Kamerlid Robby De Caluwé pleit naar aanleiding van een recent verhaal over een alleenstaande wenspapa voor een liberale wet die vertrouwen en rechtszekerheid biedt aan iedereen: wensouders, draagmoeder en bovenal ook aan het kind, en dit van bij de geboorte.
Elke dag krijgen koppels én alleenstaanden te horen dat hun kinderwens niet op klassieke wijze in vervulling kan gaan. Zo is ook bij Sybe Vandemeulebroucke – de bijna 30-jarige alleenstaande kleuterleider uit Kuurne – die kinderwens er al erg lang. Gelukkig betekent dat niet altijd einde verhaal. Koppels kunnen terecht bij een fertiliteitscentrum voor een medisch begeleide voortplanting zoals in-vitrofertilisatie. Maar soms biedt ook dit geen oplossing.
Eén piste die mogelijk is in België, is het draagmoederschap, waarbij een vrouw een kind draagt en baart voor de wensouder(s). In ons land werden de voorbije 20 jaar al zo’n 50 kinderen langs deze weg geboren zonder noemenswaardige problemen, in afwezigheid van een wettelijk kader. Voor alleenstaanden, zoals Sybe, is het draagmoederschapstraject nog veel moeilijker dan dat die al is voor koppels, een alleenstaande moet vandaag immers naast een geschikte draagmoeder ook nog eens op zoek naar een donor eicel. We kunnen niet voorbijgaan aan een ‘onvervulde kinderwens’ van vele mensen.
Hoewel draagmoederschap vandaag dus al gebeurt, is er volgens Open Vld dringend nood aan een versterkt wettelijk kader omdat er zonder juridisch vangnet te veel onduidelijkheid is voor de wensouder(s), de draagmoeder en bovenal het toekomstige kind.
Versterkt wettelijk kader moet meer zekerheid bieden aan draagmoeders en wensouders.
Een kinderwens heeft Sybe (29) al jaren, en die werd alleen maar sterker toen hij kleuterleider werd. Toen hij wist dat hij niet op vrouwen viel, besefte hij dat er een heel moeilijke weg af te leggen is om zijn kinderwens in vervulling te laten gaan. In België is draagmoederschap vandaag al mogelijk, zelfs via fertiliteitscentra, maar draagmoederschap is niet wettelijk geregeld. Het gevolg is dat er veel (juridische) onzekerheid bestaat.
Daarom wil mijn partij werk maken van een Wet Draagmoederschap en schuif ik enkele krijtlijnen naar voren. Te beginnen met dat de kinderwens van elke wensouder ernstig moet worden genomen. Het kan niet dat bepaalde doelgroepen onnodig of ongewild worden uitgesloten. Ook een mannelijk homopaar en alleenstaande mannen – zoals Sybe bijvoorbeeld – kunnen een kinderwens hebben. Voor hen is draagmoederschap vaak de enige mogelijke optie.
Hierbij is het voor Open Vld belangrijk dat laag laagtechnologisch draagmoederschap niet wettelijk uitgesloten wordt. Het zou immers absurd zijn om te eindigen bij een wet die in ’theorie’ draagmoederschap toelaat voor deze wensouder(s), maar het in ‘praktijk’ onmogelijk maakt. Een laagtechnologisch draagmoederschap betekent dat de eiceldonor van dezelfde draagmoeder mag zijn. Vandaag kan dit echter niet, en moeten alleenstaanden op zoek naar een draagmoeder én een donor eicel. Twee verschillende vrouwen moeten met andere woorden overtuigd worden om in het draagmoederschapstraject te stappen. Dit is vaak een onmogelijke zoektocht die hen zal dwingen tot draagmoederschap buiten het wettelijke kader, en dat is nu net wat we met een wet willen vermijden. Gelukkig is Sybe – na een lange zoektocht – er vandaag wel al in geslaagd om twee vrouwen te vinden die op geheel altruïstische wijze hem dat gunnen.
De volgende stap voor Sybe is nu het draagmoederschapstraject in het fertiliteitscentrum in UZ Gent aanvatten. Een primeur, want het is de eerste keer dat dit er gebeurt voor een alleenstaande wenspapa. Voor Open Vld zijn volgende criteria van belang om beroep te kunnen doen op draagmoederschap: enkel wie fysiek niet in de mogelijkheid is zelf een kind te verwekken, zwanger te zijn of om met succes een zwangerschap te voldragen. Belangrijk is de begeleidende rol van een fertiliteitscentrum dat als ‘Centrum Medisch Begeleide Voortplanting’ (CMBV) expertise heeft in draagmoederschap en als ‘gatekeeper’ het hele proces bewaakt. Het fertiliteitscentrum (CMBV) zal na een uitgebreide en diepgaande medische, juridische en psychologische screening groen licht moeten geven voor een draagmoederschapstraject. Sybe, de draagmoeder en donor vatten dit proces nu aan.
