‘Als de gaskraan dichtgaat blijft een maisveld kaal achter, een voedselbos blijft produceren’

Louis De Jaeger pleit voor een noodvoedselplan voor Vlaanderen dankzij voedselbossen.

België heeft geen noodvoedselplan voor de lange termijn, en dat is gevaarlijk. Mensen panikeren nu hun autoritje dubbel zo duur wordt, wat zal men doen als voedselprijzen maal vier gaan? Of als er voedselschaarste is? De oplossing ligt in het voedselbos.

We kunnen ons niet inbeelden hoeveel fossiele brandstoffen er nodig zijn om ons bord te vullen. Om het land te bewerken, pesticiden te spuiten, te bemesten, het voedsel te oogsten, te bewerken, te bewaren en te transporteren. Vrijwel alle civilisaties die ooit ten onder zijn gegaan hebben dit deels te danken aan roofbouw. Hopelijk zijn wij niet de volgende.

De huidige crisis tussen Rusland en Oekraïne toont ons hoe zwaar onze voeding direct of indirect afhankelijk is van een goedkope olie- of gaskraan. Als die vandaag dichtgedraaid wordt valt onze moderne landbouw in elkaar en hebben we hongersnood in België.

Doordat boeren al decennia financieel onder druk worden gezet, worden ze gedwongen om manieren te zoeken om nog meer productie te halen uit hun velden. Een groot aantal boeren heeft vandaag meer meststoffen nodig dan tien jaar geleden, om dezelfde oogst te halen, dit omdat de velden uitgeput zijn. De enige manier om zo’n hoge productie te blijven halen uit deze zieke velden is door een massale input van synthetische meststoffen en pesticiden.

Plots chemische meststoffen en pesticiden stoppen kan je vergelijken met de bakster uittrekken van iemand die niet meer kan eten. Het veld zal gewoon weinig tot niets meer produceren. Willen we onze velden terug veerkrachtig maken, hebben we een andere strategie nodig.

Vrijwel al ons voedsel is afkomstig van eenjarige gewassen zoals graan, mais of soja. Eens geoogst, komt dit gewas nooit meer terug. Tenzij we de aarde opnieuw verstoren, zaaien, bemesten en bespuiten. Indien er crisis is willen we dit niet, dan willen we zekerheid. We willen planten die bidselvoorbeeld wel vanzelf terugkomen, of beter, gewoon blijven staan. Dan komen we bij voedselbossen terecht of agroforestry.

Als je in je tuin of op gelijk welke grond twintig jaar niets doet, krijg je automatisch een bos. Een bos is de meest volwassen toestand van onze natuur, bomen zijn de grootste en meest indrukwekkende planten. Ze hoeven niet bewaterd, bemest of bespoten te worden, een bos zorgt gewoon voor zichzelf. Terwijl we weten dat het meest efficiënte natuurlijke systeem een bos is, komt ons voedsel op dit moment van de meest infantiele natuurvorm: eenjarigen, die enorm veel zorg nodig hebben.

Bij voedselbosbouw of agroforestry gaan we een bos nabootsen, met het grote verschil dat we plantenvariëteiten kiezen die hoofdzakelijk voeding produceren. We werken in verschillende lagen: van grote bomen tot bessenstruiken, paddenstoelen tot knolgewassen en ook eenjarigen kunnen hierin verwerkt worden. Een bos is net zo succesvol doordat er zoveel verschillende plantensoorten door elkaar staan, dit geldt ook voor een voedselbos.

Terwijl een maisveld na de oogst kaal achterblijft als de wereld half vergaat, zal je notenboom blijven produceren. Je hoeft die slechts eenmaal te planten en je achterkleinkind zal hier nog steeds de vruchten van rapen. Met een voedselbosstrategie moeten we kijken om doorheen heel ons land voedselbosplanten te zetten die -wat er ook gebeurt- blijven produceren. In privétuinen, op bedrijfsterreinen, in stadsparken, op speelplaatsen, langs fietspaden of landwegen en uiteraard in landbouwgebied.

Op landbouwgronden liggen er enorm veel kansen voor voedselbosbouw. Bestaande akkers kunnen omringd worden door een voedselbosrand, waardoor de huidige manier van landbouw niet in gedrang hoeft te komen. In weiden kunnen voedselbomen geplant worden die niet alleen onze magen vullen, maar ook die van koeien of paarden. En uiteraard is het de bedoeling dat er duizenden hectares puur voedselbos bijkomen. Het is tevens de ideale invulling voor zones waar intensieve landbouw niet meer wenselijk is.

Voedselbossen zijn niet dé sleutel tot het oplossen van al onze problemen, wel een zeer belangrijk ‘missing ingredient‘. Om Vlaanderen klimaatrobuust, veerkrachtig en natuurvriendelijk te maken moeten we minstens 5% van ons grondgebied transformeren tot een voedselbosvorm. Want voedselbomen zorgen niet alleen voor lekker eten, ze verbeteren de bodem, filteren fijn stof, zorgen voor enorm veel natuurwaarde en beleving, en ze fleuren ons leven op.

Louis De Jaeger is voedselbosontwerper, auteur van ‘We eten ons dood‘ en maakte een internationaal bekroonde documentaire over voedselbossen: FoodForest. In opdracht van Departement Landbouw en Visserij mag hij met Food Forest Institute de Voedselbos Strategie Vlaanderen uitwerken.