Liesbeth Homans houdt al jaren de erkenning van nieuwe moskeeën tegen én plant daar nog minstens vijf jaar mee door te gaan. Zo bemoeilijkt de Vlaamse minister-president en minister van Inburgering de controle op wat er in die moskeeën wordt gezegd. Is het dat wat de N-VA wil?
Op 11 juli 2015 nam Vlaams minister-president en N-VA’er Geert Bourgeois in Gent deel aan een iftar, de maaltijd die door moslims tijdens de vastenmaand ramadan wordt genuttigd na zonsondergang. Dat deed hij niet voor het eerst, maar op die bewuste Vlaamse feestdag gaf hij ook een opmerkelijke speech. Daarin schetste hij het belang van de islam voor Vlaanderen. Bourgeois had het over de bijdragen van Arabische wetenschappers en filosofen aan onze beschaving, de invloed van het Ottomaanse Rijk, de verdiensten van landen als Tunesië en Algerije in de Eerste Wereldoorlog en uiteindelijk ook over de komst van duizenden gezinnen uit Turkije en Marokko in de tweede helft van de vorige eeuw. ‘Kortom, Vlaamse moslims zijn inherent deel van onze Vlaamse natie’, besloot hij zijn speech, waarna hij zijn gehoor ‘een fijne Vlaamse feestdag én een goede iftar’ wenste.
Elke keer als Homans in het Vlaams Parlement wordt aangepakt door een Vlaams Belanger, zit ze zenuwachtig op haar stoel te schuiven.
Afgelopen 11 juli had Liesbeth Homans, die Bourgeois als minister-president opvolgde nadat hij de eed had afgelegd als Europees Parlementslid, misschien de handen vol met het uitgelekte nieuws over Vlaams Parlementsvoorzitter Kris Van Dijck (N-VA) en zijn escortvriendin Lynn, maar het staat te bezien of zij in andere omstandigheden een soortgelijke speech zou hebben gegeven. We weten ook niet of Liesbeth Homans, die sinds 2014 minister van Inburgering is, al eens een iftar heeft bijgewoond. We konden het haar niet vragen, want ze wenste niet aan dit stuk mee te werken.
In haar beleidsdaden leek Homans de voorbije vijf jaar de islam in elk geval geen warm hart toe te dragen. Haar plan om de erkenning van de Al Ihsaan-moskee in Leuven in te trekken – er zou salafistisch onderwijs worden onderwezen en een omstreden, vrouwonvriendelijke hulpimam zou er opnieuw aan de slag zijn – is slechts één schermutseling in de lange en vooralsnog onbeslechte strijd van Homans om het hele erkenningssysteem van moskeeën te hervormen, en daarmee ook de manier waarop de islam in Vlaanderen wordt georganiseerd.
Zenuwachtig
‘Komende vijf jaar geen enkele moskee erkend’, kopte Het Laatste Nieuws op 22 februari op de voorpagina. Het leek een vroegtijdige campagnebelofte, maar het voornemen van Homans was gebaseerd op een rapport dat ze bij de KU Leuven had besteld. In dat rapport wordt de procedure van de Vlaamse overheid om moskeeën officieel te erkennen tegen het licht gehouden. De belangrijkste hervorming die de onderzoekers, geleid door Rik Torfs, voorstelden, was om moskeeën pas na een proefperiode van drie tot vijf jaar te erkennen. In die proefperiode zou dan worden nagegaan of de moskee aan alle nieuwe erkenningscriteria voldoet. De aanbevelingen uit het rapport zijn nog niet in Vlaamse wetgeving omgezet, maar Homans pleit ervoor om de strengste aanbeveling over te nemen: moskeeën zullen dan op zijn vroegst na een wachttijd van vijf jaar een officiële erkenning kunnen binnenhalen.
‘Het zijn allemaal aanbevelingen van professor Torfs. Wie ben ik om zo’n grote professor tegen te spreken’, zei Homans tijdens een discussie in het Vlaams Parlement. ‘Vijf jaar is de maximumtermijn die wij voorstellen’, zegt Torfs, kerkjurist en oud-rector van de KU Leuven. ‘Maar persoonlijk vind ik dat niet nodig. Als die proefperiode wordt ingevoerd, zal ze trouwens voor alle geloofsgemeenschappen gelden, ook voor protestantse of joodse gebedshuizen. En die waren daar, net zoals de moslimgemeenschap, niet blij mee.’
