‘Excelleren vs welbevinden: aan welke van de twee heb je het meeste wanneer je je in jezelf verslikt?’

Algemene kennis ja, uiteraard, al is die ondertussen altijd en overal met één klik terug te vinden. Maar graag ook – en misschien nog belangrijker – een gezonde dosis… zelfkennis, zelfbewustzijn, schrijft Tommy Browaeys.

Het overkomt me nog wel eens dat ik moeilijk de slaap vat, ook al is dat in de verste verte niet te vergelijken met het nachtenlang wakker liggen van de lichamelijke en mentale pijn die mij een aantal jaren geleden langzaam maar zeker verteerde.

Even naar beneden voor een kop warme melk met honing, een koek en naar de herhalingslus van Eén kijken. De Zevende Dag, een debat over ons onderwijs want blijkbaar maken sommige politici zich zorgen over het algemene niveau, moeten we opnieuw durven te excelleren, terwijl de slinger nu te veel zou overhellen naar het welbevinden. Andere verkozenen nuanceren. Getuigenissen uit de dagelijkse praktijk.

Ik verslik me bijna wanneer een jongedame aan de grote tafel vertelt dat ze een dag later perfect kan uitleggen hoe de prostaatklier werkt maar dat ze die kennis na verloop van tijd weer helemaal vergeten is en er dus eigenlijk weinig aan heeft. Lachend besef ik dat ze met die uitspraak eigenlijk de spijker op de kop slaat. Op de middelbare school ging het voor mij ook zo voor de wetenschappelijke vakken. Het was een verplicht nummer uit het hoofd leren en zo goed mogelijk – wel eens zonder veel inzicht – reproduceren. Eigenlijk een beetje herkauwend de leraar en mezelf even voor de aap houden. De taalvakken gingen als bij wonder automatisch en veel meer op gevoel dan door mijn verstand te stretchen. In de cursussen waar de filosofische kant van mij ruimte kreeg, ademde mijn ziel helemaal.

Het spreekt voor zich dat een gezonde dosis kennis noodzakelijk is maar dat mag niet allesoverheersend zijn. Naar mijn gevoel helt de slinger net te veel over naar dat uitbraken van informatie die er tijdelijk ingeramd wordt. Het is in ieder geval geen garantie om het effectief te maken in het leven, dat voor vele jongeren dan nog moet beginnen en waarvan je het scenario niet in een wetenschappelijke formule kunt gieten. Moet de kennislat en daardoor ook de druk vanaf de kinderstoel tot aan de diploma-uitreiking steeds hoger gelegd worden?

“We are teaching our children to memorize things and then to regurgitate the information. Most kids are learning on their own, because they have more information at their fingertips than in their classroom.” (Gary Vaynerchuk)

Voor niets gestudeerd

Het doet me terugdenken aan de eerdere, alarmerende berichten van de bijna 18.000 krakende jongeren tussen 11 en 20 die vorig jaar antidepressiva slikten. Heeft onze jeugd meer of minder stress nodig? Koppel dat aan de 400.000 langdurig zieken die – vaak met een stevig diploma op zak – langs de arbeidsmarkt geparkeerd staan en stel je dan eens de vraag hoeveel van die mensen op dit moment al dan niet over die opgelegde excellentielat geraken. Pas nog sprak ik iemand die met zichzelf worstelde en nu gelukkig stap voor stap minder moeite heeft om te aanvaarden dat ze nu iets doet wat haar eigenlijk best wel een goed gevoel geeft maar dat het toch jammer is dat ze dan al die jaren voor iets anders – lees voor niets – gestudeerd heeft.

