‘Dat Trump blaft wat hij wil: Europa moet niet méér, maar efficiënter investeren in defensie’

Zou het kunnen dat Trump vooral graag de exportbalans van zijn land wil opkrikken door meer wapens te verkopen aan zijn Europese partners, zegt Bart Staes. ‘De wapenindustrie moet niet verder versterkt worden met Europees belastinggeld.’

Brussel staat weer eens op scherp en dat komt niet zozeer door het WK voetbal. Brulboei Donald Trump zakt af naar ‘hellhole’ Brussel om de NAVO-top bij te wonen. We weten dat Trump de NAVO-bondgenoten niet langer genegen is en hen eerder bejegent als vijanden of concurrenten. Trump houdt niet op de ‘Europese vrienden’ weinig fijnzinnig te herinneren aan het feit dat zij veel meer geld moeten uitgeven aan defensie.

Trump mag komen blaffen wat hij wil, NAVO-baas Stoltenberg mag drammen wat hij wil, de EU moet nu vooral verstandig zijn en op zijn minst even ‘zuinig en efficiënt’ zijn met het uitgeven van belastinggeld voor militaire doeleinden als het voor andere beleidsdomeinen eist. Waarom? Méér geld uitgeven is niet hetzelfde als een verstandig Europees veiligheids- en defensiebeleid voeren.

De spreekwoordelijke olifant in de gloednieuwe NAVO-vergaderzalen – kosten van dat Brusselse paleis: ruim één miljard euro – zijn voor Trump nog altijd de uitgaven voor militaire doeleinden, mede in het kader van afspraken binnen de NAVO. De VS willen dat de Europese lidstaten de afspraken uit 2014 nakomen en hun inbreng opschroeven tot 2 procent van het bbp. Dat is nog eens iets anders dan de 0,7 procent van het bbp die we al decennia geacht worden uit te geven voor ontwikkelingssamenwerking en dat we dus jammerlijk genoeg niet doen.

Zou het kunnen dat Trump vooral graag de exportbalans van zijn land wil opkrikken door meer wapens te verkopen aan zijn Europese partners? Is het voeden van de oorlogsmachine die een deel van de Amerikaanse economie al decennia is, wel in het voordeel van de veiligheid van Europese burgers?

Terrorisme-experts hebben er al meermaals op gewezen dat de verschillende Amerikaanse oorlogen sinds de aanslagen van 11 september 2001 direct hebben bijgedragen tot meer terroristische aanslagen. Het ontstaan van IS wordt meer bepaald gesitueerd in de ‘geheime’ Amerikaanse gevangenissen als Abu Ghraib. Volgens een al even ‘geheim’ rapport uit 2006 van verschillende Amerikaanse geheime diensten, leidde de tweede oorlog in Irak tot een nieuwe generatie radicale moslims en het verspreiden van aanslagen over de hele wereld.

Hebben we daar iets van geleerd? Neen, de defensie-uitgaven bleven alleen maar stijgen. Terwijl uitgaven voor ontwikkelingsbeleid en stabiliserende zaken als onderwijs en gezondheidszorg daalden, zijn de jaarlijkse militaire uitgaven vooral sinds 11 september 2001 gestegen van 743 miljard in dat jaar tot 879 miljard dollar in 2005, waarna dat bedrag verdubbelde tot 1739 miljard dollar in 2017, hetzij 2,2 procent van het mondiale BBP. De helft daarvan is voor rekening van de NAVO-landen. Het zogenaamde ‘vredesdividend’ na het einde van de Koude Oorlog waarna de militaire uitgaven meer dan honderdvijftig miljard dollar per jaar daalden, is helaas allang opgesoupeerd.

Dure vliegtuigen

In 2017 investeerden de VS ongeveer 3,57 procent van hun bbp aan defensie. Voor België is dat 0.9 procent en ook Duitsland haalde in 2017 met ongeveer 1,24 procent van zijn bbp de grens van 2 procent niet. Dit verschil vormt al lang een doorn in het oog voor de Amerikanen. Voor Trump is de logica simpel: ‘Wij betalen de defensie van de Europeanen’.

De NAVO verwacht dat tegen 2024 zeker 15 van de huidige 29 NAVO-lidstaten 2 procent van het bbp of meer zullen uitgeven aan defensie. Waarover zeurt Trump eigenlijk? Is het dus wel een goed idee om de Amerikaanse oorlogsindustrie nog meer te voeden? De geschiedenis leert ons dat dit weinig goeds oplevert.

Ook de Belgische overheid moet haar verantwoordelijkheid hier nemen. Zo is het volgens mij geen goed idee om zeker 15 miljard euro te investeren in de intussen controversiële F-35. Deze dure, hoogtechnologische straaljager van Lockheed Martin kampt niet alleen met vele technische problemen, maar het toestel van Amerikaanse makelij levert vooral veel geld op voor de Amerikaanse wapenindustrie. Trump zou maar al te graag meer investeringen in de wapenindustrie naar huis meenemen na de NAVO-top. Dat is goed voor zijn reputatie en zijn achterban, maar het levert ons niets op.

