‘Een realistisch asielbeleid kan ook menselijk zijn’

‘Een asielbeleid dat bestand is tegen de tijd, biedt bescherming aan wie dat nodig heeft zonder het draagvlak bij de eigen bevolking te verliezen’, schrijft Wouter De Vriendt van Groen in de aanloop naar het verkiezingsdebat van Knack over asiel en migratie.

De visie van Groen op het asielbeleid verzoent een warm hart met een koel hoofd. Veel politieke partijen, ook ter linkerzijde, rollen over elkaar heen in een opbod van hardvochtige maatregelen en polariserend taalgebruik. Daar doen wij niet aan mee. Wij zijn consequent in onze principes en houden vast aan de mensenrechten en de Vluchtelingenconventie. Onze visie is tevens breed genoeg om consequent te wijzen op de oorzaken van migratiestromen: honger, klimaatopwarming, vervolging, oorlog… Tegelijk zoeken we naar realistische oplossingen. Want een asielbeleid dat bestand is tegen de tijd, biedt bescherming aan wie dat nodig heeft zonder het draagvlak bij de eigen bevolking te verliezen.

Over dat draagvlak wil ik het volgende zeggen. Het asieldebat wordt vergiftigd. Vergiftigd door politici die electoraal willen scoren door zichzelf voor te stellen als ‘kordaat’, hét modewoord, en de anderen weg te zetten als als ‘open grenzen’-activist. Ik wil mijn collega’s oproepen om daarmee te stoppen en het debat te voeren op een eerlijke manier. De Vlaming verdient geen platitudes, maar redelijke oplossingen die we liefst met zoveel mogelijk partijen kunnen verdedigen.

Problematisch is dat migranten die misschien wel oorlogsvluchteling zijn, alsmaar minder kans krijgen om dat te bewijzen. Wie ‘ergens’ internationale bescherming wil aanvragen botst op op de hekkens van Oost-Europa, strandt in een gevangeniskamp in Libië, zit opeengepakt in een Griekse hotspot met een asielprocedure die jaren aansleept, of verdrinkt in de Middellandse Zee. Het fort-Europa is quasi realiteit.

De komende verkiezingen in België ontlokken nog forsere taal. De oorlogsvluchteling die door de mazen van het net glipt en opduikt in Brussel, wordt geviseerd. Zelfs als hij asiel wíl aanvragen, en nog voor we iets over zijn verhaal kennen, moet hij terug naar zijn land van herkomst (N-VA) of naar een asielcentrum aan de Europese buitengrens (Open VLD). Nu al kunnen relatief rijke landen als Griekenland en Italië de instroom niet aan en zitten migranten er voor jaren in mensonwaardige omstandigheden vast. Open VLD wil hun probleem nog wat groter maken.

Buitengrenzen op een kier

N-VA verdedigt in feite een systeem van asiel ‘op uitnodiging’. Een humanitair visum of een rechtstreekse hervestiging uit een vluchtelingenkamp is de enige manier om asiel te kunnen krijgen. Let wel, dat zijn effectief belangrijke en veilige kanalen die Groen verder wil uitbouwen. Maar ze zijn slechts een deel van het verhaal. Je zal immers maar een oorlogsvluchteling uit Eritrea zijn. Zonder het winnend lot van een hervestiging of visum ben je veroordeeld tot een leven lang op de vlucht, met alle deuren potdicht. Dat is natuurlijk niet aanvaardbaar.

Voor Groen blijft het recht op vluchten voor oorlog of vervolging belangrijk. Groen wil dus de buitengrenzen niet wagenwijd open zetten, noch hermetisch afsluiten, maar gecontroleerd op een kier laten. Aan de buitengrenzen komen er aanmeldcentra, waar de asielaanvraag op ontvankelijkheid wordt onderzocht. Vingerafdrukken worden genomen, en daarna worden de asielzoekers binnen Europa gespreid. Een lidstaat die geen zin heeft in deze elementaire solidariteit, moeten we financieel sanctioneren. In de verschillende landen wordt voor opvang gezorgd en op het einde van de procedure valt het verdict.

Belangrijk is dat we de aanmeldcentra niet alleen op het Europese vasteland oprichten, maar ook in de Spaanse enclaves Ceuta en Melilla in Noord-Afrika. Dat is Europees grondgebied waar de Europese asielwetgeving van kracht is. Net als in andere aanmeldcentra, beoordelen Europese asielinstanties de dossiers van mensen die internationale bescherming aanvragen. De afhandeling van de eigenlijke asielprocedure gebeurt overzees in de Europese Unie. Op die manier hoeven mensen niet langer de dodelijke tocht over de Middellandse Zee te maken. Wie toch in een bootje wordt onderschept zetten we niet meer aan land in Europa, maar wel in een van de aanmeldcentra in Noord-Afrika. Dit is met andere woorden een oplossing voor de verdrinkingsdoden.

En wat als een migrant niet in een aanmeldcentrum, maar in de straten van Brussel opduikt? Als er een eerdere onontvankelijke of negatieve asielaanvraag is geweest, moet die persoon terug naar het land van herkomst. In het andere geval kan en moet (!) in België asiel worden aangevraagd. Zonder wettig statuut in ons land verblijven is geen optie. Maar het recht op vluchten blijft overeind.

Sluitstuk van dit alles is een aanklampend terugkeerbeleid. Van open grenzen is dus geen sprake. Wie na de asielprocedure geen recht heeft op asiel moet terug. Het liefst vrijwillig, maar indien nodig gedwongen. Detentie proberen we te vermijden, maar is soms voor een zeer korte periode onvermijdelijk. Belangrijk om te benadrukken is dat ook vanuit de open terugkeercentra in ons land mensen terugkeren naar hun land van herkomst. Dat enkel opsluiting soelaas zou bieden, is dus een fabeltje.

De rode lijn is voor ons de opsluiting van gezinnen met kinderen. Kinderen sluit je niet op, punt. De regering-Michel heeft het anders beslist en dat is een schande. België moet een voorbeeld nemen aan de vele Europese landen waar kinderen niet opgesloten mogen worden. Ik heb een paar maanden geleden een familie in het gesloten centrum van Steenokkerzeel bezocht. Ze hadden twee dochtertjes van 2 en 8 jaar. Ze waren er zeer slecht aan toe en moesten vier lange weken opgesloten blijven. Dramatisch en onmenselijk. We kunnen het terugkeerbeleid ook verbeteren zónder kinderen op te sluiten.

Wie blijft beweren dat Europa ‘overspoeld’ wordt, heeft slechte bedoelingen en maakt de Vlaming blaasjes wijs. Op het toppunt van de ‘vluchtelingencrisis’ in 2015 was er een instroom van zo’n 0,3% van de eigen Europese bevolking. Dat is nu nog een fractie daarvan. 85% van de vluchtelingen wereldwijd wordt nu al in de eigen regio opgevangen. Een faire inspanning van de Europese landen is dus niet te veel gevraagd. Of zijn we onze eigen Europese geschiedenis al vergeten? Onze voorstellen bewijzen dat een realistisch asielbeleid ook menselijk kan zijn, in overeenstemming met onze normen en waarden.

Wouter De Vriendtis Kamerlid voor Groen. Bij de verkiezingen van 26 mei is hij lijsttrekker voor de Kamer.