De drie boekentips van Marcia De Wachter: ‘De democratie is meer dan ooit bedreigd’

We leven in politiek complexe en verwarrende tijden. Daarom vroeg Knack aan 30 bevoorrechte waarnemers suggesties voor boeken die licht in de duisternis kunnen brengen. Vandaag: Marcia De Wachter, oud-directeur van de Nationale Bank.

The Retreat of Western Liberalism (Edward Luce, 2018)

Lees dit boek: in 3 uur zal u een nieuwe, sterke en briljante visie krijgen op de gevaren die onze westerse democratieën bedreigen. Financial Times-journalist Ed Luce is een van de intelligentste journalisten, met onschatbare inzichten.

Luce beschrijft hoe autocratische wereldleiders zijn vervallen in politieke ‘uberisatie’, met zelfpromotie zonder weerga, ‘bullying‘, de tegenstanders omsingelend door trollenlegers, surfend op de ongebreidelde mogelijkheden van de sociale media en de goedgelovigheid van hun volgers. Ze zijn een exponent van een evolutie die niet zomaar zal verdwijnen.

De terugslag van de westerse middenklasse verklaart mede de sclerose van de centrumpartijen. De eigendunk van de westerse elite verlamt geregeld haar capaciteit om de dreigingsgraad van deze tendens in te schatten. De westerse naties die de burgers in het verleden beschermd hebben tegen maatschappelijke tegenslagen trekken zich in toenemende mate terug. Deze westerse crisis is structureel en duurzaam. Een must-read.

How Democracies die. What History Reveals About Our Future (Steven Levitky & Daniel Ziblatt, 2019)

In het voorbije decennium zijn meer dan 25 democratieën gecrashed, waarvan een aantal in Europa (Rusland, Polen, Hongarije, Roemenië, grensland Turkije). In de Magreb is de Arabische Lente (behalve in Tunesië) versmoord in de zomerhitte. In de 21ste eeuw is de democratie meer dan ooit bedreigd.

Harvard-professoren Steven Levitksy en Daniel Ziblatt trekken inzichtelijke lessen doorheen de geschiedenis – van het moordende Chileense Pinochet-regime tot Erdogans ontmanteling van het Turkse Atatürk-model – en verhelderen waarom democratieën falen, met welke methoden huidige leiders de democratie ondermijnen en wat elk van ons kan doen om onze democratische rechten te beschermen.

Patterns of Democracy. Government Forms and Performance in Thirty-Six Countries (Arend Lijphart, 2012)

In deze vernieuwde en uitgebreide editie van zijn oorspronkelijke studie analyseert Arend Lijphart 36 democratieën en brengt per land 10 meerderheids- versus 10 consensuskarakteristieken in kaart. Hij komt tot de belangrijke en wat onverwachte conclusie dat consensusdemocratieën superieur presteren in vergelijking tot de meerderheidsdemocratieën (die vaak slechts door een kleine minderheid zijn verkozen). Met name de kwaliteit van die democratieën, hun brede democratische vertegenwoordiging maar ook de ‘vriendelijkheid’ en ‘zachtheid’ van hun beleidsoriëntaties bestempelt hij als superieur. De auteur catalogeert met zijn scherpe methodiek het Belgische model als een consensusdemocratie.

Als de tendenzen beschreven door bovenstaande heren zich doortrekken, worden die consensusdemocratieën gewoon verdrukt. Stof tot zomerreflecties.