Hoe kan het begrotingstekort plots zo toenemen? En wat zijn de gevolgen?

Volgens minister van Begroting Sophie Wilmès (MR) moet de federale regering op zoek naar 4,2 miljard euro om de begroting op koers te houden – bijna een verdubbeling ten opzichte van de vorige geraamde inspanning van 2,4 miljard euro. Hoe kan dat en wat zullen de gevolgen zijn? Knack-journalist Ewald Pironet: ‘Veel kans dat de regering de nieuwe cijfers zal aangrijpen om een aantal zaken door te drukken “omdat het niet anders kan”.’

Waarom stijgt het begrotingstekort plots van 2,4 miljard naar 4,2 miljard euro, zoals minister van Begroting Sophie Wilmès (MR) bekendmaakte?

Ewald Pironet: ‘Er zijn een aantal zaken die we hierbij in ogenschouw moeten nemen. Ten eerste hebben specialisten er altijd op gewezen dat het tekort hoger zou liggen, onder andere omdat de taxshift die de regering-Michel doorvoerde, niet helemaal gefinancierd was. Bij de taxshift werden immers de lasten op arbeid verlaagd (dat betekent minder inkomsten voor de overheid) en de lasten op consumptie, milieuvervuiling en vermogen verhoogd (meer inkomsten voor de overheid). Er heeft altijd twijfel bestaan of die ‘meer inkomsten’ wel voldoende zouden zijn om de ‘minder inkomsten’ te compenseren.

‘Ten tweede zijn overheidscijfers in ons land van abominabele kwaliteit en durven schattingen van tekorten nog al eens sterk schommelen (zie mijn opiniestuk deze week op Knack.be). Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) geeft dat ook toe, nadat uit een recente studie bleek dat de inkomsten voor de overheid stelselmatig overschat worden. Daarom is het dat hij vorige week voorstelde om een miljard extra te saneren (dus 2,4 miljard + 1 miljard = 3,4 miljard) om te anticiperen op die steeds te lage schattingen. Die 3,4 miljard is zelfs nu onvoldoende.

‘Ten derde blijkt nu dat het tekort niet 2,4 miljard is maar 4,2 miljard (dus 1,8 miljard meer). Die schatting van 2,4 miljard dateert van juli. Ondertussen zijn er zaken gebeurd die dat tekort hebben vergroot. Eén: de economische groei wordt lager ingeschat. In juli dacht men nog dat er 1,5 procent groei zou zijn, nu denkt men aan 1,2 procent. Minder groei betekent minder belastinginkomsten. Volgens de huidige schattingen zullen er 900 miljoen minder belastinginkomsten zijn, als gevolg van minder groei. Twee: de spilindex wordt drie maanden sneller overschreden dan vroeger gedacht. Dat betekent dat alle ambtenarenlonen en uitkeringen drie maanden eerder omhoog gaan en dus dat de overheid meer geld zal moeten uitgegeven. Dat kost 200 miljoen extra uitgaven en nog eens 700 miljoen in de sociale zekerheid.

Tel alles op (900 miljoen + 700 miljoen + 200 miljoen = 1,8 miljard) en dan stijgt het tekort van 2,4 miljard naar 4,2 miljard.’

Hoe erg is dat? Is een structureel evenwicht in 2018 nu helemaal van de baan?

‘Ja, dat structureel evenwicht kan tegen 2018 niet meer worden gehaald. Dat zou een inspanning betekenen die nu niet haalbaar en niet wenselijk is. Specialisten hadden al eerder gesteld, toen er nog ‘maar’ 2,4 miljard moest worden gevonden, dat een structureel begrotingsevenwicht tegen 2018 niet realistisch was. De meeste partijen van de regering-Michel waren het er daar ondertussen mee eens, alleen Open VLD hield vast aan de structureel begrotingsevenwicht tegen 2018. Nu er 4,2 miljard moet worden gesaneerd, wordt dat helemaal onhaalbaar en zal Open VLD dat wel moeten toegeven.

‘Of dat erg is? De regering had zichzelf die doelstelling opgelegd en breekt dus een belangrijke verkiezingsbelofte. Maar experten zoals de Leuvense professor Wim Moesen zouden het niet erg vinden als de begroting evenveel in het rood gaat als dat er geïnvesteerd wordt door de overheid, bijvoorbeeld in infrastructuur. Onze overheid investeert nu pakweg 1,6 procent van het bbp (wat veel te weinig is, maar dat is een ander verhaal), dus in die redenering mag er een tekort van 1,6 procent zijn (pakweg 6 miljard).

‘Dan moet de regering wel de ‘gouden financieringsregel’ volgen: de lopende uitgaven moeten in evenwicht zijn, er mag alleen een tekort zijn voor investeringen. Dat zou, zegt Moesen, getuigen van budgettaire discipline én verantwoord investeringsbeleid.

En nu? Komen er zware besparingen? Of nog meer belastingen?

‘De kans is groot dat de regering-Michel de nieuwe cijfers zal aangrijpen om een aantal zaken door te drukken “omdat het niet anders kan”. Niemand in de regering wil meer belastingen, want die liggen in ons land al hoog, maar een of andere vorm van vermogens(winst)belasting zal er misschien wel van komen ‘want de rijken moeten hun deel doen’, zo zal de uitleg zijn. En allicht zal men toch ook aan de uitgavenkant gaan kijken wat daar mogelijk is. Dus we mogen ons aan wat maatregelen verwachten, ook al zal dit tot heftige discussies tussen de regeringspartijen leiden. En dan is het afwachten wat er uiteindelijk van komt.’

Maar de regering zal meer dan waarschijnlijk het structureel begrotingsevenwicht uitstellen: het zal niet tegen 2018 zal worden gehaald, wel tegen 2020. Zo creëert de regering wat ademruimte – je zou ook kunnen zeggen: zo worden opnieuw cruciale beslissingen uitgesteld. Want de rekening krijg je toch vroeg of laat gepresenteerd.

Opgetekend door Kevin Van der Auwera