Dracula inspireerde Belgische medici en beleidsmakers in 1897 voor aanpak outsiders
Het heersende psychomedische discours dat in de late negentiende eeuw Bram Stoker inspireerde bij het schrijven van zijn horrorroman Dracula, beïnvloedde ook Belgische medici en beleidsmakers bij hun aanpak van medische en sociale outcasts. Zij werden gezien als ‘de gevaarlijke ander’.
De alternatieve canon: terwijl de regering-Jambon een Vlaamse canon voorbereidt, kijkt Knack weg van de alom bekende ankerpunten. Welke feiten en gebeurtenissen zijn onbekend maar onontbeerlijk voor wie de geschiedenis van Vlaanderen écht wil kennen?
Voorgesteld door: Magaly Rodríguez García
Waarom? Ook Belgische medici en beleidsmakers volgden de recepten in de horrorroman van Bram Stoker om ‘afwijkend gedrag’ te onderdrukken.
In 1897 publiceerde de Ierse schrijver Bram Stoker zijn beroemde griezelboek Dracula. Het boek en veel later de verfilmingen in de jaren twintig (Nosferatu, eine Symphonie des Grauens) en vroege jaren dertig (Dracula, gestalte gegeven door de imponerende Amerikaans-Hongaarse acteur Béla Lugosi) sloegen aan in heel wat landen. In België bleef de belangstelling eerder mager. Toch stond het psychomedische discours dat Stoker inspireerde aan de basis van allerlei nationale en lokale maatregelen om zogenaamd afwijkend gedrag te onderdrukken. Magaly Rodríguez García: ‘Dracula stond symbool voor de “gevaarlijke ander”, tekenend voor de fin-de-siècleangst voor degeneratie en misdaad, de vrees voor de achteruitgang van de westerse beschaving en het pessimisme over de globaliserende wereld.’
Via de publicatie van zijn roman populariseerde Stoker theorieën die in volle ontwikkeling waren in disciplines zoals de genetica, de neurologie, de psychiatrie en de criminele antropologie. Hoewel de trend tot pathologiseren al vroeger was ingezet, werden die nieuwe ideeën vanaf het einde van de negentiende eeuw met volle overtuiging vertaald in een strenger sociaal, justitieel en gezondheidsbeleid. Rodríguez García: ‘Ook in België. Bij ons werkten lokale overheden gretig mee met justitie, de vreemdelingendienst, geneesheren, psychiaters en allerlei instellingen om een mogelijke dreiging voor de openbare orde te signaleren en verdachten in gespecialiseerde diensten op te sluiten.’
De Rijksweldadigheidskolonies in Wortel, Merksplas en Brugge voor ‘gevaarlijke beroepsbedelaars’ en ‘onvrijwillige landlopers’, het Observatiegesticht in Mol voor ‘ontspoorde en criminele kinderen’, religieuze instellingen voor ‘geesteszieken’ of penitentiaire antropologische laboratoria voor ‘onverbeterlijke geboren criminelen’ en ‘verbeterbare misdadigers’ (zoals pooiers, ‘seksueel geobsedeerden’ of verdelers van ‘zwijnerijen’) maakten gebruik van dwangarbeid, antropometrie, isolatiecellen of elektroshocktherapieën om ‘abnormalen’ allerhande te ‘genezen’. Rodríguez García: ‘Of de bedenkers van die draconische maatregelen het vampierenverhaal ooit hebben gelezen, valt moeilijk te bewijzen. Maar dankzij EOS Wetenschap weten we wel zeker dat zo’n achthonderd jaar geleden Vlamingen gevestigd waren in Transsylvanië, de geboortestreek van Dracula. Wie weet, misschien woonde een van hun afstammelingen in het bewuste kasteel in de Karpaten?’
Magaly Rodríguez García doctoreerde aan de Vrije Universiteit Brussel en is hoofd van de onderzoeksgroep Moderniteit en Samenleving 1800-2000 (KU Leuven). Haar onderzoek spitst zich toe op de geschiedenis van de prostitutie, dwangarbeid, mensenhandel, kinderarbeid en slavernij. Ze is coauteur van Selling Sex in the City: A Global History of Prostitution, 1600s-2000s (2017).
De alternatieve canon
- Waarom ‘de Romeinse tijd’ in onze streken niet met Caesar begon
- Zo werd het graafschap Vlaanderen gesticht
- Waarom zelfs een schilder als Jan van Eyck ooit Brugge is moeten ontvluchten
- Ook Brussel, Brugge, Gent en Antwerpen waren ooit protestantse stadsrepublieken
- Na de val van Utrecht (1672): ‘Bijna spraken we allemaal Frans van Halle tot Groningen’
- De aardappelcrisis: ‘Vroeger waren ook Vlamingen economische migranten’
- Kindermisbruik door priesters was een wijdverbreid fenomeen in negentiende-eeuws Vlaanderen
- ‘Vlaming meester in eigen huis’: hoe Gaston Eyskens de aanzet gaf tot federalisme
- Hoe één CVP-politicus verantwoordelijk is voor de wildgroei van lintbebouwing in Vlaanderen
- De Vlaamse ambities tijdens de kolonisatie in Centraal-Afrika: ‘Hier spreekt men Nederlands’
- Historische canon? ‘Vlaanderen is bovenal een kruispunt van invloeden uit vier windrichtingen’
- Koen Aerts (UGent): ‘Een canon is misbruik van de geschiedenis in het kwadraat’
- Uitdagingen klimaatopwarming niet nieuw: grote stormvloed veranderde onze kuststreek in 1134
- De loonkloof tussen man en vrouw wordt al sinds 1926 bestreden
- Dracula inspireerde Belgische medici en beleidsmakers in 1897 voor aanpak outsiders
- Vrouwelijke kunstenaars in 16e eeuw: Levina Teerlinc maakte furore als hofschilder bij de Tudors
- Adolf Daens: een priester maar geen heilige
- De fiscale politiek van de hertog van Alva: wie meer had droeg meer bij
- Met invoering van identiteitskaart in 1919 eindigt beleid van ‘open grenzen’ definitief
- Van collaborateur tot CVP-politicus: de intrede van Victor Leemans in de Senaat
- Hoe een marginaal Kempisch groepje Franken in de vijfde eeuw Gallië veroverde
- In de 17e eeuw zagen Vlamingen de hele wereld als hun eigen land
- 1885: ‘Overal openbaar vervoer, overal ruimtelijke verrommeling’
- Doden bij Oostendse vissersopstand in 1887: de vergeten strijd voor algemeen enkelvoudig stemrecht
- Ook plattelands verzet in middeleeuwen: ‘Er kwam een alternatief maatschappijmodel in de Kempen’
- Ongeziene algemene staking in 1936: ‘Eerst een moord, dan sociaal overleg’
- De Excellente Cronike van Vlaenderen: een middeleeuwse poging tot historische canon
- 1945: De Waalse krijgsgevangenen kwamen pas vijf jaar na de Vlaamse vrij
Knacks alternatieve canon
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier