Vervoegen Orbán en co. zich binnenkort bij de Europese fractie van N-VA?

De liefde tussen Hongaars premier Viktor Orbán en de Europese christendemocraten lijkt voorgoed voorbij. Krijgt de N-VA er binnenkort nog een ‘foute vriend’ bij?

Het verhaal van Hongaars premier Viktor Orbán en zijn Fideszpartij bij de christendemocraten in het Europees Parlement is voorbij. Nadat de fractie ervoor stemde dat het voortaan volledige delegaties kan buitengooien of schorsen (en niet alleen individuele leden), hield Orbán de eer aan zichzelf. U kunt me niet ontslaan, ik neem ontslag. In een brief aan de fractievoorzitter van de Europese christendemocraten Manfred Weber liet Orbán – die het stuk vreemd genoeg in de hoedanigheid van regeringsleider ondertekende – weten dat hij de koppeling zowel onrechtvaardig als ondemocratisch vond.

Met de uitstap van Fidesz komt een einde aan een jarenlange soap binnen de Europese Volkspartij. Wat Orbán in eigen land ook uitspookte, in de schoot van de Europese christendemocraten heerste bij een aanzienlijk deel van de nationale delegaties een gedoogbeleid. Alle inbreukprocedures door de Europese Commissie en veroordelingen door het Europees Hof van Justitie ten spijt, bleef Orbán in de grootste fractie van het Europees Parlement ongenaakbaar. Steeds weerklonk het argument dat het beter was om Fidesz in de partij te houden zodat de andere partijen tenminste nog een hefboom hadden om invloed op hem uit te oefenen. Maar van die invloed bleek niks te merken, Orbán bleef zijn gang gaan.

Doodstraf

Sinds eind 2018 verstevigt de premier zijn greep op Hongarije. Met grote steun van de Europese Volkspartij stemde het Europees Parlement voor de start van de zogenaamde artikel 7-procedure tegen Hongarije. Die piste, ook wel de nucleaire piste genoemd, kan ertoe leiden dat een lidstaat haar stemrecht in de schoot van de Europese Raad en de Raad van de Europese Unie verliest.

Vanaf dan is het meer en meer gaan rommelen tussen de Hongaren enerzijds en de partij en fractie anderzijds. Voor eigen deur veegt de EVP nog niet, wel formuleert ze met het oog op de Europese Parlementsverkiezingen drie rode lijnen die Fidesz in eigen land niet mocht overschrijden: de invoering van de doodstraf, de sluiting van de Centrale Europese Universiteit en het respect voor de uitspraken van het Europees Hof van Justitie.

Die twee laatste voorwaarden lapten Orbán en de zijnen aan hun laars: de Centrale Europese Universiteit zag zich gedwongen om afdelingen naar de Oostenrijkse hoofdstad Wenen te verhuizen, terwijl Boedapest nauwelijks omkeek naar wat het Europees Hof in Luxemburg besloot. De Europese Volkspartij stond erbij en keek ernaar.

Herman Van Rompuy

Pas wanneer Orbán zijn Europese partijgenoot en toenmalig commissievoorzitter Jean-Claude Juncker tijdens de verkiezingscampagne door het slijk haalde, ging de bal aan het rollen. Eind februari 2019 stuurde toenmalig CD&V-voorzitter Wouter Beke samen met zijn Waalse en Luxemburgse collega’s een brief naar de Europese partijvoorzitter met de vraag om Fidesz uit de overkoepelende partij – niet de parlementaire fractie – te zetten. Uiteindelijk kreeg Fidesz een weinig betekenisvolle schorsing opgelegd terwijl ze in het Europees Parlement geen spatje hinder ondervond.

Intussen zou wel worden onderzocht of Orbán het té bont had gemaakt en zowel de partij als de fractie definitief zou moeten verlaten. Dat onderzoek werd uitgevoerd door de ‘drie wijzen’, met aan het hoofd voormalig voorzitter van de Europese Raad Herman Van Rompuy. Maar ruim twee jaar later waren die het nog steeds niet eens over de hamvraag of Fidesz maar beter kon verdwijnen of niet. Vooral Van Rompuy, die Fidesz liever kwijt dan rijk was, en de voormalige Oostenrijkse bondskanselier Wolfgang Schüssel hielden er andere overtuigingen op na. Het onderzoek stierf een stille dood, aan de positie van Fidesz binnen de Europese Volkspartij veranderde niets.

