‘Ergens tussen apathie en anarchie treuzelt en strompelt het koninkrijk verder’

‘Er zijn geen leiders, er is geen begroting, er is geen project, er is geen richting’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck. ‘Die lacune is schadelijk voor de mentale gezondheid van het land.’

’t Is een wonderlijk fenomeen, maar het valt niet te ontkennen: de afwezigheid van een federale regering zette de afgelopen maanden enkele inhoudelijke debatten op een lager pitje. De problemen zijn niet verdwenen. De ecologische crisis wordt met de dag urgenter, de ongelijkheid in onze steden neemt gevaarlijke proporties aan. Maar omdat er nu al een jaar geen volwaardige regering is, is er ook geen aanspreekpunt. Al meer dan twaalf maanden heerst het vacuüm: er zijn geen leiders, er is geen begroting, er is geen project, er is geen richting. Er is niemand om voor te supporteren, niemand om tegen te argumenteren – alleen het narcisme en de vulgariteiten van sociale media blijven over. De lacune is schadelijk voor de mentale gezondheid van het land. Ergens tussen apathie en anarchie treuzelt en strompelt het koninkrijk verder, in een wereld die multipolair, volatiel of zelfs licht ontvlambaar wordt genoemd.

Ergens tussen apathie en anarchie treuzelt en strompelt het koninkrijk verder.

Behalve de opwarming van de aarde en de angst voor economische achteruitgang blijft onze omgang met migratie bepalend voor wie we zijn. Je hoeft niet bang te zijn voor ‘omvolking’ of andere apocalyptische visioenen om in te zien dat de migratiestromen de komende decennia een uitdaging blijven. Als het migratiedebat de laatste maanden wat minder fel gevoerd werd, dan heeft dat veel te maken met het schimmige statuut van de regering in lopende zaken. Positief is de rustigere toon van Maggie De Block (Open VLD), die de asiel- en migratiebevoegdheden overnam van Theo Francken (N-VA). Haar visie verschilt amper van die van haar voorganger, maar ze roept minder.

De onderliggende bezorgdheden verdwijnen niet. De brandstichting in het toekomstige asielcentrum in Bilzen bewijst dat de vreemdelingenhaat, die onder meer in Duitsland al dodelijke slachtoffers heeft gemaakt, ook ons land langzaam vergiftigt. De Europese Unie slaagt er niet in om nieuwe stappen te zetten, met een spreidingsplan of gelijk welk ander voorstel. De mensen uit Afghanistan, Syrië en Eritrea blijven bij ons aankloppen. De spanning tussen het zelfbeeld van Vlamingen die een heel leven lang voor een karig pensioen hebben gewerkt, en het waanbeeld van migranten die zonder bij te dragen alles gratis zouden krijgen, blijft explosief.

Knack-redacteur Jeroen Zuallaert trok naar Berlijn om er met Gerald Knaus te praten, de bedenker van de Turkijedeal en zonder enige twijfel een van de meest pragmatische denkers over migratie in Europa. Het valt op dat Knaus niet zo makkelijk in een linker- of rechterkamp te plaatsen valt. Dat is altijd een troef in een gepolariseerd debat. Hij laat geen twijfel bestaan over de effecten van de acties van ngo’s op de Middellandse Zee: ‘Hoe kun je beweren dat reddingsboten geen aantrekkingskracht hebben?’ Volgens Knaus was het bovendien niet de uiterst rechtse politicus Matteo Salvini die in aankomstland Italië de grootste fout heeft gemaakt, maar de centrumlinkse regering van Matteo Renzi.

De woorden van Jeroen Meus zouden het begin kunnen zijn van een nieuwe redelijkheid.

Maar zijn nuchterheid is ook consequent, en dat is op andere momenten lastig voor het rechterkamp: ‘We zullen er nooit in slagen al die Afrikanen terug te sturen’, zegt hij onomwonden, in een pleidooi voor een grote regularisatie. Knaus vindt dat al die wollige praatjes over terugkeerakkoorden met Afrikaanse landen nu maar eens hard moeten worden gemaakt. Als we echt partners voor ons migratiebeleid willen vinden in Afrika, zoals alle partijen van Groen tot N-VA aangeven, dan zullen we die landen iets moeten bieden. Studiebeurzen en werkvergunningen in ruil voor het terugnemen van uitgeprocedeerden en criminelen: politici in Gambia tonen de weg vooruit, maakt hij zich sterk.

Zal de nieuwe stap van Knaus opnieuw worden opgepikt door de Europese toppolitici? Wie het debat een beetje volgt, begrijpt dat een totale migratiestop een luchtspiegeling is – zelfs Theo Francken zegt dat. Het zal er dus op aankomen om de migratie zo geleidelijk en ordelijk mogelijk te laten verlopen. En ondertussen menselijk te blijven. Het is opvallend dat de laatste maanden die stem aan het terugkomen is.

Zelfs voor de veeleer voorzichtige chef-kok Jeroen Meus, de man van het lekkere midden, gaat het te ver. ‘Bij mij moet je niet meer afkomen met racistische praat’, zegt hij in een interview in Knack. En: ‘Laat ik dit dus expliciet uitspreken jegens vluchtelingen: welkom in België.’ Het zou het begin kunnen zijn van een nieuwe redelijkheid. Nu de politiek nog.