‘Als het zo voortgaat, vermoordt de politiek zichzelf’

Louis Tobback, oude politieke rot, en Hugo De Ridder, eminence grise van de Wetstraatcommentatoren, geven hun ongezouten mening over de PS en Di Rupo.

De voorbije kwarteeuw kwam de PS zowat elk jaar wel in opspraak met een of ander schandaaldossier. Is het schaamteloze gegraai van Brussels PS-burgemeester Yvan Mayeur bij daklozenorganisatie Samusocial het schandaal teveel? Of passeert ook dat akkefietje en wordt het snel weer ‘business as usual’ bij de Franstalige socialisten? En hoe lang blijft partijvoorzitter Elio Di Rupo nog overeind? Knack legde haar oor te luisteren bij Louis Tobback en Hugo De Ridder.

Is de definitieve ondergang van de PS nu ingezet met het jongste schandaal in Brussel?

Louis Tobback: Waar baseert men zich op om te zeggen dat de PS nu aan het verdwijnen is? Op indrukken en peilingen. Laat ons misschien de volgende verkiezingen afwachten. Kijk naar Groot-Brittannië. Een maand geleden stond Labour 20% achter op de Tories en Labour zou worden weggeveegd. We kennen de verkiezingsuitslag. Drie maanden geleden werd wel over Emmanuel Macron gesproken, maar niet als president van Frankrijk. Ook die verkiezingsuitslag kennen we.

Hugo De Ridder: We zien en voelen wel aan dat de PS het moeilijk heeft, maar ik ben heel voorzichtig met voorspellingen over de neergang of de implosie van een partij. Die neergang moet nog bewezen worden bij verkiezingen en die zijn pas over twee jaar. Tijdens de regering-Verhofstadt voorspelden drie gezaghebbende journalisten het einde van de christendemocratie. Enkele maanden later was Yves Leterme minister-president en nog wat later federaal premier. In diezelfde periode verscheen ook het doodsbericht van de N-VA. Wel, ze is nu de grootste partij van het land.

Tobback: De PS zit nu inderdaad wat in slechte papieren, maar of ze de electorale gevolgen zal dragen, zal er van afhangen. Als de verkiezingen bijvoorbeeld rond communautaire problemen draaien, zal de doorsnee Waal niet meteen voor de PTB kiezen om dat op te lossen.

De Ridder:Guy Spitaels verafschuwde José Happart, maar hij nam hem medio jaren 80 in de partij op om haar zo van een eerste neergang te herstellen. Het verbond dat de PS met de cdH van Joëlle Milquet sloot, was ook zo’n noodgreep. Bij de jongste verkiezingen haalde de PS een honorabel resultaat. De partij kan voor de volgende verkiezingen ook nog altijd een deus ex machina vinden. Misschien gebeurt voor de verkiezingen nog een of andere grote investering in Wallonië? Of misschien neemt Paul Magnette het roer over? Alles kan.

Volgens sommigen is de PS gewoon te lang aan de macht en zijn de schandalen daar een gevolg van. Klopt dat?

Tobback: Dat vind ik een veel te gemakkelijke analyse. Kun je een partij verwijten dat ze de grootste is of blijft? Als een partij lang aan de macht is, is dat omdat ze sterk verankerd is bij de bevolking en dus bij haar kiezers. Als puntje bij paaltje komt, is de ruggengraat van de PS ook veel sterker dan je denkt.

Heeft voorzitter Di Rupo zijn houdbaarheidsdatum overschreden?

Tobback: Een potje yoghurt heeft zo’n datum, niet een politicus. Ik voel me niet verplicht om Di Rupo te verdedigen, maar ik stel wel vast dat niemand het openlijk tegen hem durft op te nemen én dat hij als kandidaat-voorzitter altijd met verpletterende meerderheid werd goedgekeurd.

