Gaat de zomerpeiling zijn invloed hebben op de regeringsformatie? Een analyse door Herman Matthijs, te beginnen met de gevolgen voor de twee voornaamste regionale regeringen.
De Vlaamse regering-Jambon heeft volgens de peiling van Het Laatste Nieuws/VTM geen meerderheid meer. Bovendien heeft deze regering een probleem met een deel van de Open VLD-fractie in het Vlaams Parlement. Die spanning kan niet blijven duren want, ofwel steunt men de regering of trekt men naar de oppositie.
Het optreden van Kris Peeters (CD&V) in de vorige federale regering heeft zijn eigen partij op zwaar electoraal verlies gezet in mei 2019, maar ook de coalitiepartners zijn er niet beter van geworden. Het optreden van viceministerpresident Bart Somers (Open VLD) in de Vlaamse regering met de praktijktesten lijkt daar nogal op en dat is geen strategie om te winnen. Bovendien liggen deze praktijktesten gevoelig bij de verhuurders en de werkgevers. Het is maar de vraag of dit eerder liberaal gezind kiezerspubliek Open VLD-minded gaat blijven.
Deze Vlaamse regering is er niet in geslaagd om zich ook maar op één moment in de kijker te brengen tijdens de corona-aanpak, waar de federale regering toch meerdere steken heeft laten vallen.
Intrede SP.A?
Maar stel dat de SP.A federaal in de regering geraakt en ook Vlaams mee wil besturen, dan stellen er zich een aantal vragen. Vooreerst: wie van de drie andere huidige partners gaat ministers of de parlementsvoorzitter afgeven? Of gaat de Vlaamse regering worden uitgebreid naar tien of elf ministers?
Dit land is op, maar wie heeft het medicijn?
Door een mogelijk intreden van de SP.A is wel één van de drie traditionele partijen mathematisch niet meer nodig en dat versterkt wel de macht van de N-VA. Of zal Open VLD worden ingeruild voor de socialisten? De mogelijke intrede van de SP.A brengt het nog niet opgeloste dossier van de provinciegouverneurs ook in een ander daglicht.
Als deze peiling ook de uitslag wordt in 2024 dan kan de Vlaams Zweedse tripartite niet verder. Ofwel komt er een vierde partij bij (SP.A of Groen) ofwel gaat de N-VA Vlaanderen leiden met het Vlaams Belang. Het is al de derde peiling op rij die deze laatste combinatie een meerderheid geeft.
Waalse regering
De Waalse regering zal ook onder druk komen met deze peiling. Want de leidende PS verliest 2,4 procent in vergelijking met mei 2019. De twee coalitiepartners, MR en Ecolo, blijven status quo. De verhouding PS – MR is slecht en het is al niet veel beter gesteld met de relatie tussen PS en Ecolo. In deze driehoeksverhouding is de relatie MR met Ecolo op den duur nog de beste! Gaat Georges-Louis Bouchez daar iets mee doen?
Ecolo is momenteel mathematisch niet nodig in de Waalse regering. Desalniettemin, een herschikking van de Waalse regering met MR-Ecolo en het CDH zet de PS wel buiten spel. Daarentegen kan de situatie, waarbij de PS niet in de federale regering komt, ertoe leiden dat de MR uit de Waalse regering vliegt in ruil voor een linksere samenstelling. De stijging van de PTB met 3,9 procent naar 18,7 procent brengt deze partij regelrecht naar de tafels van de formatiegesprekken van 2024. Als men na mei 2024 Vlaams gaat spreken met het Vlaams Belang en Waals met de PTB, dan is de politieke synergie in dit land helemaal zoek.
Federaal
De laatste peiling voor de zomer zorgt wel voor een certitude: er komen geen vervroegde verkiezingen na de vakantie. Een zoveelste poging om Vivaldi of een combinatie N-VA/PS op te starten, lijkt meer dan tijdsverlies. Het is zelfs de vraag of de PS ooit wel interesse heeft gehad om toe te treden tot een regering? Want de opdracht van de federale regering is geen wandeling door het park.
Door zelf een minderheidsregering voor te stellen van de zes traditionele partijen hebben de PS- en SP.A-voorzitters wel voor een aantal nieuwigheden gezorgd.
Vooreerst de politieke institutionalisering van een minderheidskabinet, wat nieuw is naar Belgische normen. Het rapport rijdt er de N-VA alsook Ecolo en Groen af. De sympathie voor de socialisten is er bij de groene partijen zeker niet groter op geworden. Een blijver is de apathie van de PS voor de N-VA.
Maar de drie voorzitters van de regering-Wilmès zagen deze tripartite niet zitten en hebben zijn het initiatief overgenomen. Welke opties hebben deze politieke versie van de ‘Bee Gees’?
