‘De Crembo’s van deze wereld leggen hun focus fout als ze zeggen dat ze investeren in het welzijn van het land’

Bioloog en Knack-journalist Dirk Draulans speculeert over wat er zou gebeurd zijn, mocht Pieter De Crem vandaag aan het roer van ons land staan.

Psychiaters waarschuwen voor de psychische gevolgen van het te lang in quarantaine moeten zitten. Bij mij is het al begonnen. Deze en vorige nacht droomde ik van Pieter De Crem. God sta me bij. Erger zelfs, van Pieter De Crem als premier. Met volmachten! God helpe ons.

Eén en ander heeft te maken met het artikel dat ik deze week voor Knack maakte, met als basisgedachte dat politici efficiënter zijn in de strijd tegen het coronavirus als ze goed naar wetenschappers luisteren. Onze premier Sophie Wilmès, per ongeluk eerste minister geworden en per nog groter ongeluk de dame die ons land door deze crisis moet loodsen, heeft in vergelijking met de vele De Crems van deze wereld een bescheiden politiek ego, vandaar dat ze de visies van onze Marc Van Ransts en Steven Van Guchts, onze virologen, vrij goed volgt.

Met De Crem in haar plaats zou dat ongetwijfeld anders geweest zijn. Na de jongste verkiezingen waren we bijna van hem vanaf, maar door de perikelen rond de vorming van een federale regering zit hij er nog. De Crem is de incarnatie van de politicus-oude-stijl: een vent die geniet van zijn macht en meent dat niemand beter weet hoe te besturen dan hij. Knack-cartoonist Erik Meynen portretteert hem in de prachtige politieke strip die hij wekelijks maakt voortreffelijk als ‘Crembo’, of recent ‘Comeback Crembo’: een oorlogszuchtig figuur met wapens en een bandana door de smetteloos witte haarkrullen.

Het is geen toeval dat het onder de auspiciën van De Crem als minister van Binnenlandse Zaken gebeurt, dat de politie zomaar, zonder huiszoekingsbevel, huizen kan binnenvallen om na te gaan of er feestjes worden gehouden. De Crem wilde fietsverplaatsingen in afstand beperken, hoewel wetenschappers vonden en vinden dat mensen zich fysiek moeten kunnen ontspannen. (Hij zou wel mee de avondklok tegengehouden hebben, maar dat was geen concreet voorstel van wetenschappers, alleen iets op een lijst van mogelijke maatregelen.)

Waren we met Crembo aan het roer in Nederlandse, Britse of Amerikaanse toestanden verzeild, met veel meer coronadoden dan nu het geval zal zijn? Als we afgaan op eerdere uitlatingen, kunnen we veronderstellen dat hij maximaal zou ingezet hebben op het behoud van onze economie. Zo was Crembo de man die, mocht hij gekund hebben, de betogende klimaatjongeren met waterkanonnen van de straat zou laten spuiten hebben. ‘De kiezer moet niet weten van klimaatjongeren die gebrieft worden door Greenpeace om te spijbelen’, klonk het vorig jaar nog.

De klimaatproblematiek staat evenmin hoog op zijn agenda, want de strijd tegen de opwarming zou geld kunnen kosten en de economie schaden. ‘We mogen niet economisch achteruit gaan’, zei hij in 2019 nog over de kernuitstap. De Crem bedoelt dan blijkbaar de economie van vandaag, de economie van morgen is zijn zorg niet.

Deze week is de discussie opgestart over de economische kostprijs van de coronacrisis, na een handigheidje in de krant De Tijd van gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent). Sommige wetenschappers pogen de afhandeling van de crisis te vertalen naar de prijs per gered leven. In de veronderstelling dat de huidige crisis onze economie finaal 6 miljard euro zal kosten, en dat we daarmee (amper) 4000 levens zullen hebben gered, komt dat neer op een factuur van 15 miljoen euro per geredde Belg. Er is uiteraard veel over die analyse te zeggen, en vooral over haar uitgangspunten, maar dat ga ik hier niet doen.

Het punt dat ik hier wil maken, is dat je iets vergelijkbaars kunt doen met een stokpaardje van Crembo: Amerikaanse gevechtsvliegtuigen. Mensen zeggen in zo’n context soms dat je geen appelen met peren kunt vergelijken, maar ik ga het toch doen, zeker omdat de strijd tegen het coronavirus doorgaans als een oorlog wordt voorgesteld. We vechten tegen het virus met alle middelen die we ter beschikking hebben.

Het in 2018 afgesloten contract voor de aankoop van 34 F-35’s zal ons 4 miljard euro kosten. Inbegrepen het operationeel houden van de tuigen zal het om een investering van 15 miljard gaan. Van zijn voorloper, de F-16, werden er in 1979 160 aangekocht, aan destijds ongeveer 10 miljoen euro per stuk of 1,6 miljard in totaal. Minstens 35 van die tuigen stortten neer. Hun onderhoud kostte ongeveer 50 miljoen euro per jaar. Voor de veertig jaar dat ze in dienst zijn geeft dat 2 miljard. Laat ons afklokken op een totale kostprijs van 3,6 miljard.

