‘Als de politie burgers filmt, dan moeten burgers ook de politie kunnen filmen’

‘Wanneer agenten mensen met een smartphone verhinderen om een interventie te filmen is er iets loos’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Het is goed dat er na de gewelddadige dood van George Floyd in de Verenigde Staten ook aandacht komt voor politiegeweld in eigen land. Vandaag worden er meer klachten ingediend tegen politiegeweld dan vroeger, zegt advocaat Alexis Deswaef deze week in Knack, onder meer omdat de alomtegenwoordigheid van smartphones omstanders in staat stelt om beelden te maken van arrestaties en interventies. Die beelden zijn belangrijk, want zonder video blijft het vaak woord tegen woord.

Ook afgelopen weekend doken er weer filmpjes op van geweld waar de politie bij betrokken was, naar aanleiding van de protestacties tegen racisme in verschillende Belgische steden. Net als bij andere bronnen moeten die beelden omzichtig geïnterpreteerd worden. Het is dikwijls moeilijk om vast te stellen wie de verantwoordelijkheid draagt voor de eerste schermutseling en de verdere escalatie van geweld. Soms gaan agenten over de schreef, maar er zijn ook geregeld ‘betogers’ die alleen maar de stad willen vernielen. In Brussel waren dit weekend relschoppers aan het werk die de ‘Black Lives Matter’-betoging aangrepen om ruiten in te gooien en te plunderen. Andere filmpjes laten dan weer zien hoe hooligans de politie met alle macht bekogelen en op andere manieren provoceren, terwijl de agenten bewonderenswaardig kalm blijven. Amper drie weken geleden waren politieagenten in Anderlecht zelf het slachtoffer van laffe agressie door omstanders.

Toch is er op één punt weinig twijfel mogelijk: wanneer agenten mensen met een smartphone verhinderen om een interventie te filmen is er iets loos. Niet zelden worden toeschouwers die rustig en beheerst een tussenkomst van de politie met hun smartphone registreren met veel misbaar aangemaand om hun smartphone weg te stoppen – als er al geen klappen vallen. Dat is onbegrijpelijk. Als de politie een manier zoekt om zichzelf verdacht te maken, dan kan ze geen betere kiezen. Als de politie geen onrechtmatig of buitensporig geweld gebruikt, dan is er geen reden waarom ze niet gefilmd zou mogen worden. In een democratie is controle op de ordediensten cruciaal.

Zolang er een zogenaamde rechtsgrond is – bijvoorbeeld als je als burger bewijzen wilt verzamelen van buitensporig geweld – dan mag je beelden maken van de politie. Het is niet zomaar toegelaten om de filmpjes te verspreiden vanwege het recht op privacy, maar ook als je geen journalist bent mag je interventies registreren als daar een goede reden voor is. Omdat de regel niet honderd procent helder is – een rechter heeft best wel enige interpretatieruimte – is het belangrijk dat er een wet komt die het filmen van politiegeweld zo breed mogelijk beschermt.

In het licht van de manieren waarop het doen en laten van burgers onophoudelijk in de gaten gehouden wordt, is dat niet meer dan billijk. De nummerplaten van onze auto’s worden met de nieuwste technologieën herkend en aan databanken gekoppeld. We worden voortdurend getracet, ook als er geen epidemie is. Steeds meer politiekorpsen kopen ‘bodycams’ aan. Ook in dit land wordt flink geïnvesteerd in zware bewapening voor de Snelle Respons Teams, in gepantserde wagens en andere ijzeren armen der wet. Als we dat allemaal oké vinden – en gelukkig komt het privacydebat ook in het slome België eindelijk op gang – dan is het belangrijk dat de surveillance tenminste in twee richtingen gaat. Als de politie burgers filmt, dan moeten burgers ook de politie kunnen filmen. Als de staat het monopolie op geweld heeft, dan moet de controle op de uitoefening van dat geweld secuur, streng en alert zijn.

Uit berichten in alle Vlaamse media blijkt voor de zoveelste keer dat bepaalde bevolkingsgroepen meer met controles, verbale agressie of fysiek geweld te maken krijgen dan andere. Racisme is een reden te meer om nauwlettend toe te zien op hoe de politie zich gedraagt. Er zijn de afgelopen dagen goede voorstellen gelanceerd om het institutioneel racisme in dit land aan te pakken. Minister Koen Geens (CD&V) toonde moed door dit weekend te pleiten voor quota voor mensen met een migratieachtergrond, bijvoorbeeld aan de universiteiten en bij de politie. Maar als het gaat over het terugdringen van racistisch geweld bij de politie moeten we dat geweld dringend in beeld brengen. Letterlijk. Niet alleen in het belang van zwarte Vlamingen. Niet alleen voor mensen met een migratieachtergrond. Maar in het belang van iedereen in dit land.