Ook de voorbije vijf jaar werd onder Homans geen enkel lopend dossier meer goedgekeurd. Er zijn nochtans in Vlaanderen maar 28 moskeeën erkend, wat voor de honderdduizenden moslims die hier wonen – geschat wordt dat 7 procent van de Belgische bevolking moslim is – erg weinig is, hoewel er ook heel wat moskeeën zijn die geen erkenning aanvragen. ‘Maar moskeeën met een goed dossier, dat bovendien een positief advies kreeg van de Staatsveiligheid en van de lokale besturen, zitten dus al jaren op groen licht van de bevoegde minister te wachten’, vertelt Ward Kennes, die het dossier voor de CD&V in het Vlaams Parlement opvolgde. ‘Het blokkeren van al die dossiers is bizar. Er zijn sinds 2005, toen de gewesten bevoegd werden voor de erkenning van religieuze gemeenschappen, regels in Vlaanderen, en die zijn nog steeds perfect toepasbaar. Homans wil de bestaande regels kennelijk niet gebruiken om erkenningen af te geven. Maar op grond daarvan erkenningen van moskeeën intrekken, dat lukt nog wel.’
We zullen de erkenning altijd nastreven, hoe streng de procedure ook wordt.
Ook de oppositie begrijpt niet waarom dossiers die jaren geleden werden ingediend on hold moeten worden gezet. ‘Het is toch niet omdat de overheid haar vergunningsbeleid wil hervormen dat ze in de tussentijd geen enkel bedrijf nog een vergunning verleent’, zegt Yasmine Kherbache van de SP.A. ‘Wij waren ook niet tegen een evaluatie van de erkenningsprocedure, maar het is op zich al belachelijk dat het zo lang heeft geduurd. We duwen die geloofsgemeenschappen daarmee alleen maar verder van ons af. En de meest stuitende – of eigenlijk, meest eerlijke – passage in dat langverwachte onderzoek van Torfs is dat de voorgestelde nieuwe criteria geen ‘wezenlijke veranderingen’ van de bestaande erkenningscriteria inhouden. Het is dus echt niet nodig om die dossiers zo lang te laten wachten. Liesbeth Homans heeft de boel gewoon vijf jaar lang verziekt.’
Ook Ward Kennes, wiens CD&V in de regering van lopende zaken nog een coalitiepartner is van Homans’ N-VA, vermoedt bewuste vertragingsmanoeuvres. ‘Eerst wil ze geen erkenningen meer verlenen omdat ze zogezegd niet over genoeg informatie beschikt. Vervolgens moeten we wachten op dat onderzoek van Torfs, hoewel de N-VA na de publicatie ervan geen enkele poging heeft ondernomen om die conclusies nog voor de verkiezingen in nieuwe regels om te zetten. Zo kan het nog jaren doorgaan. In het beste geval komt er over dit onderwerp een zinnetje in het volgende Vlaamse regeerakkoord. Maar Homans kan, als ze bevoegd blijft, nog genoeg excuses vinden om ook daarna nog jarenlang te treuzelen. Homans wíl gewoon geen nieuwe moskeeën erkennen. Ze wordt onder druk gezet door een strekking binnen haar partij die alles wat met de islam te maken heeft, verdacht vindt, en door het Vlaams Belang. Elke keer als ze in de commissie in het Vlaams Parlement wordt aangepakt door een Vlaams Belanger, zit ze zenuwachtig op haar stoel te schuiven. In plaats van het beleid te verdedigen, krabbelt ze terug.’
Nadia Sminate volgde voor de N-VA dezelfde discussies in het Vlaams Parlement, maar schaart zich uiteraard achter haar minister. ‘Wat wil men eigenlijk’, vraagt ze zich af. ‘Wil men dat wij zo snel mogelijk zo veel mogelijk moskeeën erkennen? De bevolking vraagt juist van ons: let op en kijk goed uit. De voorbije regeerperiode is dit inderdaad een van de moeilijkste punten geweest tussen de regeringspartijen. Ik denk dan ook dat dit tijdens de komende Vlaamse regeringsonderhandelingen helemaal moet worden opgehelderd, voordat een nieuwe ploeg van start gaat.’