Begrijp me niet verkeerd: ik geloof ook in de stelling dat goed onderwijs een belangrijke voorwaarde is om niet in armoede te vervallen of om de vicieuze cirkel ervan te doorbreken. En het is fijn om kinderen te zien die tevreden zijn over hun schoolresultaten. Maar een persoon bestaat uit verschillende aspecten, waarvan er geen enkel stiefmoederlijk behandeld mag worden. Ik herinner me hoe mijn collega en ik bij sollicitaties minstens evenzeer of zelfs meer keken naar wie voor ons zat dan naar de boterbriefjes op het cv. Nog een flashback: na een stevige opleiding copywriting vertelde een lesgever dat we, nu we alle regeltjes kenden, die overboord mochten gooien om uniek uit de hoek te komen. Anders zouden we toch commerciële boodschappen van dertien in een dozijn neerpennen. “Het verhaal dat jij schrijft”, las ik in de ontmoetingsruimte van de EHSAL Management School, waar ik recent mijn verhaal ging delen. Een boodschap die ik toen in mijn presentatie verwerkt heb in het licht van authenticiteit. Gaan we voor een originele identiteit of zijn we tevreden met copycats?

Ik houd het dus bij een dubbel gevoel. Algemene kennis ja, uiteraard, al is die ondertussen altijd en overal met één klik terug te vinden. Maar graag ook – en misschien nog belangrijker – een gezonde dosis… zelfkennis, zelfbewustzijn. Aan welke van de twee heb je het meeste wanneer je je op jonge of oudere leeftijd in jezelf verslikt?

Als ik even terug in mezelf kijk, had ik in de aanloop naar en tijdens mijn crash bijzonder weinig aan alles wat ik op de schoolbanken en nadien geleerd heb. Waarom? Omdat ik mijn zelfbewustzijn helemaal kwijt was. Het is pas door alles wat ik wist los te laten en opnieuw bij de essentie in en van mezelf te starten, zonder de rugzak vol vervuiling waarmee mijn verstand mijn gevoel door de jaren heen gaan lamleggen was, dat ik opnieuw honger in mezelf en alles om me heen kreeg. Mijn universitaire diploma zorgde destijds alvast niet voor een betere (nacht)rust. Een vriend van me zegt altijd dat het niet uitmaakt wat je weet zolang je niks doet met wat je weet.

Ik hoop daarom vurig dat het opleidingstraject van onze kinderen niet enkel draait rond het herkauwen en recycleren van universeel overeengekomen kennis maar dat ze de ruimte krijgen om met de ingrediënten van hun smaak geen spiegel- maar een eigen realiteit te vormen. Dat er meer plaats is voor de ‘wie’ en de ‘waarom’ dan de ‘wat’, waardoor de ‘hoe’ zich als vanzelf ontvouwt. Als groot liefhebber van letters en woorden hecht ik belang aan correct taalgebruik en soms frons ik mijn wenkbrauwen wel eens als ik zie op welke manier jongeren ondertussen met elkaar communiceren. Maar belangrijker vind ik dát ze communiceren. En nog belangrijker dat ze delen wat in hen omgaat wanneer hun leven niet volgens plan loopt, ook al is dat in slecht Nederlands. De oudste stuurde mij ooit een bericht: “Vraag is aan…”. Mijn antwoord: “Het is ‘eens’ in plaats van ‘is’.” Zijn reactie: “Eens dat zo?”. I rest my case. Die komt er wel.

Een aantal weken geleden namen een oude schoolkameraad en ik een podcast op in onze vroegere middelbare school. Tijdens dat gesprek, waarvan je hier een montage vindt, pleitte ik er al voor om in de scholen niet enkel op vaardigheden en competenties te focussen maar om (adem)ruimte te laten voor zelfbewustzijn. Want dat is het belangrijkste ingrediënt om een antwoord te vinden in moeilijk verteerbare situaties. Het is naar mijn mening dan ook onze plicht om niet enkel zelf nu werkelijk te ademen maar ook om er via opvoeding en onderwijs voor te zorgen dat onze kinderen dat later ook kunnen in de wereld die wij momenteel van hen lenen. En sorry, dat kan niet enkel en alleen door de diplomalat steeds hoger te leggen. Weten speelt een rol, maar weten wie ze zijn en waar ze terecht kunnen krijgt voor mij de hoofdrol.

Tommy Browaeys schreef in zijn boek ‘Wake-up call’ over hoogsensitiviteit en burn-out. Je kan hem volgen op de blog waarjewerkelijkademt.wordpress.com.