‘De oplossing voor de uitdagingen in de ouderenzorg ligt niet in India’

‘Dat we zorgpersoneel moeten rekruteren in het buitenland wijst voor mij op het falen van ons hele gezondheidszorgsysteem’, reageert CM-voorzitter Luc Van Gorp op het onderzoek van Knack naar Indische verpleegkundigen in Vlaamse woonzorgcentra.

Indiase verpleegkundigen veroveren Vlaamse woonzorgcentra, zo toonde een onderzoek van Knack aan. In heel Vlaanderen zijn er al 92 aan de slag, tegen eind maart komen er nog 75 bij. Zij moeten helpen het nijpend personeelstekort in de zorgsector op te vangen. Voor mij bewijst dit nog maar eens het failliet van onze ouderenzorg.

Voor een goed begrip, ik heb niets tegen de Indiase verpleegkundigen zelf. Zij zijn opgeleid in hun thuisland en volgen in België een verkort opleidingstraject waarmee ze het vereiste diploma behalen. Ze krijgen intensieve lessen Nederlands. Zorg is bovendien een universeel gegeven. Wie zorg kan dragen voor mensen, kan dat in principe om het even waar in de wereld. Ik twijfel er niet aan dat deze Indiase verpleegkundigen hun job naar best vermogen zullen uitoefenen en dat ze goed voor de bewoners van onze woonzorgcentra zullen zorgen. Maar als antwoord op het grote tekort aan zorgpersoneel is het maar een oplossing op de korte termijn.

We moeten vooral oog hebben voor de effecten op lange termijn. Dat we zorgpersoneel moeten rekruteren in het buitenland wijst voor mij op het falen van ons hele gezondheidszorgsysteem. Hoe ver is het gekomen dat we als samenleving niet meer in staat zijn om zelf te zorgen voor de meest kwetsbaren onder ons? Het geeft mij een bijzonder ongemakkelijke gevoel. We duwen steeds meer zorg in professionele handen, alsof het ons op die manier ontslaat van onze eigen verantwoordelijkheid. We doen er eerst alles aan om mensen zo oud mogelijk te laten worden en eens het zover is, dragen we hen, met de beste intenties, over aan derden.

Daarmee werp ik zeker geen steen naar de 60.000 zorgverleners en medewerkers die vandaag in de Vlaamse woonzorgcentra aan de slag zijn. Zij werken binnen een systeem dat we samen gecreëerd hebben, met de beste bedoelingen. Zij doen méér dan hun uiterste best – het voorbije jaar in extreem moeilijke omstandigheden – om het bewoners zo aangenaam mogelijk te maken. Maar die bewoners zijn met steeds meer, zijn steeds meer afhankelijk en vragen steeds zwaardere zorg. Om die zorg in die context te kunnen leveren zijn er alleen al in Vlaanderen de komende jaren 6.000 extra personeelsleden nodig. En hoe goed de intenties ook mogen zijn, dat gaan we op lange termijn niet oplossen door verpleegkundigen uit India te laten overkomen.

We moeten ons ernstig de vraag durven te stellen of ons model van ouderenzorg wel het juiste is en future proof is. Is het nog van deze tijd om ouderen, eens ze zorgbehoevend worden, volledig uit hun vertrouwde omgeving weg te halen en onder te brengen in grote complexen. Grote complexen die bovendien steeds vaker in handen zijn van private, commerciële buitenlandse spelers die er een verdienmodel op gezet hebben, waardoor de factuur voor het woonzorgcentrum steeds moeilijker te dragen valt.

Het lijkt wel alsof we onze ouderenzorg almaar meer uit handen geven, terwijl zorg van oudsher een collectieve verantwoordelijkheid was. “Zorg dragen voor” is wat ons fundamenteel tot mens maakt. En vraag het aan om het even wie, iedereen zal zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen. Waarom kunnen we niet langer zelf voor onze ouderen zorgen? Dát is de fundamentele vraag die we ons moeten stellen. Maar probeer het vandaag maar eens: voltijds werken, vaak met beide partners, continu bereikbaar zijn, kinderen opvoeden, een druk sociaal leven leiden én zorg dragen voor een familielid. Ons samenlevingsmodel maakt het bijna onmogelijk. De balans tussen werk en privé zit helemaal scheef.

Dát is voor mij de knoop die we samen, vanuit de samenleving, moeten ontwarren. Het is een utopie om te geloven dat iedereen vandaag voltijds mantelzorger kan worden zodra een familielid zorg nodig heeft, maar we moeten wel streven naar meer werkbaar en leefbaar werk waardoor we de zorg voor ouderen niet meer volledig dienen “out te sourcen” naar derden. We moeten dat combineren met veel meer kleinschaligere woonvormen, ingebed in de buurten, die aanvullend kunnen zijn op de zorg die we zelf verlenen. Klinkt het zo onlogisch dat we tijd en ruimte vragen om te zorgen voor zij die een heel leven voor ons gezorgd hebben?

Ik vind van niet, meer zelfs ik vind het onze verdomde plicht als samenleving. De oplossing voor de uitdagingen in de ouderenzorg ligt niet in India. De oplossing ligt in de eerste plaats bij onszelf.

Luc Van Gorp is voorzitter van de CM.