Vijandig
Doet de N-VA zich in deze discussie niet wederom kennen als een partij die – al dan niet opgejaagd door het Vlaams Belang – overmatig wantrouwig en zelfs vijandig staat tegenover de islam? Sminate: ‘Het wantrouwen is de laatste jaren bij de hele bevolking gegroeid, mede als gevolg van de terroristische aanslagen in Brussel en Zaventem. Dat wantrouwen is begrijpelijk. Wij moeten daar als politici een antwoord op formuleren. Een strengere procedure voor de erkenning van moskeeën is daar een onderdeel van. Wij kunnen dan tegen de bevolking zeggen: die moskee heeft zich vijf jaar lang aan alle regels en voorschriften gehouden, ze verdient het nu om erbij te horen.’
Ook Rik Torfs begrijpt waarom Liesbeth Homans niet over één nacht ijs gaat. ‘Stel dat er iets misloopt in een erkende moskee’, zegt hij. ‘Zo’n nieuws wordt vandaag ontzettend uitvergroot, en de schuld komt dan te liggen bij de minister die de erkenning heeft afgegeven. Het is een delicate zaak geworden. Daarom is brede acceptatie van het moskeebeleid door de publieke opinie iets belangrijks om in de gaten te houden.’
Hendrik Bogaert, een CD&V’er die zich al herhaaldelijk bezorgd heeft betoond over de opkomst van de islam in Europa, heeft om die reden eveneens begrip voor het standpunt van Homans en de N-VA. ‘In alle objectiviteit: een moskee kun je moeilijk beschouwen als een plek waar integratie wordt gepredikt. Net zomin als in katholieke kerken tot secularisatie wordt opgeroepen, wordt in moskeeën opgeroepen om onze levensstijl en waarden over te nemen. Vlamingen zijn om die reden bang van moskeeën: wat wordt daar precies verteld? Zeker als de imams afkomstig zijn uit het Midden-Oosten en geen enkele band hebben met ons land. Liesbeth Homans, die samen met Theo Francken de rechterflank van de N-VA bewaakt, zeg maar het oostfront met het Vlaams Belang, probeert daarom de indruk te geven dat ze moskeeën streng in de gaten houdt. Een ambtenaar bij de FOD Justitie kan dan wel zeggen: er worden in die moskee geen flagrant racistische of vrouwonvriendelijke uitspraken gedaan, dus niets aan de hand. Maar als je vindt dat een moskee een fabriekje van non-integratie is en je daar dus om politiek-filosofische reden tegen gekant bent, dan volstaan de legalistische argumenten van de FOD Justitie niet. Ik ben zelf zoekende in dit debat, maar mijn partij zit wat meer op de lijn van de godsdienstvrijheid. En die moet natuurlijk ook gerespecteerd worden.’
Garagemoskee
Het officieel erkennen van moskeeën is zowel in het belang van de betrokken moskee als van de samenleving in zijn geheel, zeggen voorstanders. Het grootste voordeel voor de moskee is dat haar gebedsdienaar, de imam, op de loonlijst van de FOD Justitie komt te staan en dus door de Belgische staat – niet door Vlaanderen – wordt vergoed. Sinds Napoleon worden ook eventuele tekorten van kerken en nu ook van andere erkende erediensten door lokale overheden – gemeente- en provinciebesturen – bijgepast.
Er zijn nog andere redenen waarom ook het Executief van de Moslims van België erkenning een waardevol instrument vindt. ‘Zo’n erkenning is voor ons heel belangrijk en wij zullen die altijd nastreven, hoe streng de procedure ook wordt’, zegt Mehmet Ustun, hun voorzitter. ‘Een geloofsgemeenschap voelt zich daardoor immers door de samenleving aanvaard. Daarom hebben wij als Executief ook constructief meegewerkt aan de hervormingsplannen voor de erkenningsprocedure. Maar het blijft een door en door triestige zaak dat alle 57 dossiers die vandaag lopen, waaronder niet alleen islamitische maar ook joodse en protestante gebedshuizen, bevroren werden.’
Tegenover een erkenning staan heel wat verplichtingen, die in de voorstellen van Torfs nog worden uitgebreid. De moskee moet inkijk geven in haar financiering en een transparante boekhouding kunnen voorleggen. Verder moet de moskee haar ‘maatschappelijke relevantie’ aantonen en zich ertoe verbinden dat wat tijdens gebedsrituelen gezegd wordt conform het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is. De imam moet, indien hij afkomstig is van buiten de Europese Unie, een inburgeringsparcours hebben doorlopen. En ga zo maar door. In die zin heeft Vlaanderen er veel bij te winnen om moskeeën te erkennen, en dat was ook lange tijd het standpunt van de Vlaamse regering, met inbegrip van minister Liesbeth Homans. ‘Beter een officieel erkende moskee dan een obscure garagemoskee’, zei Homans in een interview met De Morgen in 2015. ‘We hebben dan toezicht op hun activiteiten. Omgekeerd zullen de imams sneller de weg vinden naar de overheid om samen te werken.’
‘In 2015 was er in het Vlaams Parlement inderdaad een ruime meerderheid voor een bestrijdingsplan van radicalisering. Alleen het Vlaams Belang stemde tegen’, vertelt Yasmine Kherbache. ‘In dat plan werden erkende moskeeën als bondgenoten en deel van de oplossing gezien. Alle experts die we hebben gehoord, benadrukten dat ook. Maar Homans heeft daar achteraf niets mee gedaan. De N-VA heeft ook geen enkele actie ondernomen tegen de buitenlandse financiering van de islam in Vlaanderen en België. Daar ligt een verpletterende verantwoordelijkheid.’
Door het beleid van Homans duwen we die geloofsgemeenschappen alleen maar verder van ons af.
‘Zonder erkenning worden moskeeën inderdaad veel minder gecontroleerd’, zegt ook Rik Torfs vandaag. ‘Je kunt moskeeën ook niet dwingen om zich te laten erkennen. Dat blijft een pijnpunt, maar anders zou de wetgeving botsen met de godsdienstvrijheid in dit land. De mormonen in België zijn een zeer respectabele, religieuze groepering, en zij zullen nooit om erkenning vragen. Er zijn ook moskeeën die daarin allerminst zijn geïnteresseerd. Het woord ‘garagemoskeeën’ geeft een nogal armoedige indruk, maar ook de grootste Amerikaanse techbedrijven zijn in garages ontstaan. Bovendien gaat het soms om moskeeën die rijkelijk worden gesponsord door Saudi-Arabië. Waarom zouden die moskeeën een Vlaamse erkenning willen?’
Haatpredikers
De financiering van moskeeën blijft een heikel punt. Vooral het feit dat moskeeën in Vlaanderen gefinancierd worden door landen waar uiterst conservatieve en militante versies van de islam worden beleden, baart beleidsmakers zorgen. Torfs stelt strengere regels voor in verband met de geldstromen naar (erkende) moskeeën, maar op de vzw’s die vaak aan die moskeeën zijn verbonden, en die ook religieuze activiteiten organiseren, is het veel moeilijker greep krijgen. ‘We hebben even overwogen om te eisen dat zulke vzw’s in geval van erkenning worden ontbonden’, vertelt Torfs. ‘Maar dat is onrealistisch. Randactiviteiten kunnen dus nog steeds door buitenlandse financiers worden betaald en het blijft aartsmoeilijk om dat te controleren, al moeten we het wel proberen. En natuurlijk, als een moskee onder buitenlandse invloed de principes van de democratische rechtsstaat aan haar laars lapt, loopt ze alsnog tegen een sanctie aan.’
Ward Kennes (CD&V): ‘Er is een politiek draagvlak om financiering uit met name de Golfstaten aan banden te leggen, maar de vraag is hoe. Ik wil niet in een land als Rusland of Hongarije wonen, waar buitenlandse ngo’s worden gesaboteerd. Een Vlaamse ngo als Kerk in Nood steunt ook de opleiding van priesters of de bouw van kerken in het buitenland. Ik wil dus ook niet elke buitenlandse ngo die hier Koranlessen organiseert de weg versperren. We hebben bovendien een instrumentarium om haatpredikers aan te pakken. Als er in een moskee tot racisme, haat of geweld wordt opgeroepen, kunnen we ingrijpen.’
