Factcheck: nee, niet ‘ruim 10.000 mensen’ liepen in optocht tegen coronamaatregelen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 15 mei vond in Amsterdam een demonstratie plaats tegen de coronamaatregelen in Nederland. Op sociale media wordt geopperd dat er 10.000 à 12.000 deelnemers waren. Dat klopt niet. De gemeente Amsterdam schat het aantal aanwezigen op 2500. 10.000 blijkt in elk geval een flinke overschatting.

Op 15 mei vond in Amsterdam een protestmars tegen de Nederlandse coronamaatregelen plaats. Volgens een video op YouTube liepen daarin ‘ruim 10.000 mensen mee’. De video van Onrecht TV, een kanaal op YouTube met ruim 3000 abonnees, wordt meer dan 1000 keer bekeken.

Op 15 mei waren er in circa 40 landen demonstraties aangekondigd tegen de coronamaatregelen, zo meldt de Nederlandse krant Het Parool. De betogingen zijn in gang gezet door een Duitse actiegroep.

Een live video van de Nederlandse demonstratie werd op Facebook 96.000 keer bekeken. Nederland in Verzet, dat de demonstratie in Amsterdam organiseerde, postte een foto die op de tijdlijn van 67.000 mensen verscheen.

Op sociale media ontstaat discussie over het aantal aanwezigen op de demonstratie. Dat past in een robbertje getouwtrek om perceptie. Aangezien coronamaatregelen de kop van jut zijn, en daarmee de overheden, hebben die er belang bij om het aantal manifestanten zo laag mogelijk te schatten. Het protest lijkt dan futiel. Voor manifestanten, organisatoren en sympathisanten geldt het tegendeel: hoe meer mensen op de been, hoe meer het protest de wind in de zeilen krijgt.

Onder de foto van Nederland in Verzet schrijft iemand dat de Nederlandse openbare omroep NOS had bericht dat er ‘300 mensen op de been’ waren. Volgens andere commentaren waren er ‘ongeveer 10.000’ aanwezigen, maar ‘dat wordt natuurlijk niet in de msm (mainstreammedia, red.) vermeld’. Een andere Facebookgebruiker die het bericht becommentarieert, schat het aantal manifestanten op 12.000.

Dat er volgens de Nederlandse omroep NOS slechts 300 mensen op de been waren, klopt niet. In een liveblog over corona heeft de NOS het over ‘enkele duizenden’ aanwezigen en verwijst voor die schatting naar het artikel van Het Parool.

De gemeente Amsterdam raadde tijdens het evenement af om naar de demonstratie te komen, omdat de afstandsregels die bedoeld zijn om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, niet te respecteren zouden zijn.

https://twitter.com/AmsterdamNL/status/1393535211267399680Gemeente Amsterdamhttps://twitter.com/AmsterdamNL

Kom niet meer naar het Arenapark. Het is te druk bij de demonstratie.

↔️Houd 1,5 meter afstand

— Gemeente Amsterdam (@AmsterdamNL) May 15, 2021

We nemen contact op met de politie van Amsterdam. ‘Alles is rustig en gemoedelijk verlopen’, zegt woordvoerder Anneke de Vries. ‘Er waren verder geen incidenten. Een inschatting van het aantal aanwezigen maakte de politie niet, maar de gemeente Amsterdam schatte in dat er 2.500 mensen op de been waren.’

Eigen onderzoek

We proberen aan de hand van video’s en foto’s van de demonstratie op sociale media zelf een inschatting te maken van het aantal aanwezigen. Knack maakt een onafhankelijke analyse, op grond van wetenschappelijke aannames en met gratis online tools daartoe. Waren er eerder 300, 2500 of 12.000 demonstranten?

Onze voornaamste bron is de foto die de organisatie zelf op Facebook plaatste. Eerst proberen we de locatie ervan te achterhalen.

Volgens Het Parool liepen de betogers van het Arenapark via de Flierbosdreef en het Anton de Komplein naar de Amsterdamse Poort om weer terug te komen naar het Arenapark. We zoeken in die buurt via satellietbeelden van Google Earth naar visueel herkenbare elementen.

Op een satellietbeeld van de Foppingadreef in Google Earth (links) zien we dezelfde gebouwen, straatmeubilair en plantsoenen als op de foto van Nederland in Verzet (rechts).

We weten nu zeker waar de foto werd genomen. De volgende vraag: zien we hier alle aanwezigen?

Om die te beantwoorden bekijken we video’s op YouTube en Facebook die het begin en het einde van de demonstratie tonen.

Zo zien we in deze video (1:11:05) dat de optocht wordt voorafgegaan door een politiewagen (blauwe kaders), met daarna een wit spandoek (gele kaders) en mensen met vlaggen. Die zien we ook terug op de foto (rechts).

Op deze video (16:07) zien we dat ook achteraan de demonstratie een politiewagen rijdt (blauwe kaders in screenshot hieronder). Daarachter herneemt het gewone verkeer (gele kaders). Op de onderzochte foto zien we dat op het kruispunt van de Foppingadreef met de Hoogoorddreef het normale verkeer zich heeft hervat en dat er geen mensen meer op straat staan (rechts).

Daaruit kunnen we besluiten dat we op de foto de hele optocht zien. Als we een inschatting kunnen maken van hoeveel mensen we zien op deze foto, dan weten we bij benadering hoeveel mensen op de demonstratie aanwezig waren.

Om die inschatting te kunnen maken moeten we twee zaken achterhalen. 1) Hoe dicht staan de mensen op elkaar? 2) Hoe groot is de oppervlakte waarop de mensenmassa staat?

1) Hoe dicht staan mensen op elkaar?

Om in te schatten hoe dicht de mensen bij elkaar staan, is de eerste belangrijke vraag of ze in beweging zijn of niet. Een mensenmassa die beweegt neemt veel meer plaats in dan exact diezelfde mensenmassa die stilstaat.

Op Facebook vinden we een versnelde video van de demonstratie. Hierop zien we duidelijk dat de optocht in beweging was in de Foppingadreef. (De locatie verifiëren we weer met Google Maps.)

Door de versnelde weergave van de beelden, krijg je de indruk dat mensen dicht op elkaar lopen, maar andere video’s spreken dat tegen. We zien soms ook mensen kriskras door de massa lopen of fietsen, wat niet mogelijk is als mensen heel dicht op elkaar wandelen.

In de timelapse zien we ook momenten waarop duidelijk minder mensen voorbijkomen, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van auto’s in de mensenmassa.

Professor Keith Still van de Manchester Metropolitan University is een wereldautoriteit op het vlak van crowd sience. Uit zijn studies blijkt dat een menigte waarin elke persoon een vierkante meter of meer ruimte heeft zich vlot en stabiel kan voortbewegen. Als er méér mensen per vierkante meter zijn, kan je geen hele stap vooruit zetten en vertraagt de menigte noodzakelijkerwijs.

Op de video’s zien we dat dit in Amsterdam op 15 mei niet het geval was. De hele menigte beweegt zich over het algemeen vlot voort, zoals in deze video (37:31 tot 41:38). We schatten de dichtheid van de menigte dus op maximaal één persoon per vierkante meter.

Als we nu weten hoe groot de oppervlakte met mensen is die we zien op de foto, kunnen we inschatten hoeveel aanwezigen er waren.

2) Hoe groot is de oppervlakte waarop de mensenmassa staat?

Vooraan de demonstratie lopen er mensen met vlaggen (geel kader). Op basis van deze video (4:47 tot 5:40) schatten we hen op maximaal 150 personen. Daarachter begint de aaneengesloten menigte. We plaatsen punten op de kaart (links) waar die menigte begint op de foto (rechts).

De linkerkant van de straat is overal gevuld, dus moeten we voor het midden alleen rechts een punt aanduiden. Ter hoogte van het blauwe gebouw komt de massa tot iets over het midden van de weg.

Ten slotte zien we dat achteraan de foto de menigte zelfs niet over de helft van de weg komt.

Nu kunnen we met het online hulpmiddel MapChecking berekenen hoeveel mensen we ongeveer zien. De oppervlakte die de mensenmassa bestrijkt, is 5629 vierkante meter en dat is dus ook het geschatte aantal aanwezigen. Tellen we de 150 vlaggendragers daarbij op, dan komen we op 5779. Uiteraard is dit geen exact cijfer, maar slechts een schatting.

Trekken we de geschatte dichtheid van het aantal mensen per vierkante meter op tot 1,5 (wat eerder onwaarschijnlijk is gezien de menigte vlot voortbeweegt) dan komen we uit bij 8593. Ook met de paar auto’s in de stoet en eventuele gaten die vallen tussen de groepen mensen hielden we geen rekening. Het werkelijke aantal aanwezigen ligt wellicht lager.