Factcheck: nee, uitstoot Vlaamse veestapel is niet dezelfde als die van 1000 gascentrales

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) stelde in een interview met Het Laatste Nieuws dat je ‘voor de stikstofuitstoot van de hele veestapel al 1000 gascentrales moet zetten’. Maar haar berekening is niet zuiver, zeggen experts. Met een correcte methode zou het om 119 à 161 gascentrales gaan.

In een interview met Het Laatste Nieuws, dat op 16 september verscheen, verdedigde federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) de Belgische kernuitstap. Om die op te vangen, zouden er nog voor bepaalde tijd enkele gascentrales moeten bijkomen – specialisten schatten tussen de 0 en de 7. Die gascentrales stoten echter stikstof uit, terwijl de stikstofvervuiling in Vlaanderen nu al te hoog is. Van der Straeten relativeert de extra stikstofuitstoot door te stellen dat je ‘voor de stikstofuitstoot van de hele veestapel al 1000 gascentrales moet zetten’. Klopt die bewering? En hoe bereken je zoiets?

We nemen contact op met Jonas Dutordoir, woordvoerder van minister Van der Straeten en vragen hem op welke cijfers de minister zich voor haar uitspraak beroept.

In een mail wijst Dutordoir er op dat de vergelijking niet over de stikstofuitstoot gaat, maar over de stikstofdepositie. Dat is de stikstof die, na uitstoot in de lucht in de vorm van ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx), op de bodem belandt. Die nuance werd bij de nalezing van het interview aan Het Laatste Nieuws gemeld, maar werd niet meegenomen. Journaliste Astrid Roelandt van Het Laatste Nieuws bevestigt dat. Dutordoir stuurt ook een screenshot van de Instagramstory die het kabinet over het interview maakte. Daarin wordt uitdrukkelijk vermeld dat de uitspraak over de depositie gaat.

Dutordoir verduidelijkt ook dat de uitspraak voor Vlaanderen geldt, en niet voor heel België. Slotsom: volgens het kabinet komt de stikstofdepositie van de Vlaamse veestapel dus overeen met de stikstofdepositie van 1000 gascentrales.

Klopt dat?

Hieronder geven we de redenering van het kabinet weer, die ons per mail werd doorgestuurd. Die leggen we vervolgens voor aan twee experts.

1) Voor hoeveel stikstofdepositie is de Vlaamse veestapel verantwoordelijk?

Voor de berekening van de stikstofdepositie van de Vlaamse veestapel vertrekt het kabinet-Van der Straeten van cijfers uit 2018 van het departement Omgeving. Volgens die cijfers is de landbouwsector verantwoordelijk voor 39,6 procent van de Vlaamse stikstofdepositie.

Hoe groot is het aandeel van de veestapel daarin? Daarvoor kijkt Van der Straeten naar het Luchtrapport 2018, dat de Vlaamse Milieumaatschappij op 6 oktober 2020 publiceerde.

Volgens dat rapport is 70 procent van de Vlaamse ammoniakemissies van de veeteelt uit ‘stallen’ afkomstig.

Die 70 procent wordt vervolgens nog eens per diersoort opgedeeld. 47 procent van de Vlaamse ammoniakemissies is aan pluimvee en varkens toe te schrijven. ‘Runderen nemen we niet mee in onze redenering’, verduidelijkt het kabinet. ‘Volgens de Europese indeling tellen enkel pluimvee en varkens als megastallen. We weten dat er zo’n 1000 megastallen zijn in Vlaanderen. Daarom wijzen we die 47 procent van de landbouwdepositie aan 1000 megastallen toe’, redeneert het kabinet.

Door 47 procent te nemen van de stikstofdepositie van de Vlaamse landbouwsector (39,6 procent, zie hierboven), komt het kabinet tot de conclusie dat ’19 procent van de totale impact door 1000 megastallen veroorzaakt wordt’.

2) Hoeveel stikstofdepositie produceert een gascentrale?

Voor de berekening van de stikstofdepositie van gascentrales vertrekt het kabinet-Van der Straeten opnieuw van cijfers van het departement Omgeving. Daaruit blijkt dat de energiesector voor 0,3 procent van de totale Vlaamse stikstofdepositie verantwoordelijk is.

‘We weten niet waar de nieuwe gascentrales zouden komen en hoeveel ze uitstoten. We kunnen dus de depositie niet nauwkeurig berekenen’, zegt het kabinet. ‘Daarom gebruiken we de stikstofuitstoot als maatstaf voor de stikstofdepositie.’ Volgens het kabinet kan dat ‘zolang je binnen eenzelfde sector blijft’. Cijfers van de Vlaamse Milieumaatschappij tonen aan dat de energiesector (elektriciteit, pijpleidingen en raffinaderijen) verantwoordelijk is voor de utistoot van zo’n 6691 kiloton stikstofoxiden (NOx) in 2018.

Het kabinet haalt vervolgens een uitspraak van Vlaams minister voor Energie Zuhal Demir (N-VA) in het Vlaams Parlement aan. Demir zei daar op 25 november 2020 dat de geplande bijkomende gascentrales 1,7 kiloton stikstofoxiden extra zouden uitstoten.

Omgerekend zou de uitstoot dan volgens het kabinet stijgen van 0,30 procent naar 0,37 procent. De drie extra gascentrales zouden dus een bijkomende uitstoot leveren van 0,07 procent.

Door dat cijfer te delen door drie, komt het kabinet-Van der Straeten aan 0,023 procent voor één gascentrale, en dus aan 23 procent voor 1000 gascentrales.

Wat dus niet veraf ligt van de 19 procent van de stikstofdepositie die de Vlaamse veestapel zou veroorzaken.

Wat zeggen de experts?

We leggen de redenering voor aan onderzoeker David De Pue van het Vlaams Instituut voor Landbouw, Visserij en Voedingsonderzoek (ILVO) en aan onderzoeker Wouter Lefebvre van het VITO, een Vlaams onderzoekscentrum op het gebied van cleantech en duurzame ontwikkeling.

1) Stikstofdepositie van megastallen: overdreven

De Pue heeft om te beginnen bemerkingen bij de berekening van de stikstofdepositie door de landbouwsector. Zo stelt de minister de stikstofdepositie die door pluimvee en varkens worden veroorzaakt, volgens De Pue onterecht gelijk aan die van de 1000 megastallen in Vlaanderen.

‘De minister gaat er blijkbaar van uit dat alle varkens- en pluimveestallen megastallen zijn. Dat klopt uiteraard niet’, zegt De Pue.

‘Het begrip megastal is niet wettelijk gedefinieerd’, legt De Pue uit, ‘maar er is wel een kwantitatieve drempel in de Europese richtlijnen voor industriële emissies opgenomen.

Het gemiddelde Vlaamse varkens- of pluimveebedrijf zit onder de Europese drempel.’ De premisse dat alle pluimvee- en varkensstallen in Vlaanderen megastallen zijn, kun je dus moeilijk verdedigen.

De Pue: ‘De 47 procent waarvan sprake is het aandeel van de uitstoot van alle varkens- en pluimveestallen, niet alleen van de megastallen. Door de bijdrage van varkens- en pluimvee volledig toe te schrijven aan 1000 megastallen, overdrijf je de depositie van die megastallen.’

Lefebvre is het eens met de opmerking van De Pue: ‘Je kunt op basis van die cijfers geen correcte uitspraken doen over megastallen. Er zijn in Vlaanderen ook heel wat kleinere varkens- en pluimveebedrijven.’

2) Stikstofdepositie van gascentrales: niet hetzelfde als uitstoot

Een tweede opmerking van De Pue gaat over de berekening van de stikstofdepositie voor gascentrales. Omdat er heel wat onbekende factoren (plaatsing, hoogte, etc.) invloed hebben op die stikstofdepositie, gebruikt het kabinet-Van der Straeten de stikstofuitstoot. Volgens het kabinet kan dat ‘zolang er geen vergelijkingen worden gemaakt met andere sectoren’.

De Pue gaat niet akkoord: ‘Door de stikstofuitstoot van de gascentrales met de stikstofdepositie van de Vlaamse veestapel te vergelijken, doen ze dat net wél.’

Lefebvre treedt hem bij: ‘Het is heel belangrijk om in dergelijke vergelijkingen uitstoot en depositie uit elkaar te houden, wat hier niet gebeurt. Eerst stelt het kabinet dat hun uitspraak over depositie gaat om daarna toch naar uitstoot te kijken. Dat geeft een misleidend beeld.’

Lefebvre: ‘Een vergelijking kan nuttig zijn, zolang ze grondig gebeurt. Je moet de sector volledig vergelijken, deposities met deposities vergelijken en uitstoot met uitstoot. In deze vergelijking loopt alles door elkaar.’

Hoe bereken je het dan wel?

Hoe kun je dan wel een nuttige vergelijking maken tussen de stikstofvervuiling van gascentrales en vee? Volgens De Pue zou het veel makkelijker zijn om de uitstoot van de Vlaamse veestapel te vergelijken met de uitstoot van een of meerdere gascentrales.

Stikstofuitstoot vee: 30.000 ton

De Pue: ‘De totale ammoniakuitstoot van de Vlaamse veestapel wordt door de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) begroot op 36.408 ton (in 2018). Als we weten dat de verhouding stikstof/ammoniak 14/17 bedraagt, kunnen we daaruit afleiden dat het om een stikstofuitstoot van 29.983 ton per jaar gaat.

Die cijfers omvatten niet alleen de uitstoot door stallen, maar ook door opslag, beweiding én toediening van de mest, zo lezen we op de bladzijden 50 tot en met 55 in het VMM-rapport.’

Stikstofuitstoot gascentrales

Voor de berekening van de gascentrale-uitstoot baseert De Pue zich op de berekening van de uitstoot van de gascentrales in Dilsen-Stokkem en Vilvoorde. Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) weigerde respectievelijk in september en november een vergunning voor die gascentrales af te leveren.

1) Dilsen-Stokkem: 186 ton per jaar

De Pue: ‘De centrale in Dilsen-Stokkem zou een uitstoot hebben van 100 ton ammoniak per jaar en 340 ton stikstofoxiden per jaar. Om dit om te rekenen naar stikstofuitstoot vermenigvuldigen we de ammoniak opnieuw met 14/17 en de stikstofoxiden met 14/46. Dat brengt ons op 82,35 ton stikstofuitstoot uit ammoniak en 103,46 stikstofuitstoot uit stikstofoxiden. In totaal gaat het om 185,83 ton per jaar.’

2) Vilvoorde: 251 ton per jaar

Als De Pue de gascentrale van Vilvoorde (535 ton stikstofoxiden en 107 ton ammoniak per jaar) als vergelijkingsbasis neemet, komt hij in totaal uit op 250,94 ton stikstofuitstoot per jaar.’

Slotsom: hoeveel gascentrales evenaren de Vlaamse veestapel?

Als we de stikstofuitstoot van de veestapel, die 29.983 ton bedraagt (zie hierboven), delen door de uitstoot van de gascentrale van Dilsen-Stokkem (185,83 ton per jaar), komen we aan 161. Anders gezegd: met 161 gascentrales zoals die van Dilsen-Stokkem zou je de uitstoot van de Vlaamse veestapel evenaren.

Nemen we de stikstofuitstoot van de gascentrale van Vilvoorde (250,94 ton per jaar) als vergelijkingsbasis, dan kom je uit op 119 gascentrales om dezelfde uitstoot te genereren als de Vlaamse veestapel.