De Gentse imam en islamleraar Brahim Laytouss pleit voor ‘een grondige en moedige hervorming van de criteria voor de erkenning van moskeeën en toekomstige imams in Vlaanderen en in België’ om het wahabisme, het islamisme en het religieuze radicalisme de pas af te snijden. Laytouss heeft ook grote vragen bij de werking van het huidige Executief van de Moslims in België, dat geldt als het officiële aanspreekpunt van de moslimgemeenschap voor de Belgische overheid, en vraagt ‘een jaarlijkse audit’.
Politieke spelletjes
Zoals gezegd: de bestaande procedures worden wel nog gebruikt om erkenningen ongedaan te maken. In de zomer van 2017 trok Homans plotseling de erkenning in van de Fatih-moskee in Beringen, de op een na grootste moskee van België. De controverse die toen ontstond over de aanpak van Homans doet sterk denken aan het huidige dispuut tussen Homans en de Leuvense burgemeester Mohamed Ridouani (SP.A).
De N-VA heeft geen enkele actie ondernomen tegen de buitenlandse financiering van de islam in Vlaanderen en België. Daar ligt een verpletterende verantwoordelijkheid.
De Fatih-moskee behoort tot het netwerk van het zogenaamde Diyanet, het Turkse ‘Presidium voor Godsdienstzaken’ dat in Vlaanderen dertien erkende moskeeën onder zijn vleugels heeft. Homans baseerde zich voor het terugnemen van de erkenning op een rapport van de Staatsveiligheid. Aanleiding voor dat rapport waren berichten dat Diyanet zijn imams zou gebruiken om ten dienste van het regime van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan aanhangers van de Gülen-beweging te bespioneren. De bevindingen van de Staatsveiligheid waren erg genuanceerd, zeker over de rol van de Fatih-moskee, waarvan de naam slechts twee keer zijdelings in het rapport werd vermeld. Sterker nog: de Staatsveiligheid zag zich genoodzaakt haar gebruikelijke stilzwijgen te doorbreken en de conclusies die Homans uit het rapport trok – de Fatih-moskee importeert een buitenlands conflict en zet bevolkingsgroepen tegen elkaar op – te weerleggen. Intussen heeft Homans wel over de hele lijn gelijk gekregen van de Raad van State, maar vooral vormelijke argumenten lijken hier de doorslag te hebben gegeven.
Hoe dan ook is toenmalig burgemeester van Beringen, de SP.A’er Maurice Webers, nog altijd niet te spreken over de handelswijze van minister Homans destijds. ‘Als er bepaalde issues zijn, doe daar dan gericht wat aan, maar meteen de erkenning afpakken en die hele geloofsgemeenschap verdacht maken? Dat is een louter symbolische beleidsdaad, bedoeld voor de buitenwacht: kijk eens hoe flink ik moslims aanpak’, aldus Webers. ‘Het was in Beringen precies zoals twee weken geleden in Leuven. Over de hoofden van plaatselijke politici heen en op twijfelachtige gronden is van het ene op het andere moment de erkenning ingetrokken. Wij hadden als stadsbestuur goede banden met de Fatih-moskeevereniging. Er zijn in Beringen in 2016 inderdaad relletjes geweest tussen aanhangers van de AK-partij van Erdogan en gülenisten. Homans heeft die incidenten aangegrepen om de Fatih-moskee te straffen, maar de moskee zelf had daar niet veel mee te maken. Meer nog, met een aantal mensen van het moskeebestuur hebben wij er toen ’s nachts voor gezorgd dat de dingen niet verder zijn geëscaleerd. Homans heeft toen politieke spelletjes gespeeld. Dat doet ze in Leuven opnieuw, en daar zullen zij en haar partij mee blijven doorgaan. Dat is ook een van de redenen waarom ik de SP.A liever niet met de N-VA zie besturen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