Overigens vandaag publiceerde Nobelprijswinnaar voor de Vrede ICAN de resultaten van een publieksbevraging in België, Nederland, Italië en Duitsland. Respondenten werden een aantal vragen voorgelegd, waaronder: vindt u dat Amerikaanse kernwapens verwijderd moeten worden van uw grondgebied? En moeten nieuwe gevechtsvliegtuigen beschikken over een nucleaire capaciteit? Op de eerste vraag antwoord liefst 57 procent van de Belgische burgers dat de Amerikaanse kernwapens weg moeten uit Kleine Brogel, tegenover 21 procent die wil dat ze blijven. En 44 procent wil geen nucleaire gevechtsvliegtuigen, één van de belangrijkste verkoopargumenten voor de F35. Wil de N-VA echt zo graag te allen prijze Trump, een gevaar voor de wereldvrede, steunen?

Dure nepveiligheid

Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, kondigde een dag voor de NAVO-top aan dat het Europese defensiebudget daarom inderdaad zal stijgen tot 27,5 miljard, over de periode 2021-2027. ‘Met de wereld zoals hij vandaag is, moeten we onze samenwerking met de NAVO uitdiepen. Onze burgers zijn veiliger als we samenwerken,’ zei Juncker.

De vraag is natuurlijk of dat veiliger wel juist is, als meer defensie-uitgaven ook leiden tot sneller gewapende conflicten en onveiligheid. Volgens het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) zijn de blijvend stijgende militaire uitgaven net zorgwekkend: ‘Ze ondermijnen de zoektocht naar vreedzame oplossingen voor conflicten wereldwijd’. Overigens, wat bedoelt Juncker precies met ‘samenwerken’? De kern van de problematiek rond de Europese defensie is samenwerking en efficiëntie en niet de hoeveelheid euro’s. Het heeft geen enkele zin om de uitgaven voor Europese defensie te verhogen als het gebrek aan samenwerking en efficiëntie niet structureel wordt aangepakt.

In plaats van ons blind te staren op concrete cijfers en percentages over militaire uitgaven, mogen we ons geen illusies maken: de problemen waarmee de Europese defensie vooral kampt zijn inefficiëntie en een gebrek aan samenwerking, als gevolg van versnippering. Dat gebrek levert ons volgens de Europese Commissie zélf een jaarlijks verlies op tussen 25 en 100 miljard euro.

Er is nood aan een duidelijke Europese toekomstvisie op lange termijn. De defensie-voorstellen van de groenen zijn daarom meer gericht op intensere Europese samenwerking, zonder extra financiële steun te voorzien voor de wapenindustrie. De wapenindustrie moet niet verder versterkt worden met Europees belastinggeld. Een nauwere, veelzijdige samenwerking op Europees niveau wat betreft onderzoek, ontwikkeling, aankoop, training en onderhoud zal ons veel verder brengen dan stomweg meer geld in de wapenindustrie te pompen. Of zoals Pax Christi schreef: ‘Als Europese NAVO-landen al jarenlang 3,5 keer zoveel uitgeven als Rusland moet het debat niet gaan over meer nieuwe middelen, wel over een efficiënter en rationeler beheer van de bestaande middelen. In plaats van meer te spenderen, moet er eerst en vooral slimmer gespendeerd worden’.

Het probleem situeert zich bij de Europese samenwerking en de efficiëntie op vlak van defensie. Daar kunnen we winst maken door het beter op elkaar afstemmen van de nationale Europese defensiedepartementen, een noodzakelijke eerste stap om efficiënter gebruik te maken van de bestaande militaire capaciteit in Europa. Daarnaast moet er meer transparantie komen.

Als we dit aanpakken kan er volgens de Commissie dus al snel tussen de 25 miljard en 100 miljard euro vrijgemaakt worden. Dat is wat we besparen op de nationale budgetten. Als we dat geld herinvesteren in gemeenschappelijke militaire projecten, dan is er helemaal geen verhoging nodig van het Europese budget. Dat geld is in principe al voorhanden. Bovendien spenderen de 28 Europese lidstaten 40 procent van het totale Amerikaanse budget aan defensie, maar het levert ons in vergelijking maar 15 procenteffectieve capaciteit op.

In plaats van de alpha-mannetjes na te roepen die alleen maar over meer defensiegeld spreken, hebben we nood aan een échte toekomstvisie waar samenwerking en efficiëntie op defensie centraal staan en er ingezet wordt op grotere investeringen in conflictpreventie, conflictoplossing, conflictbeheer, vredesopbouw en ontwikkeling.