De Ridder: Wat mij altijd opviel is dat de functie van PS-voorzitter een mens verandert. Zo leerde ik vicepremier André Cools begin jaren zeventig kennen als een aimabel man met haast kinderlijke bewondering voor zijn premier, vader Eyskens. Hij was nauwelijks partijvoorzitter toen hij veranderde in een brutale vent. Hij noemde premier Tindemans een schoft, zijn colères werden vergeleken met die van Hitler. Tijdens een partijbureau zou hij later met geweld de hemdsmouwen van Alain Vanderbiest opstropen om de aanwezigen zijn antabuse-implantaat te tonen. Volgens sommigen tekende hij daar zelfs zijn doodvonnis. Ook Guy Spitaels veranderde compleet. Als ULB-professor was hij een joviaal gevoelig man, wat sarcastisch, maar met veel humor. Hij was nauwelijks een dag voorzitter of hij was iemand anders, vestimentair en zelfs fysiek. Voortaan schreed hij met uitgestreken gezicht als een sfinx door de gangen. Hij vervelde tot pure machtspoliticus. Di Rupo heb ik minder goed gekend dan Spitaels of Cools, maar hij is ook wel veranderd toen hij voorzitter werd. Hij was een technisch minister en toen hij voorzitter werd, kreeg hij ook wat autoritaire trekjes – weliswaar veel minder dan die voorgangers.

Maar heeft hij als voorzitter met autoritaire trekjes nog wel vat op zijn partij?

Tobback: Het klinkt misschien wat contradictorisch, maar net die sterke ruggengraat van de PS en de diepe verankering in de Waalse bevolking is de reden waarom Di Rupo nooit helemaal vat krijgt op de hele partij. Neem indertijd Michel Daerden in het Luikse. Ik kan me voorstellen dat een paar PS-voorzitters die man naar de hel hebben gewenst. Maar de mensen zagen hem graag. Ze noemden hem papa en hij scoorde bij verkiezingen. Wel, in een democratie kun je daar dus niet tegenop. Dat soort situatie is eigen aan het partijvoorzitterschap. Wat heeft ‘Dieu’ Spitaels indertijd niet allemaal aan de hand gehad. Hij moest letterlijk vier dagen verdwijnen om een beetje zijn zin te krijgen in Luik. Als men Di Rupo nu dus een machteloos voorzitter noemt, geldt dat evengoed voor Wouter Beke of Gwendolyn Rutten en indertijd ook voor mij. Denkt u dat ik als partijvoorzitter gemakkelijk vat kreeg op de Antwerpse afdeling? Elke partijvoorzitter moet constant rijden en omzien en doet nooit zomaar wat hij of zij wil. Ik vraag me dus af wat de media bedoelen met al die prietpraat over de particratie. Alleen journalisten en politicologen geloven die onzin. Wanneer kun je als voorzitter het tij keren in een lokale afdeling? Als je ter plaatse een sterke figuur hebt die jou steunt. Waarom is de ommekeer gelukt in Charleroi? Omdat Di Rupo daar de steun van Paul Magnette heeft. Wie heeft Di Rupo in Brussel? Eerst was er Philippe Moureaux, die ik ken als eerlijk man. Hem zou je niet betrappen op een betaald mandaat bij Samusocial, maar ook hij heeft in Brussel geen orde op zaken kunnen stellen. En Laurette Onkelinx vandaag? Zij is een zwaktebod, want ze is import in Brussel. Kris Peeters zal dat ook nog wel ondervinden in Antwerpen, net zoals Annemie Turtelboom voor hem. Je kunt als voorzitter niet zomaar ergens iemand droppen in Brussel, Luik, Antwerpen of Gent. Zo werkt dat niet.

Hoe werkt het dan wel?

De Ridder: De voorgangers van Di Rupo moesten hun partij besturen zoals Kadhafi destijds Libië: alle clans en rivalen snoepjes toewerpen en rivaliteiten in het eigen voordeel gebruiken. Zo moet een PS-voorzitter zijn vakbonden, mutualiteiten, federaties, Omobs en andere intercommunales voortdurend in evenwicht houden en douceurtjes kunnen bezorgen, meestal in de vorm van goed betaalde gecumuleerde mandaten en hybride constructies, die met duizenden haarvaatjes vertakt zijn in de rijke slagader van belastinggeld en sociale zekerheidspremies. Wat is er veranderd? Begin jaren zeventig schreef ik dat de Waalse militanten een nieuwe paragraaf moesten toevoegen aan hun Handvest van Quaregnon: ‘Het is belangrijk voor de slagkracht van het proletariaat dat onze kopstukken zich qua inkomen en behuizing kunnen meten met de kasteelheren en rijke industriëlen’. Waarom zou een vertegenwoordiger van arbeiders niet met een Porsche mogen rijden en op de avenue Louise wonen? Rijkdom werd voor een socialistisch voorman voortaan plichtwerk … La gauche caviar. Die bewondering van de Waalse PS-kiezers voor de rijkdom van hun leiders is snel beginnen af te takelen met de sluiting van fabrieken, de verdwijning van industriële complexen, de verarming. Schandalen konden niet langer worden weggewuifd met de bedenking dat het bij de kapitalisten nog veel erger is’, of met ‘ze zoeken ons’. In de vorige eeuw zouden Yvan Mayeur en Pascale Peraïta vast niet zo snel zijn opgeofferd.

