‘Na de zware rellen in Brussel: tijd voor collectieve aansprakelijkheid’

Na de Brusselse onlusten pleit Mathias Vanden Borre (N-VA) voor ‘collectieve aansprakelijkheid’ voor de relschoppers. ‘Daarnaast moeten mandatarissen stoppen om sluimerende woede aan te wakkeren op basis van valse beschuldigingen.’

Afgelopen woensdag was het wéér van dat in Brussel: zware rellen na een uit de hand gelopen betoging. Uiteraard moet het overlijden van Ibrahima onderzocht worden en de vele vragen van familie en nabestaanden beantwoord worden. Maar na deze laatste rellen is de situatie alleen maar verder verzuurd en lijkt een structurele oplossing verder dan ooit.

Laat me duidelijk zijn, deze betoging had eigenlijk niet getolereerd mogen worden door burgemeester Emir Kir. Gezien de snel stijgende coronacijfers was het risico op besmettingen gewoon te groot. Tijdens de betoging zelf bleek ook dat, ondanks de goede pogingen van de familie om stewards in te zetten, van afstandsregels en een beperking tot 100 personen geen sprake was.

Toen kwam meester-pyromaan Alexis Deswaef op het toneel. Deze volksmenner beschuldigde voor de camera’s en de massa met een megafoon, de politie opnieuw van racistische motieven en zware nalatigheid, misschien zelfs moord, op Ibrahima. Ook bij andere incidenten (terugkeer Syriëstrijders, Mehdi, Adil,…) heeft hij vele Brusselaars met valse informatie en beschuldigingen ten aanzien van politie en justitie opgepookt tot een regelrechte afkeer van de rechtsstaat. Vertrouwelijke informatie rondspuien die achteraf (minstens deels) niet blijkt te kloppen: ik vraag me af of dit wel allemaal zomaar kan en mag.

Dat voorbeeld werd helaas opnieuw gevolgd door een reeks linkse politici bij onder meer Groen, SP.A, Ecolo en PS die uitdrukkelijk linken leggen met andere zaken, zoals het ongeval van Mehdi of Adil. Deze zaken zijn ondertussen onderzocht en daaruit blijkt dat de politie geen rechtstreekse schuld treft. Beiden zijn op de vlucht geslagen voor de politie en dan tijdens de achtervolging door een ongeluk om het leven gekomen. Bijzonder trieste feiten waar ook conclusies uit moeten worden getrokken, maar geen gevolg van structureel racisme of politiegeweld. Toch wordt keer op keer misinformatie verspreid, ook door politici, om de volkswoede te blijven aanwakkeren en de politie, soms impliciet, te blijven beschuldigen.

Een aantal verkozen mandatarissen stond midden in de massa die schreeuwde ‘police assassins’ of ook in de Black Lives Matter-betoging waar borden zoals ACAB (‘all cops are bastards’) of andere anarchistische haatzaaiende boodschappen de hoogte in werden gehouden. Dit legitimeert deels de boodschap van dergelijke extremistische onruststokers. Let wel, ik zeg níet dat dit de verantwoordelijkheid was van de familie van Ibrahima of de bedoeling van de meeste BLM-betogers. Nee, ik ben ervan overtuigd dat de overgrote meerderheid een legitieme boodschap van antiracisme wil verspreiden. Maar deze initiatieven worden deels gekaapt door extremistische actoren die rechtstreeks rellen tot gevolg hebben.

Dan vliegt de eerste straatsteen door de lucht, verkeersborden volgen. De politie was, door de nalatigheid van burgemeester Kir, opnieuw onvoldoende voorbereid op de snel escalerende situatie. Ik heb vernomen dat ook hier door de burgemeester te lang werd gewacht met het bevel om in te grijpen. De schade is opnieuw bijzonder groot: brandstichting in twee politiecommissariaten, straatmeubilair vernield, meerdere agenten gehospitaliseerd en niet te vergeten de blijvende teleurstelling en woede aan de kant van de (neutrale) toeschouwer en de getroffen agenten.

Nauwelijks twee dagen later zijn alle opgepakte verdachten weer vrijgelaten. Mogelijk volgen nog veroordelingen nadien, maar het onbegrip is groot. Straffeloosheid overheerst, ondanks de straffe woorden van nultolerantie door ministers Annelies Verlinden (CD&V) en Vincent Van Quickenborne (Open VLD). Uiteraard is nultolerantie het enige juiste antwoord, maar waar loopt het mis?

Eén aspect is de bewijslast voor een veroordeling. Vaak is het onmogelijk aan te tonen bij een groepje brandstichters of kasseigooiers, wie net de lucifer heeft aangestreken of wie net de fatale kassei gooide die een agent trof. Daarom pleit ik voor collectieve aansprakelijkheid bij rellen. Wanneer er zeer duidelijke aanwijzingen zijn dat iemand rechtstreeks betrokken is bij rellen, kan die aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgschade. Een soort gemeenschappelijke of collectieve fout waarbij relschoppers in solidum aansprakelijk zijn.

Een ander aspect is de rol van verkozen politici. Het is hoog tijd dat we een aantal grenzen terug helder trekken. Bij een incident (bijvoorbeeld het geweld tegen de kleuterschool in Schaarbeek of een overlijden waarbij politie is betrokken), moet opgeroepen worden om de kalmte te bewaren en justitie moet alle middelen krijgen om haar werk te doen. ‘Not only must Justice be done, it must also be seen to be done.’ In de tussentijd past alleen terughoudendheid en steun voor de nabestaanden en de orde- en hulpdiensten. Nadien moet het oordeel van justitie ook gerespecteerd worden. Mandatarissen moeten stoppen om sluimerende woede aan te wakkeren op basis van valse beschuldigingen.

Tot slot is er het jarenlange wanbeleid in Brussel, de humus waarin geweld en onvrede kunnen groeien en bloeien. Eén aspect is de enorm gewijzigde demografie door immigratie de afgelopen decennia. Dit zorgt voor bijzonder grote uitdagingen die onvoldoende het hoofd worden geboden. De jongerenwerkloosheid bedraagt 20-30 procent in bepaalde wijken, de schooluitval (jongeren zonder middelbaar diploma) is 15 procent, bij 1 op 4 gezinnen heeft geen van beide ouders werk, 39 procent van de Brusselaars loopt risico op armoede, jongeren kiezen voor het snelle geld waarbij stadsbendes verwikkeld zijn in drugsoorlogen om territorium. Dit is een opeenstapeling van falend beleid. Op het einde van de dag is de politiek verantwoordelijk, niet de politie.