‘Het efficiënter laten functioneren van de Belgische staatsstructuren wordt stilaan een permanente zorg’

Minister van Staat Mark Eyskens pleit voor de oprichting van een Inter-federale hoge Raad om de samenwerking te bevorderen tussen de gewesten, gemeenschappen en het federale niveau.

Senatoriale harakiri

De huidige voorzitster van de Senaat, mevrouw Stephanie D’Hose heeft voorgesteld de Senaat gewoon af te schaffen, een scherp snijdend, klievend voorstel waarmee zij aankondigt resoluut harakiri te willen plegen samen met de huidige 60 senatoren. Een voorstel dat tot nadenken stemt nu blijkt dat de Senaat wegens structurele werkloosheid en overbodigheid aantoont en dat zeker moet worden besproken in het raam van een ruimere staatshervorming.

Minder gekissebis

Het meer efficiënt laten functioneren van de Belgische staatsstructuren wordt stilaan een permanente zorg. Regeringsformaties worden steeds moeilijker, federale en regionale regeringen kibbelen kissebissend terwijl verkozen politici hun partijdige schutterskuilen nauwelijks kunnen en mogen verlaten om zich in te zetten voor de oplossing van de enorme sociaaleconomische, ecologische, digitale, sanitaire, culturele uitdagingen en vraagstukken voor alle landgenoten. Daarbij komt dat België ten aanzien van de Europese Unie bij alle belangrijke beslissingen die daar worden genomen steeds minder een volwaardige gesprekspartner is omwille van de toenemende verlamming van de Belgische besluitvaardigheid en de interne verdeeldheid. Bijvoorbeeld inzake het klimaatbeleid. Ongeveer 70 procent van alle beslissingen door de diverse regeringen in België genomen zijn bepaald, voorgeschreven, beïnvloed door Europese wetten, regels, programma’s en besluiten. De grote paradox van een mogelijke staatshervorming bestaat hierin dat hoe meer bevoegdheden naar gewesten en gemeenschappen worden overgeheveld, hoe meer die uitgeoefende bevoegdheden coherent moeten worden gemaakt en samengesmeed tot unitaire Belgische standpunten, die vervolgens op Europese ministerraden moeten worden verdedigd.

Het communautaire virus

Het virus van de verlammingsverschijnselen is hoofdzakelijk van communautaire aard en kan bij onzorgvuldige behandeling eindigen met een institutionele dood. Tot groot jolijt van de separatistische grafdelvers, die niet beseffen dat een onafhankelijk Vlaanderen uit de Europese Unie wordt gekaatst en elke invloed verliest in de hoofdstad van Europa.

Het opheffen van de communautaire hypotheek zou het vormen van een federale regering aanzienlijk vergemakkelijken. Vooral een efficiënte methode ontwikkelen om de belangenconflicten tussen regeringen en parlementen binnen België te beslechten lijkt een essentiële voorafgaande vereiste vooraleer met de bevoegdheden en hun financiering wordt geschoven.

Oprichting van een Inter-federale hoge Raad

Vandaar mijn voorstel om tijdens de huidige legislatuur werk te maken van de oprichting van een Inter-Federale Hoge Raad (IFR), die het vertrouwen moet herstellen en de samenwerking bevorderen tussen de gewesten, gemeenschappen en de federatie. Het is van vitaal belang voor de welvaart en het welzijn van alle inwoners van dit land – en dat zijn er meer dan alleen maar de Belgen, Vlamingen, Walen en Brusselaars – dat een doelmatigheidsbeleid zou worden gevoerd waarbij essentiële langetermijn doelstellingen niet worden in het gedrang gebracht door korte- termijn politieke belangen. De aanbevolen methode moet erin bestaan de federale regering en de gewestregeringen in staat te stellen, ook via hun bevoegde parlementen, de enorme uitdagingen aan te pakken zonder te verzanden in communautaire steekspelen.

De communautaire problematiek zou in haar diagnose en therapie best worden toevertrouwd aan een instelling van communautair overleg, met een belangrijke inbreng van experten en vertegenwoordigers van de burgerlijke samenleving. Het uitgangspunt is de constatering dat de huidige Senaat is uitgewoond en uitgeleefd. Het is niet de bedoeling hem te renoveren of af te schaffen zonder gevolg naar wel een totaal nieuwe instelling in het leven te roepen. Bij gebrek aan beters momenteel de Inter-Federale Hoge Raad genaamd. Deze instelling zou worden samengesteld uit leden van de deelstaatparlementen en de federale Kamer – bijvoorbeeld één derde – maar ook leden van de burgerlijke samenleving en het middenveld – een tweede derde – en als sluitstuk uit experten met de mogelijkheid voor specifieke kwesties beroep te kunnen doen op bijkomende adviseurs. Het is niet onredelijk te overwegen om een deel van de leden van de IFR te laten verkiezen in de federale kieskring, België genaamd. Alle federale parlementairen vandaag zijn immers gewestelijk en dus ook Vlaming, of Waal of Brusselaar. Een toestand die het objectief verdedigen van de belangen van het hele land ongetwijfeld afremt.

Belangenconflicten arbitreren en beslechten

De eerste bevoegdheid van de IFR moet erin bestaan de belangenconflicten tussen deelstaten en/of het federale bevoegdheidniveau te beslechten. Vandaag gebeurt dit niet echt. De bevoegdheidsconflicten daarentegen worden wel efficiënt behandeld door het Grondwettelijk Hof. Het overlegcomité met vertegenwoordigers van de federale regering en van de deelstaatregeringen functioneert slecht en komt zelden of onvoldoende tot coherente beslissingen. In de IFR zou dit op bindende wijze moeten geschieden met een gekwalificeerde meerderheid van 2/3.

Daarnaast krijgt de IFR een veel meer uitgebreide taak met het oog op het verhogen van de efficiency, de vereenvoudiging en de samenwerking van en tussen de grondwettelijke beleidsniveaus in het land. De raad zou optreden als een actieve communautaire denktank en initiatiefnemer die besluiten en voorstellen zou overmaken aan de federale Kamer als advies, indien goedgekeurd bij gewone meerderheid en als bindend standpunt indien goedgekeurd bij gekwalificeerde meerderheid. Het is dan aan de federale kamer om dit om te zetten in concrete maatregelen, inclusief van grondwettelijke aard en de uitvoeringsmodaliteiten te bepalen. De IFR zou ook voorstellen uitwerken ten einde het aantal verkozen politici op alle niveaus, vanaf de gemeenteraden over de provincieraden, de deelstaatparlementen tot en met de federale kamer te verminderen.

De politiek depolitiseren

Grote aandacht moet worden besteed aan de mening van buitenparlementaire experten, wier standpunten kunnen bijdragen aan de depolitisering van de politiek, lees van de partijpolitiek. Wat het zo noodzakelijke herstel van de politieke geloofwaardigheid moet mogelijk maken. Kortom, het voorstel om een Inter-Federale Hoge Raad op te richten is een thema dat door de Staatshervormers moet worden uitgewerkt en uiteraard grondwettelijk moet worden verankerd na de volgende verkiezingen in 2024. In de loop van de legislatuur kan natuurlijk op informele wijze reeds worden geëxperimenteerd met een paar elementen uit de werking van zulk een IFR.

Het is in dit land van al te veel tegenstellingen de hoogste tijd om inspiratie te zoeken bij de dialectiek van de filosoof G.F. Hegel die stelt dat uit de tegenstellingen tussen thesis en anti-thesis een heilzame synthese kan groeien, die een oplossing biedt en aldus getuigt van beschavingsbewustzijn.