Vooreerst, de socialisten buitenspel zetten en met de groenen naar een Oostenrijkse coalitie zoeken: liberalen, CD&V, CDH, N-VA en Ecolo/Groen. Dat geeft 89 zetels op 150 in de Kamer. Maar de liefde van de groene partijen voor de N-VA is ver te zoeken en zodoende is deze combinatie politiek dood.
Dan de combinatie van de liberalen, de N-VA, de SP.A en CD&V/CDH. Dat geeft 77 zetels met liefst zes partijen. Als LDD-leider Jean-Marie Dedecker niet meestemt, valt dat al terug op 76 zetels op 150. Er zijn dan ook vier Vlaamse partijen aan boord en het geeft geen Waalse meerderheid. De vraag is of het CDH (5 Kamerzetels) een coalitie ziet zitten met de grootste partij van het land? Met de deelname van het CDH moet de MR weinig afgeven van zijn huidige zeven ministers en de Senaatsvoorzitter. Bovendien zijn er dan twee Franstalige partijen in de federale regering, weliswaar zonder een Waalse meerderheid.
Met een echt minderheidskabinet zijn er meerdere mogelijkheden. Zoals de huidige groep (38 zetels) uitbreiden met de SP.A (geeft 47 zetels), met SP.A en CDH (geeft 52 zetels), met N-VA (geeft 63 zetels), met N-VA en SP.A (geeft 72 zetels) enzovoort. Een gevoelige zaak is natuurlijk dat de uitbreiding van de regeringsploeg ook betekent dat de zittende partijen ministeriele mandaten moeten afgeven. Deze regering uitbreiden met staatsecretarissen zal ook niet gemakkelijk te verkopen zijn aan de bevolking.
De vraag is: wie gaat er een minderheidskabinet willen blijven steunen? Maar de regering laten vallen en naar vervroegde verkiezingen gaan staat gelijk met angstaanvallen bij vele partijleiders. De laatste maanden is er nogal à la carte gestemd in de Kamer. Maar met zijn 18 Kamerzetels heeft het Vlaams Belang meer dan eens de beslissing laten kantelen.
Het is zeker niet uitgesloten dat de drie partijen verder besturen, want er is toch geen aanvaardbaar alternatief en MR-voorzitter Bouchez zal dat geweldig vinden: 7 ministers met 14 zetels in de Kamer.
Staatshervorming
Boven al deze constructies blijft het dossier van de staatshervorming hangen. De uitgeleefde politieke structuren, de bevoegdheidsverdeling en de financieringswet geraken niet veranderd. Want de tweederde- alsook de bijzondere meerderheden blijven onbereikbaar.
Om een noodzakelijke staatshervorming door te voeren is het maar de vraag of de grondwettelijk vereiste meerderheden er wel gaan zijn na nieuwe verkiezingen? We geraken meer en meer in een situatie van de Franse vierde republiek. Iedereen vindt dat het politieke systeem niet meer werkt, maar er zijn geen meerderheden om het te veranderen.
Koning
Een ander opvallende vaststelling is de verdwijning van de rol van de koning in de regeringsvorming. De partijvoorzitters nemen dat in alle snelheid over en daarmee evolueren we naar een Nederlandse situatie.
Uiteraard heeft het staatshoofd al genoeg problemen met de houding omtrent Congo en de rol aldaar van Leopold II. Ook de familie Saksen-Coburg is verdeeld. Tante prinses Esmeralda heeft het gehad met die man, terwijl broer prins Laurent het opneemt voor zijn grootoom. Daarnaast is er nog de fuivende neef in Spanje, die lak heeft aan de coronaregels. Tenslotte is er nog de gepensioneerde koning, die er niet populairder op wordt door zijn niet-erkenning van Delphine.
Op korte termijn zal de federale regering zich moeten uitspreken over de vraag of er excuses moeten komen voor het Congolees optreden en zo ja, wie gaat dat doen: de koning als hoofd van de familie of de koning als staatshoofd en dan politiek gedekt door de regering?
Conclusie
Het idee van een minderheidsregering opent perspectieven, maar er is geen duidelijkheid met welke partijen dat moet gebeuren. Bovendien gaat dit een weerslag hebben op de samenstelling van de deelstaatregeringen. In ieder geval: dit land is op. Politiek, bestuurlijk en budgettair is het failliet. Dat zou dan allemaal grotendeels moeten opgelost worden tegen de verkiezingen van mei 2024. Wetende dat men nog hooguit drie jaar kan besturen, is dat ook al geen aanlokkelijk idee. Bovendien komen we in mei 2024 terug in een situatie van alle verkiezingen op één dag. Daarnaast volgt dan de uitzonderlijke electorale situatie met na de zomer de lokale verkiezingen. Het land is op, maar wie heeft het medicijn?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier