‘U kunt haar niet veroordelen.’ Dat heeft Jef Vermassen donderdagmiddag gepleit voor de beschuldigde psychiater. ‘Als u haar veroordeelt, is dat omdat u vindt dat ze niet barmhartig geweest is”, klonk het. “De sprong van een mogelijke deontologische inbreuk, als iemand die mogelijk niet onafhankelijk was, naar de zwaarste straf is onmogelijk.’
‘De kern van de zaak is onafhankelijkheid’, zei Vermassen. ‘Dat we niet onafhankelijk waren, dat wordt ons verweten. Voor de rest is alles in orde, dat is het enige.’ Vermassen haalde eerst het incident aan waarbij de burgerlijke partij een vraag wou stellen over de positie van Paul Cosyns, lid van het college van deskundigen. ‘U heeft die vraag terecht afgeblokt, meneer de voorzitter. Dat hij grootmeester van de loge is, dat is deel van het privéleven. Ik vraag toch ook niet of meneer Keuleneer lid is van één of andere vereniging, Opus Dei bijvoorbeeld. Dat is privéleven, je respecteert dat van een ander ook.’
De advocaat verwees ook naar de conclusies van het college. ‘De drie experten zeggen in een verslag van 200 bladzijden dat ze de rol opgenomen heeft van behandelende psychiater. Die is niet combineerbaar met de rol als onafhankelijk psychiater zoals voorzien in de euthanasiewet, zeggen ze, en ze verwijzen naar haar nota’s. ‘Ik stel voor om nieuwe medicatie te nemen, maar Tine weigert’, schrijft ze. Mag ze dat? Strikt genomen niet, als ik de redenering volg van de experts. Maar ze deed dat omdat ze wist dat Tine medicatie in huis had om zelfmoord te plegen, ze zei ‘doe dat weg’ en ik zal iets anders voorschrijven.’
Het college van deskundigen twijfelt zelf aan de onafhankelijkheid, aldus Vermassen. ‘Ik citeer: ‘de twijfel betreffende de onafhankelijkheid beperkt zich tot de laatste fase’ (na de diagnose autisme, nvdr.). Wel de wet zegt twijfel is in het voordeel van de beschuldigde. Ze zeggen het dus zelf.’
‘Procureur is te mild: hij moet ze vervolgen voor seriemoord’
‘Meneer de procureur, u bent veel te mild. U moet ze vervolgen voor seriemoord.’ Dat zei Jef Vermassen cynisch aan de start van zijn pleidooi voor de beschuldigde psychiater. ‘Mijn cliënte heeft gedaan wat ze altijd doet: praten met de familie, naar alternatieven zoeken. Ze heeft dat al tien, twintig, dertig keer gedaan.’
Tine Nys kreeg op 27 april 2010 euthanasie op basis van psychisch lijden. Volgens het openbaar ministerie werden de voorwaarden van de euthanasiewet niet nageleefd en de drie artsen betrokken in de euthanasie moesten zich verantwoorden voor het hof van assisen. Voor de huisarts van Tine Nys vorderde de aanklager woensdag de vrijspraak, maar de uitvoerende arts en de psychiater moeten volgens advocaat-generaal Francis Clarysse en de burgerlijke partij wel schuldig verklaard worden aan vergiftiging.
‘Het is een uniek proces’, pleitte Vermassen. ‘We worden vervolgd voor moord. Maar tijdens het proces is het woord moord maar twee keer gevallen. (..) Meneer de procureur, u bent veel te mild. U moet ze vervolgen voor seriemoord. Mijn cliënte heeft gedaan wat ze altijd doet: praten met de familie, naar alternatieven zoeken. Ze heeft dat al tien, twintig, dertig keer gedaan. Dat noem ik een seriemoordenaar, geen gewone moordenaar.’ Vermassen sprak over de euthanasiewet van 2002 en de euthanasiecommissie. ‘U moet weten, euthanasie is alleen in Nederland, Luxemburg en België toegestaan. Voor één keer zijn we een primeur, heel de wereld kijkt daarnaar. Andere landen hebben dat niet, daar is het d’office moord. (..) Distelmans (de voorzitter van de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie, nvdr.) verdient van mij een standbeeld voor wat hij al gedaan heeft, maar hij wordt verguisd door een deel van het publiek als ‘dokter dood’.’
