Onderwijs: ‘Schrijnend dat “welbevinden” en “excelleren” als aan elkaar tegengesteld worden gezien’

Cognitief psycholoog Wouter Ducyk (UGent) ziet geen tegenstelling tussen ‘welbevinden’ en ‘excelleren’ op school. ‘Een kansarm kind dat te horen krijgt dat een zes op tien goed is, is twee keer slachtoffer.’

Kan onderwijs een rol spelen in kinderarmoedebestrijding?

WOUTER DUYCK: Zeker. Meer zelfs, het gratis staatsonderwijs is juist ingevoerd om de sociale mobiliteit te bevorderen. In Vlaanderen hebben we lang uitgemunt in die sociale mobiliteit: op Finland na hebben nergens zo veel kinderen een hoger diploma dan hun ouders. Maar wat zo goed is gelukt met onze autochtone kwetsbare mensen, mislukt nu met de allochtone kwetsbare mensen. Dat ligt aan de te lage verwachtingen. Het is goed om begrip te hebben voor de moeilijke thuissituatie van sociaal kwetsbare leerlingen, maar daaruit concluderen dat zij tevreden mogen zijn met een zes op tien, is compleet verkeerd.

Focussen we te veel op het welbevinden van leerlingen?

DUYCK: Het is schrijnend dat ‘welbevinden’ en ‘excelleren’ als aan elkaar tegengesteld worden gezien. We geven geen rapporten meer omdat kinderen die minder goed presteren zich dan slecht zouden voelen. Het gevolg is dat de OESO nergens zo’n lage prestatiemotivatie meet als in Vlaanderen. Terwijl onderzoek net uitwijst dat kinderen met hoge prestatieverwachtingen ook een hoger welbevinden hebben. Een kansarm kind dat te horen krijgt dat een zes op tien goed is, is twee keer slachtoffer: het zal zich níét beter voelen en het zal afstuderen zonder voldoende competenties.

Is ‘cognitieve ontwikkeling’ de enige structurele oplossing voor kinderarmoede?

DUYCK: Ik begrijp dat scholen een deel van hun financiële middelen inzetten om leerlingen met honger een maaltijd te geven. Met een lege maag kun je niet leren. Maar als je de armoede structureel wilt laten dalen, kun je die middelen beter inzetten om de leerwinst van kansarmen te bevorderen. Dan vermijd je dat ook hún kinderen later naar school zullen moeten met een lege brooddoos. In een diensteneconomie waarin productiejobs verdwijnen, is een diploma de enige duurzame weg uit armoede.

Te veel talent kan nadelig zijn, schreef u over de Rode Duivels in De Standaard. Kan dat ook gelden voor leerlingen?

DUYCK: (lacht) Nee. Als je bij topleerlingen één IQ-punt kunt toevoegen, zo bleek uit Amerikaans onderzoek, voeg je 468 dollar toe aan het bruto binnenlands product. In het onderwijs kun je dus nooit te veel talent hebben.

Moeten de vaste benoemingen op de schop?

DUYCK: Uiteindelijk wel, maar een veel dringender probleem is het lerarentekort. Bijna een op de twee leraren in het secundair stopt binnen de vijf jaar. De vaste benoeming en de bijbehorende goede voorwaarden afschaffen zou een extra negatief effect hebben.