‘Cordon sanitaire heeft extreemrechts niet klein gekregen en de traditionele partijen lui gemaakt’

‘Een deel van de teloorgang van de traditionele partijen kan op het conto van het cordon geschreven worden’, schrijft Tom Garcia.

‘Het helpt niet om je poep dicht te knijpen nadat je een windje hebt gelaten.’ Iemand maakte me wijs dat dat een oud Chinees gezegde is. Dat zal wellicht niet waar zijn, maar toch schoot het me te binnen in de nasleep van de voorbije verkiezingen. Want hoe hard iedereen ook zijn best doet om te doen alsof het er niet is, toch is het cordon sanitaire weer helemaal actueel. Houdt het stand of sneuvelt het na bijna 30 jaar? We zullen het in de komende weken te weten komen.

Of het moet doorbroken worden of niet, dat moet iedere partij maar voor zichzelf uitmaken en afgaande op de jongste berichten, hebben ze al stelling genomen. Wat misschien wel eens bekeken en in vraag mag gesteld worden, is of dat cordon nu wel enig resultaat oplevert.

Cordon sanitaire heeft extreemrechts niet klein gekregen, en de traditionele partijen lui gemaakt.

De bedoeling van het cordon is om extreemrechts te weren uit het beleid. Dat lijkt gelukt te zijn, want noch Vlaams Blok noch het latere Vlaams Belang is tot nog toe in een regering opgenomen. Of ze echter ook echt uit het beleid geweerd zijn, is een andere zaak. Een aantal punten uit het fameuze 70-puntenplan zijn intussen al uitgevoerd door andere partijen en de invloed van de partij op het beleid van anderen is onmiskenbaar.

Volgens sommigen is het cordon zelfs een zege geweest voor het Vlaams Blok/Belang. Het heeft de partij de kans gegeven om zich telkens opnieuw in de slachtofferrol te wentelen en de vrijheid gelaten om allerlei radicale standpunten in te nemen, waar ze toch nooit enige verantwoordelijkheid voor zouden moeten opnemen. Zo wordt ook wel eens gesteld dat het cordon eigenlijk de levensverzekering van het Vlaams Belang is en dat ze er zelf eigenlijk alles aan doen om het cordon in stand te houden.

Feit is dat het cordon extreemrechts niet klein heeft gekregen en dat wellicht ook nooit zal doen. Maar erger is, en dat had wellicht niemand verwacht, dat het cordon wel de andere partijen geschaad heeft. Hoezo? Een deel van de teloorgang van de traditionele partijen kan op het conto van het cordon geschreven worden. Daar zijn minstens drie redenen voor te bedenken.

Ten eerste krijgt het Vlaams Belang door dat cordon veel te veel vrijheid. Ze kunnen vrijelijk experimenteren met radicale standpunten die soms linkser dan links zijn, dan weer rechtser dan rechts. Op die manier kunnen ze elke partij het vuur aan de schenen leggen met standpunten die vaak totaal onhaalbaar en soms zelfs compleet irrealistisch zijn. De andere partijen kunnen niet anders dan reageren met genuanceerde en vaak dus ingewikkelde antwoorden, wat nog meer de illusie wekt dat enkel het Vlaams Belang met duidelijke en simpele antwoorden komt. Zelfs de N-VA ontsnapt daar niet aan, wat ook al meermaals door Bart De Wever is gezegd. Het beste voorbeeld zijn debatten in de campagne tussen Theo Francken en Tom Van Grieken over migratie, waarbij Francken met heel rationele argumenten de voorstellen van Van Grieken aan diggelen sloeg. Toch kon dit de verkiezingswinst van het Belang niet tegenhouden.

Ten tweede heeft het de geloofwaardigheid van de traditionele partijen een flinke deuk gegeven. In de eerste plaats omdat ze dus moeten zwalpen tussen het volledig afwijzen van de extreemrechtse partij en het tegemoet komen aan de verzuchtingen van de burger/kiezer die vaak toch wel overeenstemmen met de standpunten van die extreemrechtse partij. De gekende uitspraak ‘het origineel is altijd beter dan de kopie’ legt de vinger perfect op deze wonde. En het helpt niet om continu over je schouder te moeten kijken of je niet al te zeer begint te klinken als die partij waar je principieel niets mee te maken wil hebben.

Er is geen enkele reden om antwoorden te formuleren op vragen en verzuchtingen die komen van kiezers die toch geen stem hebben.

Maar ten derde, veel belangrijker, heeft het cordon de traditionele partijen lui gemaakt. Er is immers geen enkele noodzaak om argumenten te ontwikkelen als de potentiële tegenstander bij voorbaat uitgesloten is. Er is geen enkele reden om antwoorden te formuleren op vragen en verzuchtingen die komen van kiezers die toch geen stem hebben. Lange tijd zorgde het cordon er zelfs voor dat sommige partijen aan de macht kwamen ook al waren ze electoraal gezien eigenlijk onbeduidend geworden waren. Helaas blijkt intussen dat ook dat niet meer werkt. De traditionele partijen halen in Vlaanderen samen nog maar amper 39%. Het Vlaams Belang haalt daar in haar eentje bijna de helft van. We zagen tijdens de verkiezingsavond dan ook compleet verdwaasde voorzitters van de traditionele partijen staan, verdoofd als ze leken door de mokerslagen die ze te incasseren kregen.

Moet het cordon dan maar opgegeven worden? Dat blijft een zaak van de partijen zelf. Maar het loont zeker de moeite om zich de vraag te stellen of een romantische soort beginselvastheid er nog toe doet als je voor de rest compleet irrelevant wordt. En bovendien is het beter voor de goede conditie en de weerbaarheid van de partij dat de confrontatie wordt aangegaan in plaats van zich te verschuilen achter een heilig principe.

Tom Garcia twitters als @LinksVlaams ongebonden zijn sociaal-libertaire visie op de Vlaamse politiek. Hij is oprichter van Vlinks, maar schrijft deze bijdrage in eigen naam.