‘Autocraat’

Een nieuw initiatief van onder meer CD&V werd vorig jaar nog staande gehouden onder impuls van de Duitse christendemocraten, die Orbán uit machtsoverwegingen liever in eigen rangen hielden. Een nieuwe interne vergaderronde onder leiding van voormalig Europees Raadsvoorzitter Donald Tusk zette evenmin zoden aan de dijk. Pas wanneer een Europees Parlementslid van Fidesz zijn Duitse fractieleider Manfred Weber beledigde, ging het intern opnieuw rommelen. Met de recente ontwikkelingen tot gevolg.

Volgens Steven Van Hecke (KU Leuven) is de machtswissel binnen de Duitse CDU daar niet vreemd aan. ‘De stelligheid waarmee de Duitse christendemocraten in het Europees Parlement momenteel Fidesz liever kwijt dan rijk zijn, kan niet anders dan de impliciete goedkeuring wegdragen van de nieuwe CDU-voorzitter. Als Arnim Laschet straks kanselierskandidaat wordt, weet hij Orbán op die manier uit zijn kiescampagne te houden.’

‘De christendemocraten hebben Orbán jarenlang politieke bescherming tegen Europese maatregelen geboden, waarvoor ze in ruil stemmen kregen in de Europese Raad en het Europees Parlement. Vergeet niet dat huidig Commissievoorzitter Ursula von der Leyen verkozen werd met behulp van Fidesz’, meent professor Daniel Kelemen (Rutgers University) . ‘Op die manier heeft de Europese Volkspartij jarenlang een autocraat in de Europese Unie gelegitimeerd én een platform gegeven.’

Voor Orbán en Fidesz is de uitstap geen goede zaak. De Europese christendemocraten zijn de grootste fractie in het Europees Parlement, beschikken over de meeste middelen, de breedste netwerken en de best onderbouwde studiedienst. In machtstermen is Orbáns exit evenmin een opsteker voor de Europese Volkspartij: zonder Fidesz is de fractie twaalf zetels kwijt en verkleint de voorsprong op de Europese sociaaldemocraten.

N-VA

Waar Orbán en de zijnen in het Europees Parlement zullen terechtkomen, is nog niet met zekerheid geweten. Alles wijst erop dat Fidesz naar de fractie van de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) zal verhuizen. De twee voorzitters van de fractie maakten Orbán na het nieuws meteen het hof. ‘(…) Het is duidelijk dat de EVP-fractie ook het laatste restje van haar oorspronkelijke christendemocratische ziel heeft verloren’, klonk het in een statement. Volgens het nieuwsmedium Euractiv heeft Orbán vorige week een brief gestuurd naar Giorgia Meloni, zowel voorzitter van de Fratelli D’Italia als van de ECR, waarin hij opriep tot samenwerking tussen de twee partijen.

Ook de N-VA maakt deel uit van die ECR-fractie. In een reactie laat Europarlementslid Assita Kanko (N-VA) weten dat ze niet zit te wachten op Orbáns komst en benadrukt ze dat de N-VA prat gaat op zijn onafhankelijkheid in de fractie. Nationaal delegatieleider Geert Bourgeois wil niet vooruitlopen op de feiten, maar wijst erop dat zijn partij in het Europees Parlement voor de koppeling tussen het respect voor de rechtsstaat en Europese middelen heeft gestemd.

Binnen de ECR zitten ook al enkele andere bedenkelijke partijen, waaronder de omstreden Poolse PiS-partij, het Nederlandse Forum voor Democratie, de Italiaanse Fratelli D’Italia en het Spaanse Vox. Na de Europese parlementsverkiezingen twijfelde N-VA over de vraag of ze wel bij de ECR moest blijven. Hoewel er gesprekken liepen met de Greens/EFA en er werd nagedacht om een eigen fractie te beginnen, besloten Bourgeois en co. om de fractie toch niet te verlaten.