet koud, of hier ben ik weer: deze regering, verblind door een tomeloze drang naar burgercontrole en surveillance beschouwt élke burger als een potentiële crimineel. De vreselijke en gebrekkige boutade ‘wie niks te verbergen heeft, heeft niks te vrezen’ lijkt wel de lijfspreuk voor haar beleid.

Opvallend is dat Jambon amper steun krijgt vanuit conversatieve hoek, en veel N-VA’ers hebben best genoeg van de Orwelliaanse manier waarop Jambon zijn ambt in de markt zet.

Een mooi antwoord las ik ooit op Twitter: I have nothing to hide, but it’s not up to the Government to decide‘. Opvallend is dat Jambon amper steun krijgt vanuit conversatieve hoek, en veel N-VA’ers hebben best genoeg van de Orwelliaanse manier waarop Jambon zijn ambt in de markt zet. Toch gaat de man rücksichtslos door met al zijn privacyschendende voorstellen.

Dat zijn trouwens niet mijn woorden. De Privacycommissie (nu herdoopt naar GBA, Gegevensbeschermingsautoriteit) gaf in mei van dit jaar een negatief advies over het voorstel. De Commissie schoot het voorstel af wegens ‘overmatig’ én ‘niet conform de Privacywet’.

De Privacycommissie verwijt de regering dat ze geen cijfers kan aandragen (of andere gegevens aanbrengt) over bewezen gevallen van fraude om dergelijke verregaande maatregel te rechtvaardigen.

In haar woorden: ‘het nemen van vingerafdrukken van een volledige bevolking is geen onschuldige maatregel op het gebied van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Het is een intrusieve maatregel. De regering dient het zwaarwegend algemeen belang aan te tonen’.

Als u de Privacycommissie een beetje kent, weet u dat ze maar zelden scherp reageert. Dat ze dat in dit geval toch doet, stemt tot nadenken.

Wat met de Europese paspoorten?

Het argument dat onze internationale paspoorten reeds biometrische data bevatten, gaat niet op. Er is nu eenmaal een Europese verordening die lidstaten daartoe verplicht, maar die verplichting is er niet voor nationale identiteitskaarten, waarbij Europa biometrische gegevens niet als het minimum vaststelt om een persoon te kunnen identificeren.

Overigens: uw eID bevat al biometrische data. Uw foto.

Bijkomende gevaren

Indien u ooit in een keten als de Mediamarkt passeerde, dan weet u dat men daar gretig om uw eID vraagt om uw garantie te koppelen aan de kaart. Klinkt allemaal wel handig, privacyvriendelijk is het allerminst. Het advies blijft dan ook om uw eID altijd te weigeren voor private initiatieven of bedrijven.

Als er straks twee vingerafdrukken op uw eID bewaard worden, hoe groot acht u de kans dat er misbruik zal optreden, zij het accidenteel dan met wel met opzet?

Als er straks twee vingerafdrukken op uw eID bewaard worden, hoe groot acht u de kans dat er misbruik zal optreden, zij het accidenteel dan met wel met opzet? Over misbruik gesproken: vertrouwt u de overheid – die in het verleden herhaaldelijk pijnlijk is gewezen op haar gebrek in IT-infrastructuur en -beveiliging – , toe met uw unieke vingerafdruk(ken)?

Realiseer u: uw wachtwoord dat belandt op de digitale straat is vervelend, maar uw unieke vingerafdruk die opeens vogelvrij digitaal beschikbaar is, dat lijkt me nog net iets ernstiger.

Conclusie

Volgens een peiling van VTM Nieuws zou 8 op de 10 Vlamingen voorstander zijn van meer (slimme) camera’s in zijn stad of gemeente. Als die peiling representatief is, stemt me dit weinig hoopvol dat er voldoende burgers op de hoogte zijn van de potentiële gevaren van een surveillancemaatschappij, ééntje die vaak in alle stilte of zelfs door luid protest heen elke dag in ons land een stuk meer wordt uitgebouwd.

Het zou echter fout zijn om de meerderheid altijd in het gelijk te stellen. De wens naar veiligheid is een subjectief emotioneel argument. Het Verenigd Koninkrijk heeft als geen ander geïnvesteerd in een duur cameranetwerk, maar de criminaliteit is er amper door gedaald (en in sommige gebieden zelfs gestegen).

Hoeveel willen we collectief afgeven om die ongrijpbare veiligheid eindelijk te kunnen omarmen?

Veiligheid. Het lijkt wel alsof het alleen nog daar om gaat. Hoeveel willen we collectief afgeven om die ongrijpbare veiligheid eindelijk te kunnen omarmen? Hoeveel privacy en andere mensenrechten moeten eraan geloven, vooraleer de honger van Jambon eindelijk is gestild?

Ik zou Jan Jambon makkelijk van onwetendheid of naïviteit kunnen beschuldigen. Dat gaat echter niet. De man haalde aan de Vrije Universiteit Brussel ooit een licentiaat informatica. Dat zou hem minstens in staat moeten stellen de technische risicofactoren correct te kunnen inschatten.

De waarheid is dat uw protest, het afkeurend geluid van experten en het heldere bezwaar van de Privacycommissie de man zijn koude kleren niet raakt. U hoeft niet te hopen op een ommezwaai. De vraag wanneer het genoeg zal zijn, daarvan laat ik het antwoord graag aan u over. U heeft een stem, een politieke, én een juridische.

Gebruik ze.

Matthias Dobbelaere-Welvaert is managing partner bij theJurists Europe. Hij doceert ook ‘Copyright and Mediarights’ aan de Erasmus Hogeschool Brussel en is gespecialiseerd in privacy, vrije meningsuiting en artificiële intelligentie.