Maatregelen pas nemen als de meerderheid van de bevolking overtuigd is geraakt dat de maatregel er moet komen, is veel te laat’, schrijft hoogleraar netwerkmodellering Mario Pickavet. Hij onderzocht de impact van de timing van de eerste lockdown in ons land.
Het klinkt als een fragment uit een humoristisch programma, maar het is helaas bittere ernst. Berekeningen wijzen uit dat een week vroeger in lockdown de meerderheid van de overlijdens had kunnen vermijden, en de lockdown met bijna een maand had kunnen inkorten.
Wat als de lockdown bij de eerste coronagolf een week vroeger was ingegaan?
Begin maart begon het aantal coronabesmettingen in België hand over hand te stijgen. Het was duidelijk dat het land op een catastrofe afstevende, die alleen met een lockdown afgewend kon worden. Op 13 maart (en de daaropvolgende dagen) ging België daadwerkelijk in lockdown. Nadat het aantal besmettingen, ziekenhuisopnames en sterfgevallen nog enkele weken doorstegen, werd de sterk helende impact van de lockdown na enkele weken duidelijk. Vanaf begin april begonnen de cijfers geleidelijk aan te dalen. Begin mei waren de cijfers voldoende gedaald om gefaseerd versoepelingen te kunnen invoeren.
Wat de meest geschikte lockdownmaatregelen zijn, daarover is al (terecht) veel inkt gevloeid. Maar hoeveel impact heeft de timing van de lockdownstart? Wat zou er gebeurd zijn als ons land twee dagen later of een week vroeger in lockdown was gegaan? Is die timing een fait divers, of net van cruciaal belang?
De computersimulatie in bijgevoegde figuur brengt daarin opheldering. De blauwe grafiek geeft het aantal (geconfirmeerde) besmettingen per dag in ons land (bron: Sciensano), de werkelijkheid dus. Wat als de lockdown één week vroeger was ingegaan, d.w.z. op 6 maart? Met exact dezelfde maatregelen en handhaving opgelegd door de overheid en dezelfde volgzaamheid en burgerzin bij de bevolking? Dan waren de besmettingen verlopen zoals weergegeven in de oranje grafiek, het virtuele geval zo u wil. In dit geval worden de hoogste waarden al een week vroeger bereikt, maar vooral: ze zijn veel en veel lager! Het maximum is nauwelijks 600 besmettingen per dag, een hemelsbreed verschil met de 2300 besmettingen die we in werkelijkheid op 10 april optekenden.
Op 4 mei waren de werkelijke waarden voldoende gezakt om (met mondjesmaat) versoepelingen te kunnen toestaan. In het virtuele geval zou deze drempel al een maand (!) vroeger bereikt zijn, en waren de gefaseerde versoepelingen dus vanaf begin april kunnen starten. Anders gezegd, de lockdownperiode zou veel korter geweest zijn: slechts één maand in plaats van bijna twee maanden.
Wat met de dodentol? Waar we in het voorjaar bijna 10.000 overlijdens optekenden in ons land die zeker of vermoedelijk aan Covid worden toegeschreven, zou een week vroeger in lockdown gaan ook daar voor drastische veranderingen zorgen: minder dan 3.000 overlijdens in de eerste golf. Of hoe een week verschil tot 7000 minder sterftes had kunnen leiden…
Dergelijke schattingen en simulaties zijn – toegegeven – makkelijk praten achteraf. Maar het kan en moet ons wel iets leren voor de toekomst, willen we met zijn allen rampscenario’s bij een tweede, derde, … golf vermijden:
1. Een vroege timing van verstrengingsmaatregelen kan op het eerste zicht onpopulair klinken, maar is eigenlijk een win-win voor alle betrokkenen. Voor de ouderen en kwetsbaren in onze samenleving, omdat de dodentol aanzienlijk lager uitvalt. Maar ook voor de jongeren, want vroeger in lockdown gaan betekent dat de lockdown zelf veel korter wordt. En ook voor tal van economische sectoren is niet de exacte startdatum maar wel de uiteindelijke lengte van de lockdown van tel. Idem voor ons sociaal leven en mentaal welbevinden.
2. Een vroege timing van verstrengingsmaatregelen is van het grootste belang, en elke dag uitstel of vertraging kan honderden doden extra betekenen. Het is dan ook een kapitale fout dat sommige beleidsmakers ook bij de verstrengingsmaatregelen in de huidige tweede golf nog op de rem gaan staan. ‘Gouverner, c’est prévoir’ mag dan al een wijsheid zijn bij gewone beleidsbeslissingen, dit is a fortiori het geval bij exponentiële processen zoals virusverspreiding. Anticiperen is van levensbelang. Bij stelselmatig stijgende grafieken moeten strenge maatregelen – die toch zullen nodig zijn om het reproductiegetal onder één te krijgen – niet zolang mogelijk uitgesteld worden “tot het niet meer anders kan”, maar net zo snel mogelijk ingevoerd worden.
Maatregelen pas nemen als de meerderheid van de bevolking overtuigd is geraakt dat de maatregel er moet komen, is veel te laat. Maatregelen invoeren enkele dagen vóór in plaats van ná de buurlanden, maakt al een wereld van verschil. Of hoe beleidsmakers door snel op de bal te spelen duizenden levens kunnen redden…
Mario Pickavet is hoogleraar netwerkmodellering aan de Universiteit Gent.
Lees ook:
– Welke lockdownmaatregelen werken het best? En wanneer voer je ze in?
– Steven Van Gucht: ‘Tegen 6 november overschrijden we kaap van 2.000 patiënten op intensieve zorg’
– Reizen tijdelijk verbieden? ‘België is momenteel even gevaarlijk als de skiregio’s in de lente’
– De biostatistici zijn onze kanaries in de koolmijn: ‘De toestand in Luik geeft ons vandaag gelijk’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier