Socioloog Ben Caudron plaatst kanttekeningen bij het voorstel van Bart De Wever (N-VA) om te voorzien in een soort van ‘Belgische versie’ van de Amerikaanse Patriot Act. “Het schijnt De Wever te ontgaan dat veiligheidsdeskundigen vrij unaniem verklaren dat de inzameling van nog meer gegevens geen aantoonbare effecten hebben op de preventie van gruweldaden.”
Alleen wie vreselijk naïef is of een aanval van acute cognitieve dissonantie niet weet te pareren, kan ontkennen dat Bart De Wever een intelligent man is. De grote leider van de partij die graag praat over kracht en verandering kent het politieke spel als geen ander. Hij kent ook de geschiedenis – de politieke en de andere – en graait er met een overdachte selectiviteit in om zijn gedachtengoed van rationeel klinkende voorbeelden te voorzien.
De Wever is ook een begenadigd communicator, ook al lijken zijn mededelingen daar niet altijd van te getuigen. Meer dan welk ander hedendaags politicus slaagt hij er in – al dan niet via controverse – de agenda van de nieuwsproducenten naar zijn hand te zetten. Dat hij daarvoor gebruik moet maken van voorstellen die zelfs bij wie hem genegen is wenkbrauwen doen fronsen, deert hem niet. Meer zelfs, daarin schuilt net het communicatieve vernuft.
Toen ik deze ochtend hoorde van zijn voorstel om een Belgische variant van de Patriot Act in te voeren, was ik allerminst verbaasd. Het lag immers in de lijn der verwachtingen dat net Bart De Wever met zoiets zou komen aanzetten. De pantomime die erop volgde, verbaasde me evenmin.
Op sociale media schreeuwden mensen hun verontwaardiging uit, en de kopstukken van wat een coalitieregering heet te zijn, liepen elkaar voor de voeten om hun afkeuring wereldkundig te maken.
Alleen slaagden deze laatsten – de beklagenswaardige machtelozen van het electoraal entertainment – er veel minder goed in te overtuigen. Zo gaf de minister van Buitenlandse Zaken de indruk niet te weten dat Guantánamo ‘buitenland’ is, en dus niet meteen iets van doen heeft met het door de Patriot Act getroffen ‘binnenland’.
‘Belgische Patriot act: Is het er De Wever misschien gewoon om te doen zijn merk te versterken?’
Laat ik eerst iets zeggen over de Patriot Act. In de krantenartikelen die vandaag verschenen, werd die Amerikaanse wet omschreven als een juridisch vehikel dat de bevoegdheden van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten wel heel sterk uitbreidden.
Daarnaast werd opgemerkt dat die wet beperkt was in de tijd en na een paar verlengingen – en na de onthullingen van Edward Snowden – werd vervangen door de Freedom Act (Oh, Orwell, wat was je vooruitziend!).
Wat niet echt werd toegelicht is hoe de USA Patriot Act – door juristen die om democratie geven verguisd als een juridisch gedrocht – tot stand is gekomen. Dat gebeurde na 9/11, na de gebeurtenissen die het aanzien van de wereld zouden veranderen. H.R. 3162 – zoals de tekst ook wordt genoemd – telt 343 pagina’s en werd op 20 oktober van datzelfde jaar voorgesteld aan het Amerikaanse congres. Nog geen week later, op 26 oktober, werd de wet gestemd.
Je hoeft geen juridisch beslagen politicus te zijn om te begrijpen dat de timing een beetje merkwaardig is. Een tekst met verregaande gevolgen voor de civiele vrijheden van de inwoners van het land van de vrijen werd aan een hels tempo klaargestoomd en gestemd, zo lijkt het wel. Alsof één en ander voorbereid was – en, zoals we van Edward Snowden weten, allang werd toegepast, zij het illegaal – en alleen nog moest gewacht worden op het juiste moment.
De Wever lijkt de mening toegedaan dat zo’n moment ook in Europa is aangebroken. De gruwel die zich in Parijs voordeed – en de show die in Brussel werd opgevoerd – hebben volgens De Wever geleid tot een debat over de wenselijkheid van nog meer surveillance, nog meer intrusie van de veiligheidsdiensten in het private leven van massa’s mensen wiens enige radicale gedrag wellicht beperkt is gebleven tot een verborgen voorliefde voor de oude K3.
‘Onze waarden?’
Hier zien we De Wever op zijn best. Verwijst hij immers niet naar iets wat helemaal niet heeft plaatsgevonden? Tenzij u het paniekvoetbal, de rampzalige communicatie en het spierballengerol van de regering Michel als dusdanig wil bestempelen, is er van een ‘democratisch debat’ immers geen sprake geweest. Zo’n debat betrekt alle relevante maatschappelijke actoren en verloopt traag, omdat nauwkeurigheid en afweging zich nu eenmaal niet laten opjagen. Mocht De Wever bedoelen dat zo’n debat dringend dient gevoerd, dan treed ik hem graag bij.
En hoe verklaart De Wever de noodzaak voor een Patriot Act? Die heeft alles te maken met zijn vaststelling dat – ik citeer uit De Morgen – “er in België … nog steeds veel mensen met radicale ideeën rondlopen, die door de mazen van het politienet glippen.”
Klinkt logisch, zeker in deze donkere dagen waarin het gevaar overal dreigt, waarin de barbaren van Daesh in onze kaalgeworden voortuinen lijken te wachten om alweer toe te slaan.
En toch. Er schort één en ander aan deze justificatie. Over het gebrek aan eenduidigheid van ‘radicale ideeën’ zal ik het niet hebben, daarover kunnen we nog lang bakkeleien.
Betekenisvoller is wat erop volgt. Daarin lijkt De Wever te suggereren dat het mogelijk is wetten in het leven te roepen die de mazen dichten. Dat zelfs de Patriot Act daar niet echt is in geslaagd, schijnt hem niet te deren. Dat een samenleving waarin relatieve vrijheid een belangrijke waarde is – en heeft De Wever het niet graag en veel over ‘onze waarden’? – niet te rijmen valt met een surveillancesysteem dat alle mensen met foute gedachten wil vangen, laat hij onbesproken.
Zeer voorspelbaar
Het schijnt De Wever ook te ontgaan dat veiligheidsdeskundigen vrij unaniem verklaren dat de inzameling van nog meer gegevens geen aantoonbare effecten hebben op de preventie van gruweldaden. Meer zelfs, sommigen wijzen erop dat nog meer digitale data het speurwerk alleen maar bemoeilijken. Diezelfde deskundigen stellen alternatieven voor, waarvoor geen nieuwe wetten nodig zijn, laat staan dragnets zoals voorzien door de Patriot Act.
Uiteraard laat De Wever na om aan te geven hoe de Belgische Patriot Act er precies moet uitzien. Ik heb het vermoeden dat hij helemaal niet de bedoeling heeft om zijn voorstel van inhoud te voorzien.
Meer zelfs, ik kan me niet van de indruk ontdoen dat het hem er helemaal niet om te doen is om nieuwe wetten door de strot te duwen en oude wetten op te rekken. Hij hoeft dat immers niet te doen, dat doen zijn vrienden in het kabinet al voor ons. Misschien is het hem er gewoon weer om te doen om zijn merk te versterken. Daar is hij alvast in geslaagd. En dat vind ik dan weer zeer voorspelbaar.
Ben Caudron is socioloog, docent en auteur van “Niet Leuk? Mijmeringen over nieuwe media, mensen en macht“.
Overzicht: Wat was de Patriot Act ook alweer?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier