We leven in politiek complexe en verwarrende tijden. Daarom vroeg Knack aan 30 bevoorrechte waarnemers drie suggesties voor boeken die licht in de duisternis kunnen brengen. De reacties variëren van ‘een must read!’ via ‘zwierig geschreven!’ tot ‘ontluisterend!’ De redactie wenst u een verhelderende zomer.
Vanaf 11 juli leest u dagelijks op Knack.be de volledige top-3 van een van onze panelleden. Oud-directeur van de Nationale Bank Marcia De Wachter trapt af.
Philippe Van Parijs Econoom en filosoof
Over identiteit
Bart De Wever 2019
‘Geen politiek pamflet maar een intelligent filosofisch essay. Het probeert de verdediging van de verlichtingswaarden te verzoenen met het geloof in het belang van een gemeenschap met een rijke gedeelde cultuur die zich niet tot die waarden reduceert. Zo probeert het een coherent ideologisch fundament te bieden aan het inclusieve, democratische nationalisme van de grootste Belgische partij van het moment.’
Verdere suggesties
De nieuwe politiek van Europa (Luuk van Middelaar, 2017)
Belgium: een utopie voor onze tijd (Philippe Van Parijs, 2018)
Linda De Win Politiek journaliste VRT
Slaapwandelaars. Hoe Europa in 1914 ten oorlog trok
Christopher Clark 2012
‘Alle wereldleiders zouden dit boek verplicht onder hun hoofdkussen moeten hebben liggen. Ik ben soms bang dat er te veel slaapwandelaars in onze machtsgremia vertoeven. Kijk hoe de brexit wordt aangepakt, migratie, de klimaatproblematiek… Het komt allemaal wel goed, lijken ze te denken. Terwijl we klaarwakker zouden moeten zijn. Dit boek is een wake-upcall.’
Verdere suggesties
De wereld van gisteren (Stefan Zweig, 1941)
Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945 (Bruno De Wever, 1994)
Bruno De Wever Historicus UGent
Belgium: een utopie voor onze tijd
Philippe Van Parijs 2018
‘Dit boek legt een aantal concrete scenario’s voor over hoe het verder kan met België. Het heeft in Vlaanderen niet de aandacht gekregen die het verdient.’
Jan De Meulemeester Politiek journalist VTM
Politieke geschiedenis van België
Theo Luykx en Marc Platel 1985
‘We moeten meer geschiedenis kennen om het heden correcter, verstandiger in te schatten. Politici en journalisten moeten handelen met meer historisch besef. Dat wekt bij de eersten verantwoordelijkheidszin en bescheidenheid op, en staat de laatsten toe om het luide geraas en gebral van alledag te ontmaskeren. Van Henri Pirenne tot Els Witte: veel alomvattende Belgische politieke monografieën zijn er eigenlijk niet. Mijn voorkeur gaat naar dit werk, omdat het de feiten voor zich laat spreken. Sommigen vinden dat gortdroog, maar historiografie moet geen Temptation Island zijn. Het lezen van geschiedenis hoeft niet per se leuk te zijn, het resultaat zal dat wél zijn.’
Verdere suggesties
Over Identiteit (Bart De Wever, 2019)
Radetzky Mars (Joseph Roth, 1932)
Hendrik Vos Politoloog UGent
De stad der zienden
José Saramago 2004
‘Een grote meerderheid van stedelingen stemt blanco. De verkiezingen worden overgedaan, met nog extremer resultaat. De regering snapt het niet, straft de stad en roept de staat van beleg uit. Het volk moet beseffen dat het fout is om zich af te keren van de politiek. Maar de stad blijft functioneren, tot frustratie van de regering. Saramago is keihard voor de politieke elite, die in een kramp schiet, geen verantwoordelijkheid opneemt en haar toevlucht zoekt in radicaal beleid.
Het boek is grauw en somber. Een alternatief voor de representatieve democratie komt er niet. De losgeslagen reactie van de regering maakt de kloof alleen maar groter, maar ook de extreme en simplistische keuze van het volk biedt geen hoop of perspectief. De auteur bedoelde het wellicht niet zo, maar menig lezer zal in het boek toch vooral een pleidooi vinden voor gezond verstand, begrip en meer voorzichtigheid – bij politici, maar ook bij kiezers.’
Frans Crols Oud-directeur Trends
Sleutels tot ontgrendeling
Hendrik Vuye & Veerle Wouters 2017
‘Dit stroeve en technische maar o zo waardevolle boek voor de discussie over de confederalisering van België is uiterst interessante lectuur. Tellen de mensen of tellen de wetten, om het zeer vereenvoudigd te schrijven. De Grondwet met grote G wordt te onpas aangeroepen door politici en hun academische raadgevers die blijven ontkennen dat er iets grondig gewijzigd moet worden aan het ingewikkelde, ondemocratische en duistere politieke geraamte van België.
Met vakmanschap en pakkende voorbeelden tonen Vuye en Wouters aan hoe de politieke klasse, aangestuurd door Franstaligen en slaafs nagevolgd door Vlamingen, dit land volpropte met sloten en grendels om de natuurlijke doorgroei van de Vlaamse meerderheid te fnuiken. Fundamentele vragen die de auteurs stellen en beantwoorden zijn: kunnen wij buiten de Grondwet treden, kan het Vlaams Parlement eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen?’
Verdere suggesties
De geboorte van Europa (Rolf Falter, 2017)
Galicische Wetten: Over de oorsprong van ‘genocide’ en ‘misdrijven tegen de menselijkheid’ (Philippe Sands, 2016)
Rolf Falter Historicus en auteur
De strijd om de 16
Hugo De Ridder 1993
‘Een week na de verkiezingen van 26 mei weer opgediept: het verhaal van hoe Zwarte Zondag, de eerste grote doorbraak van het Vlaams Blok op 8 november 1991, eindigde in de eerste regering-Dehaene van 7 maart 1992. Wie inspiratie zoekt voor analyses over post-26 mei kan er heel veel uithalen. De blijvende actualiteit van het boek zegt veel over het meesterschap van zijn auteur, de vorig jaar overleden Hugo De Ridder.’
Verdere suggesties
The Climate Casino. Risk, Uncertainty, and Economics for a Warming World (William Nordhaus, 2013)
Die Getriebenen. Merkel und die Flüchtlingspolitik: Report aus dem Innern der Macht (Robin Alexander, 2017)
Fons Van Dijck Marketing- en communicatiespecialist
Made in Europe
Pieter Steinz 2014
‘De Europese Unie gaat door zwaar stormweer waarbij de middelpuntvliedende krachten aan de winnende hand lijken. Om de boel samen te houden, en om mensen opnieuw te enthousiasmeren, heeft Europa meer dan ooit nood aan het versterken van haar identiteit, en die ook fier te beleven en uit te dragen. De crisis van Europa is vooral een culturele crisis. Pieter Steinz illustreert rijkelijk hoe de unieke kracht van Europa verankerd is in het culturele en artistieke patrimonium. Van de sprookjes van Hans Christian Andersen, over De schreeuw van Edvard Munch en de minirok van Yves Saint Laurent tot het Panthenon en de Champions League. En voeg daar gerust de Notre-Dame in Parijs aan toe. Het is jammer dat zo’n icoon moet afbranden voordat we ons collectief bewust worden van onze gemeenschappelijke cultuur en identiteit. Of toch voor even.’
Verdere suggesties
Vloeibare tijden: Leven in een eeuw van onzekerheid (Zygmunt Bauman, 2007)
The Future of Capitalism (Paul Collier, 2018)
Pierre Wunsch Gouverneur Nationale Bank
National Populism, The Revolt against Liberal Democracy
Roger Eatwell & Matthew Goodwin 2018
‘Een must read voor wie de maatschappij en de politieke verschuivingen die we de laatste jaren en maanden in Europa en de VS vaststellen, beter wil begrijpen. De auteurs, allebei academische topexperts in de materie, nemen je mee naar de roots van het populisme en stellen enkele theorieën erover openlijk ter discussie. Ze doorbreken bijvoorbeeld het cliché dat de opgang van de populistische stroming volledig te wijten is aan de economische evolutie.’
Verdere suggesties
Extra Time: 10 Lessons for an Ageing World (Camilla Cavendish, 2019)
De economische artikels van de Nationale Bank, gratis te lezen op haar website.
Guy Tegenbos Columnist De Standaard
De wissel van de macht
Marc Van de Looverbosch 2015
‘In de traditie van werken als die van Hugo De Ridder en zijn opvolgers beschrijft Van de Looverbosch de ommekeer van de politiek vanaf de dioxinecrisis (1999) tot aan de Zweedse coalitie (2014): de nieuwe eeuw waarin Jean-Luc Dehaene zich al niet meer thuis voelde; een periode van toenemende polarisering en toenemende vervreemding van de kiezer, hallucinante periodes zoals de 541 dagen zonder regering… Na dit boek komt de Zweedse kibbelregering, die alle polariseringsrecords breekt.’
Verdere suggesties
Wat zoudt gij zonder ’t werkvolk zijn (Jaak Brepoels, 1977)
De democratie voorbij (Luc Huyse, 2014)
Béatrice Delvaux Commentator Le Soir
Galicische wetten: Over de oorsprong van ‘genocide’ en ‘misdrijven tegen de menselijkheid’
Philippe Sands 2016
‘Dit boek leest als een thriller. Het dompelt ons onder in drie lotsbestemmingen van joodse families vanaf de jaren veertig tot het proces van Nürnberg. De drie verhalen vinden hun oorsprong in Lemberg (vandaag Lviv), een stad die acht keer van nationaliteit is veranderd, en nemen ons mee naar het Europa in de greep van de nazi’s en het Polen van de beul van Warschau, Hans Frank. Wanneer de internationale Frans-Britse advocaat Philippe Sands op zoek gaat naar zijn wortels, ontdekt hij niet alleen de mysteries van zijn familie, waarvan een groot deel in de kampen werd uitgeroeid, maar ook de ongelooflijke reis van twee juristen, Lauterpacht en Lemkin, die respectievelijk het begrip ‘misdaden tegen de menselijkheid’ en ‘genocide’ uitvonden. Dit boek herinnert aan de bestaansreden en de ontwikkeling van internationale conventies, ontstaan uit de nasleep van de Holocaust, om volkeren en individuen te beschermen tegen de waanzin van hun leiders. Een absolute must om te lezen. En spannend.’
Verdere suggesties
Terug naar Reims (Didier Eribon, 2018)
Zink (David Van Reybrouck, 2016)
Tinneke Beeckman Filosofe en columniste
Het Nieuwe Europa
Luuk van Middelaar 2017
‘Luuk Van Middelaar is een commentator van Europa, die het van binnenuit kent. Het is toegepaste politieke filosofie. Van Middelaar herstelt de essentie van het politieke in het Europese project: het conflict, het verschil, de tegenspraak. Dat is wat er nodig is, vandaag de dag: tegenspraak als deel van het systeem.’
Verdere suggesties
Eigen volk. Hoe het rechts-nationalisme Europa veroverde (Kemal Rijken, 2019)
De maat van de monarchie (Hendrik Vuye en Veerle Wouters, 2016)
Geert Bourgeois Ex-minister-president
De monarchie en ‘het einde van België’: een communautaire geschiedenis van Leopold I tot Albert II
Herman Van Goethem 2008
‘Voor wie de politieke actualiteit volgt en (enigszins) wil begrijpen, is kennis van en inzicht in onze ‘communautaire’ geschiedenis onmisbaar. Dat biedt Herman Van Goethem, de huidige rector van de Universiteit Antwerpen, in deze scherpzinnige synthese, die bovendien zwierig is geschreven. Toen Van Goethem zijn boek schreef, leek het meest waarschijnlijke scenario hem “de verdere ontmanteling van de federale staat in de richting van een confederalisme waarin twee plusminus onafhankelijke staten bepalen wat ze gezamenlijk willen uitoefenen”. Elf jaar later is dat scenario nog steeds bruikbaar.’
Verdere suggesties
Wereldorde (Henry Kissinger, 2014)
Het fraaie gelaat van Vlaanderen (Patricia Carson, 1969)
Siegfried Bracke Ex-Kamervoorzitter
The Wisdom of Crowds
James Surowiecki 2004
‘Als mensen met veel zijn, als ze divers zijn én ook nog eens helemaal vrij, dan is hun oordeel altijd beter dan dat van een groepje bollebozen. Dat klopt als het gaat over het schatten van het gewicht van een os (daarmee begint het boek), maar het klopt ook als het over ingewikkelde vragen gaat: waarom is er zo veel rommel in de media? Om maar iets te zeggen. En bovenal: Surowiecki is een begenadigd verteller.’
Verdere suggesties
The Art of War (Sun Tzu, 5e eeuw voor Christus)
De Onderpastoor (Louis Van Dievel, 2019)
Annemie Neyts Minister van staat
Il Principe
Niccolo Machiavelli 1532
‘Dit boek werd al snel door de paus op de index van de verboden boeken geplaatst. Het mocht niet baten: Il Principe is nooit uit de belangstelling verdwenen – zij het niet altijd om de juiste redenen. Machiavelli wordt aangewreven dat hij wreedheid, trouweloosheid en over het algemeen immoreel gedrag in hoofde van prinsen niet enkel goed praat maar zelfs aanbeveelt. Maar aanbevelen doet hij niet. Het in sommige gevallen onvermijdelijk achten, doet hij wel. Het boek bevat een schat aan nuttige raad voor al wie goed wil besturen, en dat kan in deze barre tijden geen kwaad.’
Verdere suggesties
Moorddadige Identiteiten (Amin Maalouf, 1998)
1942. Het Jaar van de Stilte (Herman Van Goethem, 2019)
Bart Maddens Politoloog KU Leuven
De mythe van de parlementaire democratie. Een Belgische analyse
Wilfried Dewachter 2001
‘Een ontluisterende analyse van het Belgische politieke systeem, al achttien jaar oud, maar dat merk je nauwelijks als je het leest. Het lijkt in grote mate alsof Dewachter het huidige politieke systeem beschrijft. Zijn basisstelling: er gaapt een brede kloof tussen het functioneren van de instellingen zoals beschreven in de grondwet en de realiteit. Het is sindsdien alleen maar erger geworden. Het boek behoort tot het beste van wat de politicologie over het Belgische politieke systeem te vertellen heeft.’
Verdere suggesties
Politieke geschiedenis van België (1789-1985) (Theo Luykx en Marc Platel, 1985)
De wissel van de macht (Marc Van de Looverbosch, 2015)
Hendrik Vuye Professor staatsrecht UNamur
De aanval op de natiestaat
Thierry Baudet 2017
‘Ik ben geen fan van politicus Thierry Baudet. Maar wanneer hij betoogt dat supranationale instanties zoals de EU en internationale gerechtshoven ons regels opleggen die de nationale soevereiniteit ondermijnen, dan heeft hij een punt. Wie controleert de rechters van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens? Niemand. Het Hof oordeelt op basis van uiterst vage normen, zoals het recht op privacy, mensonterende behandelingen, eerlijk proces, en de mensenrechters vullen die vrij in. De lidstaten kunnen de arresten alleen maar uitvoeren. Baudet betoogt dat een democratie niet kan functioneren zonder nationale soevereiniteit. Dat denk ik ook.’
Verdere suggesties
Eigen belang eerst (Tom Cochez, 2010)
Het vervallen huis van de islam. Over de crisis van de islamitische wereld (Ruud Koopmans, 2019)
Abderrahim Lahlali Advocaat
21 lessen voor de 21e eeuw
Yuval Noah Harari 2018
‘ Is Big Data watching you? Moeten we de natiestaat weer meer macht geven? En hoe moeten we omgaan met (nucleaire) oorlogsdreiging? Het zijn maar enkele van de 21 vragen aan de hand waarvan de auteur-historicus de technologische, politieke en culturele uitdagingen van deze tijd schetst. De overkoepelende vraag in dit meesterwerk blijft: wat gebeurt er momenteel in de wereld en wat is de diepere betekenis daarvan?’
Verdere suggesties
Het kleine meisje van meneer Linh (Philippe Claudel, 2005)
Nieuw Rechts (Ico Maly, 2018)
Marcia De Wachter Ex-directeur Nationale Bank
The Retreat of Western Liberalism
Edward Luce 2017
‘Lees dit boek. In drie uur zult u een nieuwe, sterke en briljante visie krijgen op de gevaren die onze westerse democratieën bedreigen. Luce beschrijft hoe autocratische wereldleiders zijn vervallen in politieke ‘uberisatie’, met zelfpromotie zonder weerga en de ‘bullying’ van tegenstanders, geflankeerd door trollenlegers, surfend op de ongebreidelde mogelijkheden van de sociale media en de goedgelovigheid van hun volgers. Ze zijn een exponent van een evolutie die niet zomaar zal verdwijnen. De terugslag van de westerse middenklasse verklaart mede de sclerose van de centrumpartijen. De eigendunk van de westerse elite verlamt geregeld haar capaciteit om de dreigingsgraad van deze tendens in te schatten. De westerse naties die de burgers in het verleden beschermd hebben tegen maatschappelijke tegenslagen trekken zich in toenemende mate terug. Deze westerse crisis is structureel en duurzaam. Een must read.’
Verdere suggesties
How Democracies Die. What History Reveals about Our Future (Steven Levitsky, 2018)
Patterns of Democracy. Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries (Arend Lijphart, 1999)
Noël Slangen Politiek commentator en columnist
De Hoed van Geeraard de Duivel
Marc Sleen 1950
‘Sleens strip Nero mag je lezen als de kroniek van een voorbije eeuw. In De Hoed van Geeraard de Duivel serveert Sleen ons de Koningskwestie, die Vlaanderen en Wallonië verscheurde over de vraag of de koning na de Tweede Wereldoorlog mocht terugkomen. De politieke kolder van Sleen lijkt geen dag gedateerd.’
Verdere suggesties
WIL (Jeroen Olyslaegers, 2016 Grand Hotel Europa (Ilja Leonard Pfeijffer, 2018)
Ivan De Vadder Politiek journalist VRT
In Europa, Reizen door de twintigste eeuw
Geert Mak 2004
‘Mak schreef een vuistdik reisverhaal over de tocht die hij in 1999 maakte door ons continent. Toen het boek in 2004 verscheen, was het concept ‘Europese Unie’ nog niet zo omstreden als nu. Integendeel, in die periode ontdekten we allemaal samen opnieuw een deel van dat Europa, vooral in het oosten, dat we een stuk uit het oog waren verloren. Landen als Estland, Letland, Litouwen, maar ook Polen en Hongarije sloten in 2004 aan bij Europa. Mak nu lezen is voor een stuk opnieuw kijken met de verwondering van toen, een verwondering die we – net als de Europese droom – intussen al lang zijn kwijtgeraakt.’
Verdere suggesties
De jaren van Dehaene, De Plannen van Verhofstadt en Paniek in de Politiek (Erik Meynen, 1999 – 2006) Het land dat nooit was: een tegenfeitelijke geschiedenis van België (Maarten van Ginderachter, Koen Aerts, Antoon Vrints, 2015)
Bart Van Loo Auteur
In het land van de eeuwige zomer. Reportages uit Frankrijk
Joseph Roth 2017
‘In Joseph Roths Frankrijk-reportages wordt de gedachte aan een universele melting pot sterker naarmate hij verder de Provence binnendringt. Van de Feniciërs via Romeinen over Germanen tot de Fransen, de verstrengeling van rassen schijnt hem in deze streken zo evident dat hij verzucht dat “elke persoon vijf rassen in zijn bloed heeft, oude en nieuwe”. Het zijn woorden die galmen door de tijd, geschreven acht jaar voor Adolf Hitler de macht grijpt in Duitsland en een kleine eeuw voor de 21e eeuw het oude mechanisme van de volksverhuizing nieuw leven inblaast.’
Verdere suggesties
Kapitaal in de 21e eeuw (Thomas Piketty, 2013)
De geheugenlozen (Géraldine Schwarz, 2019)
Caroline Pauwels Rector VUB
De democratie voorbij
Luc Huyse 2014
‘Niemand beschrijft treffender de schade die de democratische instellingen sluipenderwijs is toegebracht. Maar Huyse geeft gelukkig ook aan hoe we die schade kunnen herstellen en de democratie sterker maken en herwaarderen.’
Verdere suggesties
The Origins of Totalitarianism (Hannah Arendt, 1951)
Belgium: een utopie voor onze tijd (Philippe Van Parijs, 2018)
Fernand Keuleneer Advocaat
Tijd van woede: een geschiedenis van het heden
Pankaj Mishra 2017
‘De Indische auteur ziet gelijkenissen in de verschillende ‘populistische’ stromingen en manifestaties wereldwijd. Het Westen heeft volgens hem een mondiale burgeroorlog voortgebracht door de wereldwijde verspreiding van individualisme en mimetisme (nabootsing). Het boek is een goed gedocumenteerde analyse van de rol van verlichting, verwetenschappelijking en technocratisering in het ontstaan van een totaalsysteem dat de wereld dooreenschudt.’