Van hoeveel Belgen hebben die F-16’s het leven gered? Nul. Je kunt niet eens delen door nul, dus je kunt de kostprijs per gered leven niet berekenen. Van hoeveel Belgen zullen de F-35’s het leven redden? Als we extrapoleren vanuit de F-16 zal dat ook nul zijn. Gevechtsvliegtuigen hebben geen enkel nut voor de modale Belg, wel voor ijzervreters als Crembo en het zogenaamde militair-industrieel apparaat waar ze voor staan en waar ook de ‘economische compensaties’ voor de aankoop – geld dat fabrikant Lockheed Martin in Belgische bedrijven zal investeren – naartoe zullen gaan.

Waar hebben de F-16’s zich in de loop van hun roemruchte bestaan zoal mee beziggehouden, behalve luidruchtige en vervuilende toertjes draaien boven het Vlaamse landschap? Af en toe zijn ze zich eens gaan moeien in een burgeroorlog of in de strijd tegen het internationaal terrorisme. Om het eventjes cru en weinig geopolitiek correct te zeggen: als wij (‘Het Beschaafde Westen’) ons niet gaan moeien waren in landen als Afghanistan, Irak, Libië en Syrië was het daar voor de meeste burgers vandaag waarschijnlijk een stuk comfortabeler geweest dan nu het geval is.

De War on Terror in vooral het buitenland heeft de Amerikaanse bevolking sinds 2001 liefst 6,4 biljoen (’trillion’) dollar gekost – dat is een waanzinnig bedrag. Het aantal dodelijke slachtoffers van terrorisme schommelt sinds 2006 wereldwijd rond zo’n 20.000 per jaar, het leeuwendeel in landen ver weg van ons. Volgens Wikipedia bedraagt het aantal mensen dat in België als gevolg van terrorisme stierf sinds 1950 (!) 94. Er sterven in ons land vandaag per dag meer mensen door het coronavirus. Wereldwijd zijn nu meer dan 50.000 mensen aan het virus gestorven. In de VS met zijn belabberde gezondheidsvoorzieningen zal het aantal coronadoden op één dag binnenkort wellicht het aantal van 9/11 (bijna 3000) overschrijden. Het is allemaal een kwestie van perspectief.

Het lijkt er dus sterk op dat de Crembo’s van deze wereld hun focus fout leggen als ze zeggen dat ze investeren in het welzijn van het land. Ze investeren in het welzijn van hun kleine kringetje van gelijkgezinden. Het welzijn van het land wordt vandaag verzekerd door zorgverleners, artsen, biologen, maar ook door huisvuilophalers, voedselproducenten en vele anderen. Mensen die dikwijls hard moeten werken voor een schamel loon. Misschien is Sophie Wilmès wel het type politicus dat beseft naar waar de prioriteiten verschoven moeten worden als ze het echte welzijn van haar bevolking wil dienen.

Een land als Costa Rica heeft geen leger. Het is een mooi land met veel natuur. De mensen zijn er gelukkig. Wat is de bijdrage van het Belgisch leger aan het welzijn van onze burgers? Patrouilleren in de straten als een vorm van geruststelling, zandzakjes aanslepen bij overstromingen, dat soort dingen. Dat mag, dat is nuttig, maar daar heb je geen F-35’s voor nodig. De echte helden uit het leger zorgen vooral voor vermaak door op te draven in geslaagde tv-formats (zie ‘Kamp Waes’). Dat moet allemaal niet veel kosten.

Als de huidige crisis één ding leert, is het dat het gevaar niet schuilt in de Rus, de Chinees, de islamfundamentalist, de terrorist, de andere, maar in wezentjes van een miljardste van een meter die we amper kunnen vatten en die iedereen treffen, ongeacht zijn afkomst, wedde of nationaliteit. De angstpsychose die het coronavirus creëert is erger én realistischer dan die gevoed door de terrorist, want het virus kan effectief iedereen op elk moment treffen, zonder dat je weet of het al dan niet je dood zal betekenen.

Als er één element instrumenteel kan zijn in het samenbrengen van mensen is het een gemeenschappelijke vijand. Het lijkt er niet naar, gezien de chaos die het virus ook in de internationale politiek veroorzaakt, maar alvast op het wetenschappelijk front, waar zwaar tegen het virus gestreden wordt, zijn alle landsgrenzen opgeblazen en worden massaal wetenschappelijke gegevens en inzichten uitgewisseld. In China gaven wetenschappers hun leven voor het redden van de eerste patiënten en het vergaren van de eerste inzichten, tegen de dogma’s van hun politieke autoriteiten in.

Er zitten honderden corona- en andere virussen klaar om, als ze de kans krijgen, de sprong naar de mens te maken. We zijn aan de derde coronacrisis van deze eeuw toe, met voorsprong de grootste. We moeten dringend meer geld pompen in het werk van de virusjagers die ons echt gezond kunnen houden, in plaats van in het militair-industrieel complex dat ons gigantisch veel kost zonder dat het iets wezenlijks oplevert, integendeel. We moeten meer waardering, ook financiële, opbrengen voor onze wetenschappers, maar ook voor onze zorgverleners, in de klinieken, de woonzorgcentra, de thuiszorg. Dat zijn pas nuttige investeringen waar elke burger van kan profiteren.

De Crembo’s van deze wereld illustreren dat je daar een ander soort politicus voor nodig hebt dan zij die momenteel nog altijd te veel de plak zwaaien. Een soort politicus dat beseft dat ook de strijd tegen de gevolgen van de klimaatopwarming belangrijk is voor het comfort van zijn of haar burgers. Ook daar heb je wetenschappers voor nodig in plaats van gevechtsvliegtuigen.