Soms is de vorm net zo belangrijk als de inhoud. Dat ondervindt voormalig premier Charles Michel nu hij samen met Recep Tayyip Erdogan in het middelpunt van #SofaGate is beland.
Groot was de consternatie bij voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen wanneer bleek dat er op bezoek bij Turks president Recep Tayyip Erdogan geen stoel voor haar voorzien was. Haar collega-voorzitter van de Europese Raad Charles Michel had zichzelf het enige zitje naast Erdogan toegeëigend. Meer dan een stamelende ‘eeuh’ kon een verbaasde Von der Leyen niet uitbrengen. Uiteindelijk moest ze plaatsnemen op een bank. #SofaGate was geboren, over de inhoud van het bezoek – het ging onder meer over vrouwenrechten – wordt nauwelijks nog gesproken.
Knack vroeg tekst en uitleg aan diplomatiek expert Robert van de Roer. Volgens hem moet de Europese Unie dringend werk maken van een meer geprofessionaliseerde public diplomacy.
Hoe schat u de situatie in? Heeft Erdogan bewust slechts één stoel aangeboden om verdeeldheid te zaaien in het Europese kamp?
Robert van de Roer: Normaal worden dit soort bezoeken tot in de details gescript. De Amerikanen zijn hier meesters in. Dat is hier fout gelopen. Een zogeheten advance EU delegation heeft op voorhand ingestemd met het protocol, maar diplomaten vertellen mij dat daar niemand van Von der Leyens team bij zat. Wat de exacte seating was – wie op welke stoel kwam te zitten – is kennelijk niet op voorhand tot in detail afgesproken én gecontroleerd aan EU-zijde. Daardoor konden de Turken zelf de setting met twee stoelen voor Michel en Erdogan arrangeren. Dat is amateuristisch van de EU omdat we in een beeldtijdperk leven. Het beeld is de boodschap. De oude vos Erdogan heeft dit sluw gedaan, ook voor binnenlands gebruik: de EU zat als het ware verdeeld in beeld. En dat helpt als je lastige gesprekken moet voeren met de EU. Pas toen de camera’s uit stonden, droegen de Turken alsnog een stoel voor Von der Leyen aan, hoor ik van diplomaten. #SofaGate was inmiddels een feit en krijgt bijna meer media-aandacht dan de meeting zelf.
Had Charles Michel anders moeten reageren en een bijkomende stoel moeten vragen/de stoel aan Von der Leyen moeten aanbieden?
Van de Roer: Een galante leider staat natuurlijk in zo’n situatie op en biedt zijn eigen stoel aan. Michel miste op dat moment de assertiviteit om dat te doen en blijft op de camerabeelden verlamd zitten. Von der Leyen stond aan de grond genageld, vernederd. Dat is geen fraai gezicht. En Erdogan doet alsof zijn neus bloedt. Bij diplomaten valt te horen dat Michel dit voorval verschrikkelijk vindt. Zijn omgeving hoopt dat het snel overwaait. Maar hij zal er waarschijnlijk het langst last van hebben.
Hoe groot is de imagoschade volgens u?
Van de Roer: Groot op de korte termijn. Dit is het tweede dramatische publieke optreden van de EU-top in korte tijd. Begin februari zette de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov de EU-buitenlandchef Josep Borrell voor schut tijdens een persconferentie in Moskou. Ook toen had de EU geen enkele regie over wat er gebeurde. Ook toen was het slecht voorbereid. Dat het gisteren weer fout ging, roept vragen op over de professionaliteit van de EU op het allerhoogste niveau. Er worden dezer dagen grote woorden gesproken over Europa’s strategische autonomie en de EU als geopolitieke speler. Maar simpelweg twee stoelen regelen in een gesprek met de Turkse president en je eigen reputatiemanagement op orde hebben, blijkt al heel moeilijk voor de EU. Een Europese topdiplomaat zei vanmiddag tegen me: ‘We zijn nu twee keer binnen een paar weken afgeplast. Eerst in Moskou, nu in Ankara.’
Toch is er mogelijk nog een pluspunt op de iets langere termijn. Waar Lavrov met Borrells vernedering als het ware de verdeelde EU in elkaars armen dreef en verenigde in haar hardere Rusland-beleid, kan het ook nu zijn dat Erdogan hier lichtelijk zijn hand overspeelt: hij toont met deze grillige streken zijn ware aard en dat maakt Europa hopelijk extra alert.
Op de agenda van de twee EU-leiders stond onder meer een punt over vrouwenrechten in Turkije. Heeft het punt dat Michel en Von der Leyen daarover wilden maken, door het incident aan kracht verloren?
Van de Roer: Zeker niet. Zij hebben dat punt ook gemaakt. En de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hun bezoek inhoudelijk vruchtbaar was. Het is een eerste stap van toenadering. Maar voor dijkbreuken in de EU-Turkije-relatie is er natuurlijk structureel ander gedrag van Erdogan nodig.
Moet de Europese Unie nadenken over een enkele vertegenwoordiger bij zulke bezoeken of ontvangsten?
Van de Roer: De EU is een diplomatieke octopus met vele tentakels. Dat verandert niemand zomaar. Wat de EU wel kan veranderen, is meer nadenken over betere public diplomacy en hoe dit professioneel te organiseren. Zelf meer regie pakken en niet meer met open ogen en draaiende camera’s in de val lopen die andere leiders soms openzetten voor EU-leiders. Pas dan kan de EU een wereldspeler worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