Ook uit de getuigenissen van draagmoeders en wensouders in de reeks ‘Draagmoeders’ op één, de mensen die alles meemaken in de praktijk, blijkt dat er een versterkt wettelijk kader moet komen. Een wet die zekerheid biedt. Vandaag moeten wensouder(s) zoals Siebe berusten op vertrouwen, deze overeenkomst is echter niet juridisch verankerd. Op heden zijn enerzijds wensouder(s) niet zeker of de draagmoeder het kind wel zal afstaan. Anderzijds, zo getuigde draagmoeder Lies in het programma, is er ook voor haar onzekerheid omdat de kans bestaat dat wensouder(s) op een bepaald moment kunnen beslissen dat ze het kind niet meer willen: “Wat als de wensouders het kindje niet willen? Wij hebben drie kinderen, onze kinderwens is afgesloten. Ik draag dit kindje niet voor mezelf, ik draag het voor Elke en Dries.”
Volgens Open Vld moet het vaststaan wie de juridische ouders zullen zijn. Elke vorm van bedenktijd voor de draagmoeder of een ingekorte adoptieregeling – zoals anderen voorstellen – is in ieders nadeel en bovenal zeker in het nadeel van het kind dat recht heeft op ouders van bij de geboorte. Zo getuigt ook draagmoeder Lies: “Eender welke vrouw die erover nadenkt draagmoeder te zijn en die eraan twijfelt, mag er niet aan beginnen. Een bedenktijd voor de draagmoeder, hoe kort ook, zal met zich meebrengen dat een vrouw die twijfelt er misschien toch aan begint met in het achterhoofd dat ze zich nog altijd kan bedenken.” Lies haar partner Peter verduidelijkt: “Alleen als er zekerheid is over ouderschap, zullen ook de wensouders van de zwangerschap kunnen genieten, vanaf het moment dat hun kindje in de buik van een ander groeit. Voor ons komt het ouderschap dan ook vanaf de geboorte aan de wensouders toe. Zonder hun kinderwens zou er geen kind zijn en zou er geen draagmoeder zijn die zwanger werd.”
De Wet Draagmoederchap zal het in de toekomst mogelijk moeten maken dat er bij elk draagmoederschapstraject een overeenkomst (onder begeleiding van het fertiliteitscentrum) moet worden opgesteld tussen alle partijen met onderling duidelijke afspraken. Dit zorgt dat alle bovenstaande problemen uit de praktijk vermeden worden en dit biedt duidelijkheid voor alle partijen. Ook voor Sybe, de donor, de draagmoeder en bovenal het kind had deze draagmoederschapsovereenkomst al een enorme meerwaarde kunnen zijn, maar het heeft vandaag dus nog geen juridische grondslag zonder deze wet.
Tot slot zal het een voorwaarde moeten zijn dat de draagmoeder dit doet uit altruïsme, wat niet wil zeggen dat een kostenvergoeding voor het doktersbezoek, zwangerschapskleding,… uitgesloten wordt. Elke andere vorm van draagmoederschap die zich buiten dit toekomstig wettelijk kader voltrekt, zal niet kunnen genieten van de voordelen van deze wet. Indien het gaat over puur commercieel en economisch draagmoederschap – een vorm van mensenhandel – dan valt dit onder het nu al bestaande strafrecht. Het is niet aan de Wet Draagmoederschap om hiervoor bijkomende strafmaatregelen op te nemen.
Er is al jaren sprake van een wetgevend kader voor draagmoederschap. Al te vaak verzanden initiatieven en daarbij worden steevast de meest schrijnende gevallen uit het verleden in binnen- en buitenland aangehaald. Dat schept een negatieve sfeer terwijl draagmoederschap een mooie oplossing kan bieden voor veel mensen. Open Vld pleit voor een liberale wet die vertrouwen en rechtszekerheid biedt aan iedereen, wensouders, draagmoeder en bovenal ook aan het kind en dit van bij de geboorte. Een wet die ook een medisch kader voorziet en een garantie biedt op een vlot traject met heldere afspraken. Een wet die noch wensouders, noch wenspapa’s uitsluit. Een wet die Sybe vandaag had kunnen gebruiken, die hem en de draagmoeder, donor en kind meer zekerheid zou bieden en een hogere kans tot slagen van het draagmoederschapstraject zou geven. Kortom, een wet die luistert naar wat de experten in de medische en juridische sector al jarenlang vragen en mét hen tot stand komt.
Robby De Caluwé is lid van de Kamer van Volksvertegenwoordigers voor Open Vld en zetelt in de Kamercommissie Gezondheid en Gelijke Kansen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier