Factcheck: positieve coronatest op cola bewijst niet dat test onbetrouwbaar is

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een video waarin een Oostenrijks parlementslid een coronasneltest uitvoert op een glas cola, wordt massaal gedeeld op Facebook, in heel Europa. Dat de cola positief test, bewijst volgens de politicus dat de test onbetrouwbaar is. Onzin, zeggen experten: covidtests zijn niet gemaakt om voedingsmiddelen te testen, en bovendien werd de test verkeerd uitgevoerd.

Op 11 december plaatst een Vlaamse man een video op zijn Facebookpagina, vergezeld van onderstaande tekst:

‘Coca Cola test positief op de coronatest?

Bestaat er nog een duidelijkere manier om te illustreren hoe “betrouwbaar” deze tests zijn???’

Het Facebookbericht wordt 263 keer gedeeld en meer dan 32.400 mensen zien het op hun tijdlijn passeren.

In het filmpje zien we Michael Schnedlitz, een Oostenrijks parlementslid voor de extreemrechtse oppositiepartij FPÖ, die in het Oostenrijkse parlement een coronasneltest uitvoert op een glas cola. Met het experiment wil Schnedlitz naar eigen zeggen bewijzen dat de tests waardeloos zijn.

Schnedlitz dopt een wattenstaafje in een glas cola en brengt het staafje daarna op een sneltest aan. Enkele ogenblikken later bekijkt hij de test en richt hij zich tot de voorzitter van het parlement: ‘We hebben een probleem, we zitten met een positieve coronatest in het parlement.’ Waarop Schnedlitz scherpe kritiek uit op de Oostenrijkse regering, die volgens hem tientallen miljoenen euro’s aan belastinggeld heeft verkwist door die tests aan te kopen. ‘Jullie hebben het vertrouwen verloren. Jullie hebben bewezen dat jullie niet in staat zijn om ons land door deze crisis te loodsen’, aldus Schnedlitz, die vindt dat de regering moet aftreden.

Schnedlitz zegt dat hij voor zijn experiment hetzelfde soort test gebruikt als bij het grootschalige testprogramma dat in Oostenrijk werd opgezet in de eerste helft van december. Volgens de Oostenrijkse bondskanselier zorgen die sneltests ervoor dat zijn land, in afwachting van een coronavaccin, ‘de weg richting de normaliteit’ vindt. De oppositie had forse kritiek op het testprogramma, vooral omdat minder dan de helft van het beoogde aantal mensen werd getest.

Antigeentests

De honderden coronatests die wereldwijd beschikbaar zijn, kunnen in drie verschillende types worden ingedeeld. Er zijn de PCR-tests, die in ons land worden gebruikt in de ziekenhuizen en de testcentra. Die tests gaan op zoek naar genetisch materiaal van het SARS-CoV-2-virus om te weten te komen of de testpersoon besmet is. Daarnaast zijn er de serologische tests, die aantonen of iemand antistoffen tegen het nieuwe coronavirus in het bloed heeft. Ten slotte zijn er de antigeentests of sneltests. Die laatste zijn sneller maar minder betrouwbaar dan de PCR-tests omdat ze minder gevoelig zijn, wat wil zeggen dat er meer virale lading aanwezig moet zijn om een positief resultaat te krijgen.

Bij de Oostenrijkse massatests worden die sneltests gebruikt, zoals blijkt uit deze FAQ van het Oostenrijkse ministerie van Volksgezondheid. Wie na zo’n sneltest positief test, ondergaat vervolgens een PCR-test.

Schnedlitz benadrukt in zijn betoog dat hij dezelfde test gebruikt als bij het testprogramma van de regering, en ook het snelle resultaat geeft aan dat het om een antigeentest gaat. Terwijl de PCR-test rechtstreeks test op het genetisch materiaal van het coronavirus, controleert de antigeentest of er eiwitcomponenten van het virus aanwezig zijn. Als die componenten van het virus zich binden aan bepaalde antilichamen in het staal, leidt dat tot een positief resultaat.

Staaltype

Het filmpje wordt sinds 10 december op grote schaal gedeeld in Facebookberichten, in heel Europa en zelfs daarbuiten. Het was al het onderwerp van factchecks in onder meer Nederland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland en Georgië. In al die landen lieten experten aan onze factcheckcollega’s weten dat de positieve testuitslag van cola helemaal niet bewijst dat de sneltests onbetrouwbaar zouden zijn. Wanneer een test wordt gebruikt op een andere manier dan bedoeld, bijvoorbeeld door frisdrank te testen, kun je geen betrouwbare resultaten verwachten, klinkt het unisono.

Dat het colastaal in het filmpje positief testte, bewijst geenszins dat de test onbetrouwbaar zou zijn, zegt ook microbiologe Katrien Lagrou (UZ Leuven). ‘Om uitspraken te doen over de betrouwbaarheid van een test, mag je die test alleen evalueren met staaltypes waarvoor hij gevalideerd is’, zegt ze aan de telefoon. ‘Welke staaltypes geschikt zijn voor de analyse staat aangegeven in de bijsluiter. Het mag duidelijk zijn dat alle coronatests die op de markt zijn, werden ontworpen om SARS-CoV-2 te detecteren bij menselijke stalen, en niet om voedingsmiddelen op het coronavirus te testen. Als een test met een voedingsmiddel een positief resultaat geeft, kun je op basis daarvan dan ook niet concluderen dat de test waardeloos is.’

Buffer

Bovendien, benadrukt Lagrou, kan een testresultaat alleen accuraat zijn wanneer de test correct wordt uitgevoerd. Hoe wordt een sneltest correct uitgevoerd? Lagrou: ‘Een staal wordt afgenomen met een wisser, en meteen daarna wordt de wisser gedrenkt in een “buffervloeistof”. Een droog staal bewaart immers niet goed. Voor iedere test is strikt vastgelegd welke vloeistoffen dat kunnen zijn. Daar moet je je aan houden, want een andere vloeistof kan interfereren met de test en het resultaat vervalsen. Het moet gaan om vloeistoffen die het viraal materiaal stabiel houden doordat ze de zuurtegraad constant houden.’ Dat kan bijvoorbeeld een fosfaatbuffer zijn of een ander mengsel met de genoemde eigenschappen, maar het kan nooit een voedingsmiddel zijn, benadrukt Lagrou.

‘De Oostenrijkse politicus heeft de correcte procedure niet gevolgd, waardoor het testresultaat niet relevant kan zijn’, aldus nog Lagrou. ‘Bovendien nam hij een staal af van cola, een frisdrank met een hoge zuurtegraad, wat ook weer tot een vals testresultaat kan leiden.’

Fabrikant

Ook Dialab, de fabrikant van de door Schnedlitz gebruikte test, heeft gereageerd. In een Facebook-post van 11 december legt het bedrijf uit dat de politicus de test verkeerd gebruikte. ‘Als de test correct was uitgevoerd,was hij negatief geweest’, verklaart de firma, en ze bewijst dat naar eigen zeggen met een video waarin cola wordt getest op een correcte manier, met een negatief resultaat. Het bedrijf vertelt er ook bij dat de tests altijd moeten gebeuren door mensen die daarvoor zijn opgeleid, precies om dit soort fouten te vermijden.

Appelsap

De Oostenrijkse politicus was overigens niet origineel met zijn experiment. Eerder werd ook al appelsap positief getest na een sneltest, met de bedoeling om de onbetrouwbaarheid van de test aan te tonen, zoals Knack uitlegde in een eerdere factcheck.

In het voorjaar was er ook de Tanzaniaanse president John Magufuli die, in een poging om de PCR-tests als onbetrouwbaar te bestempelen, er in een toespraak prat op ging dat hij onder meer stalen van een papaya en een geit had opgestuurd naar een labo, en dat die stalen positief waren getest. Ook dat verhaal werd in een Knack-factcheck ontkracht.