‘Onze politici kunnen het niet alleen’

Auteur Dirk Barrez kijkt naar aanleiding van zijn nieuwe boek met een kritische blik naar onze politieke klasse: ‘De politiek weigert de uitgestoken hand van betogende, stakende of verontruste burgers.’

‘Wil je schrijven over hoe teleurgesteld je bent in de politiek?’ Dat vroeg de hoofdredacteur van deze website me toen hij mijn nieuwe boek 11 politieke dwaasheden ontdekte. Ik respecteer veel politici, maar ja dus, al is het maar om hun verontrustende collectieve falen te verkennen en voorbij de teleurstelling te kijken.

Een groot onbehagen van me ontwikkelde zich eind 2017 tot een pril boekidee. Hoe spijtig het ook is om het aan jongeren te moeten vertellen, de beste raad die ik kon bedenken was: ‘Pak in en migreer. Uw land heeft geen toekomst.’

Het idee bleef liggen tot gele hesjes en klimaatbetogers de strijd aangingen met de hardnekkige politieke nalatigheid. De nieuwste generaties begrijpen dat ze de druk op de ketel moeten houden. Ze willen hun toekomst herwinnen en werken daar hard voor. Die context was alvast veel bemoedigender om een klein overzicht te schrijven van de grote, urgent te repareren dwaasheden die politici al vijftig jaar opstapelen.

Want zo lang wacht de klimaatcrisis al op een effectieve aanpak, ongeveer vijftig jaar. In 1972 voorspelde De grenzen aan de groei, het rapport van de Club van Rome, al een verhoogde CO2-concentratie in de atmosfeer met als bron de toenemende verbranding van fossiele brandstoffen door de mens. Politici konden het zelfs tien jaar vroeger al weten wanneer de eerste metingen een stijging van de CO2-concentratie aangaven. Het is hemeltergend dat geen tien jaar later wel een mens op de maan stond, maar ons klimaat de afgelopen vijftig jaar geen prioriteit kreeg, evenmin als de aanstormende biodiversiteitscatastrofe. Jongeren vragen zich vandaag terecht het volgende af: ‘Jullie wisten dit al die tijd? Waarom lieten jullie begaan?’

Politici zijn enkel nuttig om de toekomst voor te bereiden

Zelfs Churchill die de Britten leidde in hun gevecht met nazi-Duitsland, ondervond het. Na de oorlog verloor hij de verkiezingen, Groot-Brittannië koos een andere politicus voor de heropbouw. Dat is het enige waarvoor politici echt nuttig zijn, om de toekomst voor iedereen voor te bereiden. Toen speelden politici een grote rol in de uitbouw van welvaartsstaten en behoorlijke internationale samenwerking. Het was misschien niet de ideale wereld, maar een Derde Wereldoorlog kwam er niet en een nooit geziene welvaartsspreiding bezorgde massa’s mensen een veel beter leven.

Maar wat presteerden politici vanaf de jaren zeventig? Ze vergaten het geheim van de welvaartsstaat, drongen de armoede niet verder terug en lieten ze zelfs oprukken in de middenklasse. Ze verzuimden de economische globalisering sociaal én ecologisch bij te sturen op internationaal vlak, om het samenspel tussen samenleving, economie en planeet zo te boetseren dat iedereen er wel bij kan varen zonder de aarde geweld aan te doen.

Hun keuze om geld alle vrijheid te geven leidde tot de diepste crisis in tachtig jaar. Iedereen betaalt tot op de dag van vandaag zwaar voor het failliet van de grootbankiers. De politiek laat hen echter nog steeds ongemoeid en werkte geen betrouwbaar nieuw geldsysteem uit.

Intussen zijn samenlevingen die hun miljardairs naar vermogen laten bijdragen aan de gezamenlijke pot steeds zeldzamer. Wereldwijd heerst concurrentie om bedrijven minder te belasten en multinationals betalen vandaag nog amper. Maar zelfs dat volstaat niet, want het politiek subsidiëren van bedrijfswagens wordt aangehouden en stoot internationaal op ongeloof. Zo ver is de idiotie namelijk nergens gevorderd.

Onze overheden presteren ondermaats

Uiterst belastend voor onze politici is dat ze het hun toevertrouwde geld slecht beheren. Samen met de Scandinaviërs betalen we de meeste belastingen, maar wij krijgen een veel slechtere publieke dienstverlening in ruil. Nog straffer, Zwitserland heft van alle industrielanden het minste belastingen, maar presteert bijna zo goed als de landen aan de top van die rangschikking. Met ruim een derde minder overheidsuitgaven doen de Zwitsers het in ieder geval veel beter dan de dure Belgische en Franse overheden. Nefast is de weigering om duurzame technologie te bevorderen. Zo mist ons land de kans om koploper te worden inzake windenergie en elektrische voertuigen.

Oude verschijnselen als oorlog, terreur en migratie leggen dan weer de vinger op de wonde van ons onbestaand migratiebeleid en manke veiligheidspolitiek. Dat Europese landen Saoedi-Arabië schrappen als terreurgevoelig land is zowel illustratief als een wrange grap. De complementaire aanpak om overal welvaart te creëren, verliep de afgelopen decennia desastreus. Zestig jaar ontwikkelingssamenwerking maakte niet één land welvarend.

En België? Dat kan niet eens de eigen terreurslachtoffers fatsoenlijk opvangen. Onze overheden capituleren voor bureaucratie en traagheid. Justitie informatiseren is al ruim dertig jaar een lijdensweg. Het kadastraal inkomen actualiseren lukt al vijfenveertig jaar niet. Rond Brussel is het dertig jaar wachten op een heus gewestelijk wegennet, het wordt allicht een halve eeuw. Onze politiek is gedrenkt in een cultuur van stilstand, een totaal gebrek aan parler vrai en de obsessie ‘dat het niet anders kan’.

Eis het ‘onhaalbare’

Dit falen is gevaarlijk voor onze samenleving, economie en planeet, én voor de democratie. De politiek weigert de uitgestoken hand van betogende, stakende of verontruste burgers die een toekomst willen die rechtvaardig is, de milieugrenzen respecteert en mensen goed laat werken en leven. Ze reageert defensief: ‘Wij doen al veel.’ Neen dus. Als politici echt toekomstgerichte maatregelen onrealistisch achten, moeten burgers het ‘onhaalbare’ eisen.

Want zeker is dat onze politici het niet alleen kunnen. Voorbij antipolitiek en verkiezingen moeten burgers voortdurend meebeslissen overal waar we onze toekomst versneld in goede duurzame banen willen duwen.

Dirk Barrez is hoofdredacteur van PALA.be en auteur van Transitie. Onze welvaart van morgen. Zijn nieuwe boek 11 politieke dwaasheden. 50 jaar schuldig verzuim van onze politici, €8, is nu verkrijgbaar.