Tobback: Neem de Publifin-affaire. Niet Di Rupo of een partijtopper speelde de hoofdrol, maar Stéphane Moreau, burgemeester van Ans en een figuur uit de coulissen van de partij. De man is geen burgemeester meer, maar wel nog topman binnen Publifin. In Gent moest schepen Tom Balthazar verdwijnen omdat hij een mandaat had bij Publifin. Hij werd de les gelezen door de schepenen van Groen, die wel eerst zijn mandaat mee goedgekeurd hadden. Dat is de onrechtvaardigheid van het politieke bestaan zeker? Ik keur uiteraard niet goed wat bij Samusocial is gebeurd, ik word daar zelfs misselijk van, maar wat denk je dat ze bestuurders bij InBev betalen? Ik bedoel maar, waar eindigt de ethiek en begint de demagogie over die affaire? Ik heb even de vzw-databank gecheckt. Wat vind je daar? De balansen van Samusocial waarin vanaf 2014 de vergoedingen van de bestuurders open en bloot zijn opgenomen. En nu ontdekt men plots het eldorado? Waarom hebben Brusselse politici van geen enkele partij drie jaar geleden geen vragen gesteld over die vergoedingen of toen die vzw bij het OCMW werd ondergebracht? Omdat bestuurders van andere partijen ook zitpenningen kregen? De Brusselse politici hebben gewoon hun werk niet gedaan.

Kortom, de PS en ook Di Rupo overleven ook dit zoveelste schandaal?

De Ridder: Of de PS de schandalen overleeft bij de volgende verkiezingen, zal vooral afhangen hoe de socialistische vakbond en de mutualiteit zich zullen positioneren. Hoever zullen ze bijvoorbeeld toelaten dat PTB-leden in hun rangen doordringen tot allerlei sleutelposities?

Tobback: Als Di Rupo de volgende verkiezingen wint, zal hij uitgebreid geprezen worden voor zijn politieke inzicht en feeling. Zoek misschien eens op wat de voorbije twee jaar over Jeremy Corbyn allemaal is gezegd en geschreven. Hij kan het niet, was de teneur. Hij kan blijkbaar wel verkiezingen winnen. Het schijnt dat de kiezer altijd gelijk heeft. Goed, maar voor mij dan wel op voorwaarde dat die kiezer de gevolgen draagt van zijn kuren.

De Ridder: De PS moet alleszins tot het besef komen dat het rijk der schimmige intercommunales voorbij is, dat de Luikse club en die van Charleroi hun rivaliteiten opzij moeten zetten en aanknoping vinden met die van Brussel. Di Rupo schijnt nu voorzitter te blijven omdat niemand het wil overnemen. Maar van hem kan nog maar weinig vernieuwing uitgaan.

Tobback: Ik zie vooral een probleem van politiek personeel met talent. Waarom laat Mayeur zich vangen aan zo’n afschuwelijke zaak? Een verklaring is misschien dat hij als burgemeester van Brussel in de kringen van managers en bedrijfsleiders wordt uitgelachen met zijn loon van burgemeester? Als ik in Leuven tussen de bedrijfsleiders zit en ze vertel dat ik ongeveer 5.000 euro per maand verdien, trekken ze grote ogen. Ben je daarvoor zeven dagen per week van ’s ochtends tot ’s avonds in touw, vragen ze zich af. De vijver waarin men naar politiek talent vist, wordt steeds kleiner. Kijk maar naar wat Charles Michel overkomt met zijn federale regering. Dat is toch een verzameling van zwakke figuren? Hoe komt dat? Omdat niemand in het liberalisme van zijn regering gelooft? Nee, maar wie sterk in dat liberalisme gelooft, kiest voor een lucratiever job in de privésector, in plaats van pispaal in de politiek te worden. Kortom, onder andere daardoor vind je onvoldoende talent dat nog aan politiek wil doen. Dat geldt niet alleen voor de PS, maar voor àlle partijen. Als het zo voortgaat, vermoordt de politiek zichzelf.