‘Baudet en Brexit bewijzen dat we het EU-lidmaatschap beter verankeren in onze Grondwet’

‘Het Belgisch federalisme kan traag en ingewikkeld zijn, maar die stabiliteit heeft zijn voordelen’, schrijven Jan Cornillie en Ben Segers (SP.A). Ze pleiten ervoor om het lidmaatschap van de EU van ons land in te schrijven in de grondwet.

De zege van rechtspopulist Thierry Baudet (Forum voor Democratie) in Nederland fascineert. Het bevestigt – nog maar eens – het succes van populistische partijen in Europa. Samen met de partij van Geert Wilders heb je nu 1 op 5 Nederlanders die anti-migratie, anti-establishment én anti-Europees kiest. “Als je wint, heb je vrienden”, zong wijlen Herman Brood. N-VA-voorzitter Bart De Wever was er dan ook als de kippen bij om gelijkenissen te zien met Baudets ideeën over migratie, cultuur en de natiestaat. Welke gelijkenissen? Baudet is expliciet voorstander van een Nexit, een uitstap van Nederland uit de Europese Unie. N-VA is dat officieel niet maar sinds de Brexit weten we: het begint met gebral over de Europese superstaat en het eindigt in exit. Daarom kunnen we niet licht over het N-VA Europa-discours gaan.

Baudet zweert bij de soevereiniteit van de natiestaat en spreekt consequent over de EU als een ‘Europese superstaat’ en een ‘ondemocratische moloch’. Waar hebben we dat nog gehoord? Juist, bij de Britse ‘leavers‘ en eurosceptici. Die Europa-framing is niks nieuws. In 1988 al gebruikte Margaret Thatcher die terminologie in haar beruchte Brugge-speech: ‘We hebben niet met succes de grenzen van de staat in Groot-Brittannië teruggerold om die daarna weer opgelegd te zien op Europees niveau, met een Europese superstaat die een nieuwe dominantie vanuit Brussel uitoefent.’

Zorgwekkend is dat nu ook Geert Bourgeois, Europese lijsttrekker van N-VA, in diezelfde woorden spreekt in zijn interview met Knack: ‘De EU mag niet eindigen als een democratische moloch of superstaat.’ Dat is het anti-Europese hondenfluitje waar Baudet en de Brexiteers ook al jaren gebruiken. Een andere vooraanstaande N-VA’er, ex-europarlementslid Sander Loones, kondigde bij het begin van zijn mandaat dan weer aan dat hij een lijst bevoegdheden zou maken ‘om weer naar de lidstaten over te hevelen’. Die lijst is er nooit gekomen, maar het toont opnieuw aan waar N-VA de mosterd haalt.

Die houding van de grootste partij van Vlaanderen tegenover de EU is een breuk met de traditionele houding van stichtend lid België. De N-VA is eurosceptisch en het lijkt erop dat ze in campagne dezelfde stijl zal hanteren. Maar als we één ding geleerd hebben uit de hele Brexit-saga is het wel dit: het begint met het eindeloos herhalen van ‘superstaat’ en het eindigt in exit. En daarna is het grote chaos. Niet meer dan een gewone meerderheid (51,9%) in een referendum volstond om de Britten in die chaos te storten en ze bovendien hopeloos te verdelen. De reden is eigenlijk simpel: een gewone meerderheid in een referendum is niet genoeg om zo’n historische beslissing te nemen. Lidmaatschap van de EU is van constitutionele aard. Daar is een grote consensus voor nodig.

In het licht van de de huidige EU-retoriek van de N-VA zou het naïef zijn om te denken dat België gevrijwaard is van een exit-scenario. De democratie moet ten allen tijde haar rol kunnen spelen, maar de vraag is of we bereid zijn het speelveld zo open te laten als in Groot-Brittannië, mocht het ooit zover bij ons komen. Vandaag volstaat in België een gewone meerderheid in het parlement om de EU te verlaten. En ook al is de steun voor de EU in België groot en is die bovendien toegenomen sinds de Brexit, we kunnen maar beter onze voorzorgen te nemen. Als de grootste partij van het land decennialang een eurosceptische koers vaart, kan ook dat keren.

Het Belgisch federalisme kan traag en ingewikkeld zijn, maar die stabiliteit heeft zijn voordelen. Precies door elke staatshervorming enkel mogelijk te maken met een bijzondere meerderheid (tweederde meerderheid) in het parlement hebben we een splitsing van het land en harde economische gevolgen vermeden. Waarom passen we dat systeem niet toe voor het EU-lidmaatschap, zodat enkel zo’n bijzondere meerderheid er ons ooit uit kan uithalen?

Moeilijk is dat niet. In Titel IV Buitenlandse Betrekkingen van onze Grondwet voegen we toe: ‘België is lid van de Europese Unie. Dit lidmaatschap kan slechts opgezegd worden als voorafgaand aan de onderhandelingen daarover de Kamer instemt met tweederde meerderheid van de stemmen.’ Een grondwetswijziging die er – zoals het hoort – ook enkel kan komen met een tweederde meerderheid. De vraag of België al dan niet in de EU blijft is die extra vergrendeling wel waard, me dunkt. In deze tijden kunnen we beter grondig nadenken en weldoordacht beslissen in plaats van te teren op emoties en dramatische beslissingen te nemen die het land in chaos zouden storten.