‘Coronacrisis is uitzonderlijke omstandigheid: tijd dat we dat ook toepassen in domein van asiel en migratie’

‘Een “aanklampend” beleid is een beleid dat samen met mensen zonder papieren zoekt naar een stabiele toekomst, en ook de omstandigheden moet creëren waarin dat kan’, schrijft Charlotte Vandycke van Vluchtelingenwerk Vlaanderen naar aanleiding van de steeds prangender wordende situatie in de Brusselse begijnhofkerk. ‘Tot op vandaag worden ze behandeld als ergerlijke dossiers die ergens op een stoffig archief verticaal geklasseerd worden.’

In Brussel zijn meer dan 400 mensen zonder papieren al ruim 40 dagen in hongerstaking. Hun toestand wordt stilaan ontzettend kritiek. Het debat is ondertussen verengd tot een krachtmeting tussen stakers en een staatssecretaris. Maar achter hen staan naar schatting zo’n 150.000 mensen zonder papieren wiens levensomstandigheden, die al ontzettend moeilijk waren, door de coronacrisis onmogelijk geworden zijn. Ze verloren hun woning en worden vandaag nog harder uitgebuit op de arbeidsmarkt dan voordien. De crisis plaatst medewerkers en vrijwilligers van onze lidorganisaties zoals Dokters van de Wereld, dagelijks voor hartverscheurende keuzes. Die keuzes zouden ze niet moeten maken, als er degelijke politieke oplossingen naar voor geschoven zouden worden. De coronacrisis vergde vele aanpassingen van ons allen. Ook in het domein van asiel en migratie moet de politieke wereld haar verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van deze uitzonderlijke crisis.

Staatssecretaris Sammy Mahdi stelt voor om op ‘neutraal terrein’ een infosessie te organiseren waarbij elke persoon een persoonlijk onderhoud krijgt over de stand van zijn of haar dossier. De diensten zullen ondertussen naarstig voortwerken en op basis van hun inschatting, zonder heldere criteria, regularisaties toekennen of mensen de boodschap geven dat ze moeten terugkeren naar hun land van herkomst. Dit vraagt tijd. Dit voorstel miskent dus de urgentie van het probleem en negeert het feit dat deze groep hongerstakers een noodkreet vertegenwoordigen van een veel grotere groep mensen. Om hun dossier grondig te bekijken en de overlevingsmodus even achter zich te kunnen laten, hebben deze mensen de rust nodig dat een tijdelijk verblijf hen kan bieden.

Fatsoenlijke toekomstoriëntatie kan alleen maar plaatsvinden in een sfeer van respect en bereidheid om met een open blik naar oplossingen te zoeken. Verblijfsprocedures vormen vandaag een kafkaiaans kluwen waar een kat haar jongen niet meer in terug kan vinden. Dit kaduke wettelijke kader ligt mee aan de oorsprong van het grote aantal mensen zonder wettig verblijf in België.

Het strekt de staatssecretaris dan ook tot eer dat hij die puinhoop structureel wil aanpakken. Wij steunen dit initiatief volledig. Dat kan op lange termijn een grote oplossing vormen. Wij voegen daar graag aan toe dat de staatssecretaris voor de lange termijn ook het debat over arbeidsmigratie moet oppakken. Uitbuiting op de arbeidsmarkt, neem in de bouw of huisarbeid, is vandaag één van de motoren van onze economie, maar onze samenleving doet alsof haar neus bloedt als het over zwartwerk gaat. Daarnaast zijn er tal van knelpuntjobs die we niet ingevuld krijgen. Toch is het vandaag niet mogelijk om vanop het Belgische grondgebied een arbeidsvergunning te verwerven, zelfs niet voor beroepen waar werkgevers geen personeel vinden. Daar moet iets aangedaan worden.

Maar wat met de korte termijn? Daarvoor steekt de staatssecretaris voorlopig principieel de kop in het zand, en dat gebrek aan verantwoordelijkheid en echte betrokkenheid baart ons enorme zorgen.

Als we de coronacrisis erkennen als buitengewone omstandigheid, kunnen we mensen kosteloos toegang geven tot een onderzoek voor regularisatie. Met een tijdelijk verblijf voor de loop van deze procedure, bieden we hen een tijdelijk einde aan hun grote moeilijkheden en kunnen de diensten van de staatssecretaris dus in een échte neutrale zone grondig nagaan wat hun opties zijn. Op die manier kunnen mensen ook doorstromen naar andere verblijfsprocedures, als dit aan de orde is. Een onafhankelijke adviescommissie kan helpen met het behandelen van deze aanvragen.

Voorlopig blijft de staatssecretaris blind voor deze haalbare oplossingen. Het is goed dat er een plan is om een lijst met handvaten bekend te maken, om uitleg te geven over welke omstandigheden kans maken om erkend te worden als prangende humanitaire situatie. Zo zullen mensen een beetje beter weten waar ze aan toe zijn bij een regularisatieprocedure. Maar dergelijke maatregelen geven onvoldoende rekenschap aan de ernst en de urgentie waarin mensen zonder papieren vandaag, elke dag, leven.

Mensen zonder papieren zijn mensen zoals u en ik. Wat zij willen is werken, hun gezin onderhouden en rust vinden. Een ‘aanklampend’ beleid is een beleid dat samen met hen zoekt naar die stabiele toekomst, en ook de omstandigheden moet creëren waarin dat kan. Tot op vandaag worden ze behandeld als ergerlijke dossiers die ergens op een stoffig archief verticaal geklasseerd worden. Deze mensen verdienen beter: erkenning, rust en perspectief op heldere toekomst.