Verdere suggesties
Les mensonges des Lumières (Marc Halévy, 2018)
La déconnomie (Jacques Généreux, 2016)
Vera Dua Voorzitter Bond Beter Leefmilieu
Grand Hotel Europa
Ilja Leonard Pfeijffer 2019
‘Ilja Leonard Pfeijffer beschrijft Europa als het oude continent waar zo veel verleden is dat er geen plaats is voor de toekomst. Het verleden wordt bovendien volop geëxploiteerd in de vorm van buitensporig toerisme. Dat maakt uiteindelijk de mooiste plekken van Europa onleefbaar. Europese identiteit, nostalgie naar hoe het vroeger was, koppelt hij op een boeiende manier aan de reconstructie van een passionele liefdesgeschiedenis. Een aanrader in deze vakantieperiode, waarin veel mensen tijdelijk in toerist veranderen.’
Verdere suggesties
Waar kunnen we landen? Politieke Oriëntatie in het Nieuwe Klimaatregime (Bruno Latour, 2018)
Donut-economie (Kate Raworth, 2018)
Joris Luyendijk Europa-journalist
Na Europa
Ivan Krastev 2017
‘Eigenlijk moet je gewoon alles lezen wat Ivan Krastev schrijft. De Bulgaar is een zeer scherpe denker die als geen ander de Oost-Westspanningen in de EU doorgrondt.’
Verdere suggesties
Europe’s Orphan: The Future of the Euro and the Politics of Debt (Martin Sandbu, 2015)
The Euro and the Battle of Ideas (Markus Brunnermeier, Harold James en anderen, 2016)
Jos Geysels Minister van staat
Het verboden boek. Mein Kampf en de aantrekkingskracht van het nazisme
Ewoud Kieft 2017
‘Kieft plaatst Adolf Hitlers boek in de jaren 1920 en 1930 én maakt de sprong naar de actualiteit. Hij neemt afstand van gemakzuchtige Hitler- vergelijkingen, doet niet aan goedkope demonisering, maar stelt wel dat “het opportunisme van politici” die extreemrechts banaliseren en/of meegaan in het discours ons ook niet vooruithelpen. “De liberale democratie en de waarden waarop ze is gebouwd moeten weer inzet worden van de politieke strijd”, schrijft Kieft. Daar gaat het inderdaad over: kwetsbare waarden weerbaar maken.’
Verdere suggesties
Vloeibare tijden. Leven in een eeuw van onzekerheid (Zygmunt Bauman, 2018)
Brutopia. De dromen van Brussel (Pascal Verbeken, 2019)
Cas Mudde Populisme-expert University of Georgia
Wat is populisme?
Jan-Werner Müller 2017
‘Een relatief kort maar krachtig boek over hét politieke thema van vandaag, waarin de Duitse politiek filosoof Jan Werner Müller dit glibberige begrip definieert en analyseert in de hedendaagse Europese context. Müller is geen fan van populisme, maar laat ook zien dat de kracht van populisten grotendeels gebaseerd is op de zwakte en het opportunisme van liberaaldemocraten.’
Verdere suggesties
Na Europa (Ivan Krastev, 2017)
Gaan, ging, gegaan (Jenny Erpenbeck, 2016)
Herman De Croo Minister van staat
La Ruée vers l’Europe
Stephen Smith 2018
‘Deze Franse hoogleraar-statisticus stelt dat de in zijn ogen kolossale migratie van de gekleurde bevolking uit Centraal-Afrika naar andere oorden in Afrika, maar ook naar Europa, nog maar in haar beginstadium staat. Zijn thesis is dat de armoede in vele contreien van Afrika nog te groot is om te kunnen migreren, maar dat na een begin van welvaart – zoals dat ook in Europa het geval was, en vandaag de dag onder meer in Latijns-Amerika – de volksverhuizing ten volle op gang zal komen.’
Verdere suggesties
Elements Europa (Jean Attali en Philippe Samyn, 2013)
Frans van Daele Diplomaat
De wereld van gisteren
Stefan Zweig 1944
‘Het meest aangrijpende bewijs van hoe erg het in Europa fout kan gaan. We hebben het nu 70 jaar goed gedaan, maar niets is onomkeerbaar. We moeten er blijven aan werken!’
Verdere suggesties
Le Modèle italien (Fernand Braudel, 1986)
The Byzantine Commonwealth (Prins Dimitri Obolensky, 1971)
Lees op Knack.be/boeken de volledige top drie van alle waarnemers met hun motivering én de tips van de zeven Vlaamse partijvoorzitters.
