‘Strijd tegen klimaatverandering: wat kunnen we leren uit de coronacrisis?’

‘Het is helaas niet omdat we dit jaar collectief de klimaatopwarming mentaal op pauze hebben gezet, dat die ook zelf gestopt is. Wel integendeel’, schrijven Kristof Cuadros Perez en Herlinde Baeyens van Climate Response.

Nu we met z’n allen terugblikken op de gebeurtenissen uit 2020, zullen er weinigen zijn die klimaatverandering bovenaan in het rijtje zetten. De covid-crisis domineerde zonder meer het jaar. Nochtans waren er dit jaar meer dan voldoende redenen om te beven bij de klimaat-toekomst die 2020 inluidde. Zo braken de temperaturen in november opnieuw een absoluut record, zal 2020 waarschijnlijk de boeken in gaan als het derde warmste jaar sinds het begin van de metingen en zorgde dit warme jaar op zijn beurt voor de grootste bosbranden in Californië, Oregon en Australië in onze moderne geschiedenis. Zo hard zit klimaatverandering ondertussen in stroomversnelling dat waar we vroeger moesten aangegeven dat weer en klimaat twee verschillende zaken waren, we sinds dit jaar kunnen zeggen dat we sinds dit jaar letterlijk elke dag mondiaal een onmiskenbaar bewijs van klimaatverandering kunnen terugvinden in het weer.

Even ernstige crisissen?

Het is helaas niet omdat we dit jaar collectief de klimaatopwarming mentaal op pauze hebben gezet, dat klimaatverandering zelf stopt voor diezelfde pauzeknop. Integendeel.

Nu hoor ik u zeggen: “Mag het even? De COVID-crisis was en is een ramp van ongeziene orde!”

Dit is uiteraard een meer dan terechte opmerking. Deze generatie had voordien nog nooit te maken met overvolle ziekenhuizen, lege vakken in de supermarkt, belangrijke beperkingen van onze individuele vrijheden en bijna 0,2% van onze bevolking die op 1 jaar tijd stierf aan eenzelfde ziekte.

Als we bovendien verder kijken naar de globale effecten van covid op armoede en ongelijkheid, krijgen we voor het eerst te maken met cijfers die in ordegrootte gelijkaardig zijn aan deze van klimaatverandering.

Maar waar de impact van de covid de komende jaren waarschijnlijk grotendeels verdwijnt, zijn de gevolgen van klimaatverandering onherroepelijk. En waar wereldwijd de eenmalige economische schade van COVID wordt geschat in een orde van een ongelofelijke 10 biljoen dollar (1 biljoen = 1000 miljard), spreken we bij klimaatverandering over 600 biljoen dollar economische schade tegen 2100. (Ter referentie: de totale jaarlijkse economische output van de wereld wordt geschat op 80 biljoen dollar).

Het mag dus duidelijk zijn, dat waar het coronavirus ons als maatschappij dit jaar enorm veel pijn heeft gedaan, dit nog steeds niet te vergelijken valt de met de existentiële bedreiging die klimaatverandering is. Het leven van uw kinderen en kleinkinderen zal in de eerste plaats gedomineerd worden door klimaatverandering. Covid-19 zal vroeg of laat in de geschiedenisboeken belanden.

Reductie aan broeikasgassen: het beste resultaat ooit

Sinds decennia proberen we als maatschappij de globale uitstoot aan broeikasgassen te doen dalen. De doelstelling is namelijk een vermindering van ongeveer 7,5% per jaar tot 2050. Ondanks een spectaculaire stijging aan hernieuwbare energie (zo is de globale capaciteit aan zonne-energie gestegen met 7700% tussen 2008 en2019), hebben we al 50 jaar nog geen enkele noemenswaardige vermindering kunnen realiseren, laat staan een reductie van 7,5%. Integendeel, ondanks alle moeite steeg onze uitstoot elk jaar. (Met uitzondering van 2009 in navolging van de kredietcrisis (-1,4%)).

De lockdownmaatregelen wijzigden onze maatschappij echter ingrijpender dan ooit sinds WOII. Mensen werkten massaal van thuis uit, vliegreizen werden afgeschaft en niet-essentiële activiteiten werden zo veel mogelijk teruggeschroefd. Het resultaat liet niet op zich wachten… de globale uitstoot aan broeikasgassen daalde met maar liefst 7% dit jaar!

Op het hoogtepunt van de lockdown (maart-april 2020) daalde onze CO₂ uitstoot met maar liefst 26%. Dat op hetzelfde moment het globaal wegtransport en vliegverkeer met maar liefst respectievelijk 50% en 60% daalde is daar uiteraard niet vreemd aan. Wat wel vreemd is, is dat deze overwinning bijna nergens belicht werd. En als het wel werd behandeld, werden vooral de kanttekeningen benadrukt.

Het gevecht tegen klimaatverandering is daarom een beetje zoals een voetbalploeg met een stoet aan sterspelers en een coach van wereldklasse maar geen enkele overwinning op zak. Op een dag moet de club echt ingrijpen en wordt er een nieuwe coach aangenomen. De nieuwe coach zet al de sterspelers aan de kant, vervangt ze door beloftevolle jonge spelers met een reeks aan overwinningen. Wonder boven wonder, wint deze nieuwe ploeg door hard knokken meteen hun eerste match op het hoogste niveau.

Het zal niet verbazen dat de afgedankte sterspelers meteen opwerpen dat “het een afschuwelijke match was om naar te kijken” en dat “je met één gewonnen wedstrijd het seizoen nog niet wint”.

Deze opmerkingen zijn zonder meer waar en erg belangrijk. Maar het zou getuigen van een werkelijk historische blunder, als we ons als maatschappij niet afvragen waarom we eindelijk nú onze eerste overwinning boekten.

Ook hier zal niemand beweren dat enkel minder consumeren voldoende is om de strijd aan te gaan met klimaatverandering. Minstens even cruciaal zijn zaken als een pijlsnelle stijging aan hernieuwbare energie en het mondiaal implementeren van een koolstofprijs.

Maar de reductie aan energieverbruik, transport en consumptie is dus op zijn minst een even cruciaal onderdeel van de klimaatoplossing en bovendien enorm effectief, zo blijkt. Resultaten beter dan ooit tevoren tonen zich hierbij niet binnen jaren of decennia maar binnen enkele weken en maanden.

Misschien valt wel te leren uit deze crisis, dat we al een heel eind geraken als we allemaal collectief het vliegen laten voor wat het is, als we allen de wagen enkel gebruiken wanneer het echt nodig is, of enkel kopen wat nodig is.

En misschien, heel misschien, halen we dan toch nog iets positiefs uit deze COVID-crisis.

Kristof Cuadros Perez is Ingenieur in de Milieukunde met 10 jaar ervaring werkend voor enkele van de meest vooraanstaande milieubedrijven ter wereld. Daarnaast creëerde hij het project Climate Response met als doel een zo groot mogelijk publiek te informeren over wetenschappelijke kennis rond klimaatverandering, en mogelijke oplossingen.

Co-auteur Herlinde Baeyens is jongerenvertegenwoordiger van de Verenigde Naties. Verder was zij een drijvende kracht bij Signformyfuture en actief lid van de organisaties Generation-T en The Shift.