Factcheck: positieve test met leidingwater betekent niet dat zelftest onbetrouwbaar is

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Facebookgebruikers berichten over positieve coronatests, uitgevoerd met kraantjeswater. Hét bewijs dat de tests onbetrouwbaar zijn, luidt hun conclusie. Onzin, zeggen specialisten. ‘De tests zijn niet gemaakt om water of voedingsmiddelen te testen.’

Op 20 november post een Vlaamse man onderstaand bericht op zijn Facebookpagina.

Het bericht bevat een foto van twee coronazelftests – geen ‘PCR-tests‘ zoals de man in zijn post stelt. De auteur van het bericht schrijft dat hij de tests heeft gedaan met kraantjeswater, en dat het resultaat twee keer positief was. We zien op de foto inderdaad twee keer een positief resultaat – een controlestreep in het rood (C) en eronder een lichtrood teststreepje (T), wat op een positief resultaat wijst.

‘Wat is hier aan de hand?’ vraagt de man in zijn bericht. In de commentaren wordt gereageerd met grapjes, maar er zijn ook mensen die de testresultaten als een bewijs van de onbetrouwbaarheid van de tests zien.

Of de man de tests met kraanwater heeft uitgevoerd, kunnen we niet verifiëren, aangezien hij alleen een foto van het resultaat heeft gepost. De eerste vraag is of het iets over de betrouwbaarheid van de tests zou zeggen.

‘Om uitspraken te doen over de betrouwbaarheid van een test, mag je die test alleen evalueren met staaltypes waarvoor hij gevalideerd is’, zegt professor microbiologie Katrien Lagrou (UZ Leuven). ‘Welke staaltypes geschikt zijn voor de analyse, staat in de bijsluiter aangegeven. Het mag duidelijk zijn dat alle coronatests die op de markt zijn, werden ontworpen om SARS-CoV-2 te detecteren bij menselijke stalen, niet om voedingsmiddelen op het coronavirus te testen. Als een test met een voedingsmiddel een positief resultaat geeft, kun je op basis daarvan dan ook niet concluderen dat de test waardeloos is.’

De man is lang niet de eerste die op sociale media verslag uitbrengt van een soortgelijk experiment. Al sinds het voorjaar circuleren op sociale media berichten over positieve tests met leidingwater – sommige daarvan ook voorzien van filmpjes – die zouden bewijzen dat de tests niet correct werken.

Cola en appelsap

In december vorig jaar ging op sociale media in heel Europa en zelfs daarbuiten een filmpje viraal waarin Michael Schnedlitz, een Oostenrijks parlementslid voor de extreemrechtse oppositiepartij FPÖ, in het Oostenrijkse parlement een coronasneltest uitvoerde op een glas cola. Met het experiment, waarbij het colastaal positief testte, wilde Schnedlitz naar eigen zeggen bewijzen dat de tests waardeloos zijn.

Dat werd toen door Knack en ook door Nederlandse, Franse, Duitse en Griekse factcheckers weerlegd. In al die landen lieten experten aan factcheckers weten dat de positieve testuitslag van cola helemaal niet bewijst dat de tests onbetrouwbaar zouden zijn. Wanneer een test wordt gebruikt op een andere manier dan bedoeld, bijvoorbeeld door frisdrank te testen, kun je geen betrouwbare resultaten verwachten, was de eensluidende conclusie.

In november 2020 deed ook al een video de ronde waarin appelsap positief werd getest na een sneltest, met de bedoeling om de onbetrouwbaarheid van de test aan te tonen, zoals Knack uitlegde in een eerdere factcheck.

Geit en papaya

Op 3 mei 2020 was er ook de ondertussen overleden Tanzaniaanse president John Magufuli die, in een poging om de PCR-tests als onbetrouwbaar te bestempelen, er in een toespraak prat op ging dat hij onder meer stalen van een papaya en een geit had opgestuurd naar een labo, en dat die stalen positief waren getest. Ook dat verhaal werd in een Knack-factcheck ontkracht.