‘Eén op de vijf onder ons zal ooit geconfronteerd worden met palliatieve zorgen of euthanasie. Dus voor de jury twee of drie onder jullie. Dan zal u blij zijn dat het er is’, stelde Vermassen, die verwees naar rolstoelatlete Marieke Vervoort. ‘Ze zou mijn droomgetuige zijn. Ze was mijn vriendin en heeft me gezegd dat ze ging komen getuigen, maar ze heeft het niet kunnen volhouden. Ze had euthanasie gekregen en zei daarover ‘zo een troost, daardoor moet ik geen zelfmoord plegen’.’
De advocaat verzet zich tegen het beeld dat de burgerlijke partij van zijn cliënte schetst. ‘Ze wordt de ‘goeroe die de mensen de dood injaagt’ genoemd. (..) Ik vind dat een vreselijke belediging. (..) Ze gaat de euthanasievoorwaarden na, en als er euthanasie kan toegestaan worden, dan gaat ze nog altijd proberen de mens te redden.’
‘Diagnose autisme niet nodig voor euthanasie’
‘De wet vereist niet dat alle aandoeningen uitbehandeld zijn. De diagnose autisme was dus niet nodig om tot euthanasie over te gaan. Het uitbehandeld zijn van borderline volstond.’ Dat pleitte Evelien Delbeke, één van de vier advocaten voor de beschuldigde psychiater, donderdagmorgen voor het Gentse hof van assisen.
Advocaat Delbeke kwam als eerste aan het woord. ‘Onze cliënte zat aan het stuur van de euthanasie, zeggen het openbaar ministerie en de burgerlijke partij. Ik sta versteld van de lamentabele argumentatie die ik gisteren gehoord heb. U zal nergens in het strafwet vinden dat het opstellen van een advies strafbaar is.’ ‘Het advies is niet bindend’, stelde de verdediging. ‘Zelf bij twee negatieve adviezen zijn de wettelijke voorwaarden vervuld. (..) De arts-consulent kan zelf niet weten of de wettelijke voorwaarden vervuld zijn. (..) Het openbaar ministerie had ook dokter (naam van andere psychiater die negatief advies gaf, nvdr.) kunnen vervolgen, want hij had ook een advies gegeven.’
Volgens Delbeke gebruikt de aanklager ‘het trucje van de strafbare deelneming of mededaderschap’.
‘Geen strafbepaling in euthanasiewet, omdat het algemene regel is’
Joris Van Cauter, de advocaat van de familie Nys, reageerde donderdagnamiddag voor het Gentse hof van assisen. ‘Er staat geen strafbepaling in de euthanasiewet. Natuurlijk niet, want het is een algemene regel. Iedereen weet dat je elkaar niet doodt.’ Volgens de advocaat zijn de artsen ‘untouchable’ en is ‘vrijspreken de onaantastbaarheid die toen bestond, bevestigen’.
Van Cauter verwees opnieuw naar de vaststellingen van het college van de deskundigen. “Volgens de verdediging is dat de ene keer de bijbel, de andere keer hebben ze zich vergist. (…) Wij hebben drie stemmen (van deskundigen, nvdr.) laten horen. Ze zijn met min of meer verschillende conclusies gekomen. Dat zegt veel over de toestand van de wetenschap van de psychiatrie. (…) Er zijn evenveel meningen als dat er mensen zijn. Dat die labeling risico’s inhoudt, dat heb ik willen aantonen.”
De burgerlijke partij pikte in op het pleidooi van Jef Vermassen over de euthanasiewet. ‘Voor één keer zijn we een primeur, heel de wereld kijkt daarnaar. Andere landen hebben dat niet, daar is het d’office moord’, zei Vermassen. ‘Het zal zijn bedoeling niet geweest zijn, maar daar raakt hij de kern van het probleem. Er staat geen strafbepaling in de euthanasiewet. Natuurlijk niet, want het is een algemene regel. Iedereen weet dat je elkaar niet doodt.’
Van Cauter sprak ook over de onafhankelijkheid van de psychiater. ‘Ik verwijt haar niet haar betrokkenheid, maar wel wat ze ermee gedaan heeft’, zei de burgerlijke partij, die stelde dat de artsen ‘untouchable’ zijn. ‘Er was toen (in 2010, nvdr.) door de euthanasiecommissie nog nooit een dossier verwezen (naar het openbaar ministerie, nvdr.). Vrijspreken is de onaantastbaarheid die toen bestond, bevestigen.’
De familie Nys is terug aanwezig in de assisenzaal. Van Cauter vroeg of ze nog aan het woord konden komen, maar voorzitter Martin Minnaert stelde dat dat tijdens de debatten moest gebeuren.
OM: ‘Wil van patiënt boven de wet en hun eed gesteld’
‘Ze hebben de wil van hun patiënt boven de wet en hun eigen eed gesteld.’ Dat heeft openbaar aanklager Francis Clarysse gezegd over de artsen in zijn repliek voor het Gentse hof van assisen. ‘De stelling van de verdediging dat men een mens mag doden als hij te goeder trouw is, is juridische nonsens.’
Volgens het openbaar ministerie werden de voorwaarden van de euthanasiewet niet nageleefd en de drie artsen betrokken in de euthanasie moesten zich verantwoorden voor het hof van assisen. Voor de huisarts van Tine Nys vordert de aanklager de vrijspraak, maar de uitvoerende arts en de psychiater moeten volgens het openbaar ministerie schuldig worden verklaard aan vergiftiging.
Clarysse reageerde nog eens op de stelling van Walter Van Steenbrugge dat René Stockman, de overste van de Broeders van Liefde, tussengekomen was in de zaak. ‘Ik ken die man niet, die broeder Stockman. Bestaat hij wel? Hij heeft in elk geval het openbaar ministerie niet opgebeld. Dus laat het los, meester Van Steenbrugge. Ik ben in deze zaak door niemand onder druk gezet. Als jurist kon ik een dossier waarin op dergelijke manier de euthanasiewet geschonden werd, niet zomaar laten passeren. Wil men dat ik mijn ogen sluit voor een misdrijf?’, vroeg de aanklager.
‘De euthanasiewet maakt geen onderscheid tussen de grondvoorwaarden en de procedurele voorwaarden. De wetgever heeft dat zo gekozen. (…) Eén voorwaarde is dus al genoeg, maar hier zijn er zes voorwaarden geschonden. (…) De stelling van de verdediging dat men een mens mag doden als hij te goeder trouw is, is juridische nonsens. Ze hebben de wil van hun patiënt boven de wet en hun eigen eed gesteld.’
Van Steenbrugge: ‘Indien toch schuldig, dan naar Cassatie’
Daarop vroeg Van Steenbrugge zelf de voorzitter van het Gentse hof van assisen om een prejudiciële vraag te stellen over de euthanasiewet. ‘Als u ze niet stelt, en in het totaal onmogelijke geval dat mijn cliënt schuldig verklaard wordt, dan is het Cassatie’.
‘De ganse maatschappij kijkt toe’, zei Van Steenbrugge aan de jury. ‘Ik geloof niet in pleidooien en replieken, omdat ik denk dat jullie na de eerste dag of een paar dagen wisten hoe de kaarten lagen. Het logisch verstand maakt duidelijk dat drie mensen die volkomen te goeder trouw zijn, niet schuldig verklaard kunnen worden aan moord.’
‘Meneer de voorzitter, u kan ambtshalve een prejudiciële vraag stellen, of de euthanasiewet artikel 14 van de Grondwet (geen straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens de wet, nvdr.) niet schendt. (..) ‘Als u ze niet stelt, en in het totaal onmogelijke geval dat mijn cliënt schuldig verklaard wordt, dan is het Cassatie.’
Van Steenbrugge vroeg welk motief zijn cliënt zou hebben gehad. ‘Voor uw cliënt, meester Vermassen, was het een roofmoord eigenlijk, omdat ze een gift van Tine Nys aanvaard zou hebben’, zei de advocaat cynisch. ‘Wat was het motief voor (naam van de uitvoerende arts, nvdr.)? Geld? De dag zelf kreeg hij 0 euro, en voor de rest 4 euro per consultatie.”
Advocaat Frédéric Thiebaut verklaarde niet te repliceren, gelet op de gevorderde vrijspraak voor de huisarts.
Jury in beraad
Nadat de drie beschuldigden het laatste woord hadden gekregen, is de jury van het Gentse hof van assisen donderdag om 16.20 uur in beraadslaging gegaan.
De juryleden kregen eerst nog informatie van voorzitter Martin Minnaert over de schuldvragen die gesteld worden. De gezworenen moeten voor elk van de drie beschuldigden antwoorden op de vraag of die schuldig is aan doodslag (artikel 393 strafwetboek: doden met het oogmerk om te doden wordt doodslag genoemd. Het wordt gestraft met opsluiting van twintig jaar tot dertig jaar).
Als ze ja antwoorden op de vraag over doodslag, moeten ze ook antwoorden op de vraag of de beschuldigde schuldig is aan de verzwarende omstandigheid vergiftiging (artikel 397: vergiftiging wordt genoemd de doodslag gepleegd door middel van stoffen die min of meer snel de dood kunnen teweegbrengen, op welke wijze die stoffen ook aangewend of toegediend zijn. Zij wordt gestraft met levenslange opsluiting.)