‘Coronacrisis maakt het sociaal isolement bij de meest kwestbaren nog groter’

‘Er is meer aandacht nodig voor sociaal isolement bij de meest kwetsbaren’, schrijven Philippe Liesenborghs en Veerle Verslype van Samenlevingsopbouw.

“Vrouw ligt al weken dood in huis.” Dat kopten verschillende media vorige week over een 62-jarige vrouw die alleen in haar sociale woning is gestorven. Haar lichaam werd pas weken later ontdekt. We werden er stil van. En tegelijk zagen we dit aankomen. Want armoede gaat hand in hand met sociaal isolement. De coronamaatregelen versterken dat nog. Houden de exitstrategen en beleidsmakers wel voldoende rekening met die realiteit van mensen die het moeilijk hebben?

Als je elke euro moet omdraaien omdat je een slecht betaalde job hebt, veel te veel moet betalen aan huur of moet leven van een beperkte uitkering wegens ziekte, dan blijft er niet veel over voor een sociaal leven. Op café gaan zit er niet in, ook niet in normale tijden. Naar verjaardagsfeestjes ga je niet, want er is geen budget voor een cadeau. Je krijgt te maken met vooroordelen en vindt daardoor geen aansluiting bij mensen in de buurt, enzovoort.

De coronacrisis maakt het sociaal isolement nog groter. Niet alleen door de financiële problemen waar veel mensen nu mee worden geconfronteerd, maar ook doordat de lockdown mensen die het al moeilijk hadden extra hard treft. Vanaf zondag gaan nieuwe maatregelen in. We mogen maximaal vier mensen bij ons thuis uitnodigen, steeds dezelfde mensen. Maar hoe doe je dat op een veilige manier in een klein appartement, zonder terras of tuin? En buitenkomen mag, om te wandelen of te sporten. Al is dat niet evident als er geen groen in de buurt is en je geen middelen hebt om je te verplaatsen.

Daarbij komt dat de crisis mensen angstig maakt. Ze willen geen enkel risico lopen op een boete die ze niet kunnen betalen. Of er is de schrik voor hoge ziekenhuisfacturen. De vele desinformatie die nu circuleert werkt die angst nog in de hand. Het zet sommige mensen aan tot een mate van isolement dat niet nodig is. Zij zetten geen voet buiten, nog steeds niet.

We vrezen bovendien dat het ergste nog moet komen. De exitmaatregelen zullen misschien wel regelmatig worden aangepast en teruggeschroefd. Zo dreigt er een accordeoneffect en zal het nog moeilijker worden om te volgen. Mensen zullen hoop krijgen en zullen weer hoop verliezen. En voor een aantal mensen zal dat samengaan met nog meer geldproblemen, wanneer steun wegvalt of tijdelijke werkloosheid definitief wordt. Voor veel mensen in een kwetsbare situatie zal het sociaal isolement dus aanhouden. En het gevoel er alleen voor te staan of in deze samenleving geen plaats te hebben, zal er niet op verminderen.

Wat kan daar nu aan worden gedaan? Vanzelfsprekend: duidelijke beslissingen en heldere communicatie. Onze overheden moeten blijvend inzetten op meertalig communicatiemateriaal dat is afgestemd op mensen in kwetsbare situaties.

Daarnaast is het een goede zaak dat scholen geleidelijk aan weer zullen opengaan, rekening houdend met de nodige veiligheidsmaatregelen. Dat zou het isolement deels kunnen opheffen. Al zijn we erg bezorgd dat veel ouders hun kinderen uit angst voor het virus niet naar school zullen durven te sturen. Binnen de scholen – die weliswaar al grote inspanningen leveren – en binnen de hulpverlening zal er voldoende ruimte moeten zijn voor het wegnemen van zorgen en voor het begeleiden van trauma’s, zowel bij kinderen als bij hun ouders.

Verder is het goed dat er plannen worden gemaakt om sociale ontmoetingsplekken gecontroleerd en gefaseerd te laten opengaan, eveneens met inachtneming van alle nodige veiligheidsmaatregelen. Dat mensen die geen sociaal netwerk hebben binnenkort weer hun ‘familie’ mogen zien in de buurtwerking, is cruciaal voor hun mentale welzijn.

Ook rekenen we erop dat de reguliere hulp- en dienstverlening bij de heropstart bijzondere aandacht zal hebben voor het mentale welzijn van mensen en de psychische problemen die de coronamaatregelen hebben veroorzaakt. Het zal nodig zijn.

Intussen juichen we initiatieven toe waarbij mensen in een kwetsbare positie maximaal worden opgezocht. Niet alleen via de telefoon of online, maar ook fysiek. Via wandel- en drempelgesprekjes op veilige afstand en babbelstoelen. Daarnaast hopen we dat er voor gezinnen die klein of slecht wonen meer zal worden ingezet op het veilig en op afspraak openstellen van private (groene) ruimtes … En wellicht is het mogelijk om daar ook ontmoetingsruimtes van te maken, zodat ook zij op een veilige manier enkele vrienden of familieleden kunnen zien?

Voor sommige mensen in een kwetsbare positie wordt het een heel lange weg. Als experten en onze beleidsmakers binnen de nationale veiligheidsraad daar oprechte aandacht voor hebben en aangepaste maatregelen nemen, dan maken ze die weg alvast een beetje korter.

Philippe Liesenborghs is stafmedewerker bij Samenlevingsopbouw Riso Vlaams-Brabant.

Veerle Verslype isopbouwwerker bij Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen.