Factcheck: nee, het klopt niet dat meer dan de helft van de nieuwe covidpatiënten gevaccineerd is

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een Facebookbericht zou meer dan de helft van de nieuwe covidpatiënten gevaccineerd zijn. Dat klopt niet. Doorbraakinfecties – besmettingen bij mensen die volledig gevaccineerd zijn – vertegenwoordigen in ons land slechts 2,33 procent van alle infecties. In de VS is dat niet meer dan 1,4 procent. Bovendien veroorzaakt de grote meerderheid van de doorbraakinfecties geen symptomen.

Op 22 april post een Vlaamse man dit bericht op zijn Facebookpagina. Het wordt 23 keer gedeeld en bereikt 2700 mensen:

Volgens de auteur van het bericht heeft professor epidemiologie Harvard Risch van Yale University gezegd dat meer dan de helft van de nieuwe covidbesmettingen in Israël zou worden vastgesteld bij gevaccineerden. Een bron voor zijn stelling geeft de auteur niet.

In een van de commentaren zien we op welke informatie de man zich baseert:

Het gaat om een artikel op LifeSiteNews, een van oorsprong Canadese website die naar eigen zeggen ‘evenwichtiger en accurater wil berichten over cultuur, leven en gezin dan andere media gewoonlijk doen’. De roots van de nieuwssite liggen bij Campaign Life Coalition (CLC), een Canadese antiabortusorganisatie.

Volgens de website Media Bias/Fact Check, die online nieuwsmedia op hun geloofwaardigheid beoordeelt, is LifeSiteNews een ‘questionable source’. Het kanaal van LifeSiteNews is sinds 21 februari 2021 permanent verbannen van YouTube, omdat de site te veel desinformatie over covid-19 had verspreid. Ook de Facebookpagina van LifeSiteNews werd om diezelfde reden op 7 mei 2021 verwijderd.

War Room

Het artikel op LifeSiteNews, dat verscheen op 21 april, blijkt een zo goed als letterlijke weergave van een fragment uit een interview dat de Yale-professor op 19 april 2021 gaf aan Steve Bannon’s War Room, de podcast van Steve Bannon, de voormalige adviseur van ex-president van de Verenigde Staten Donald Trump.

Volgens het artikel op LifeSiteNews zou Risch in dat interview komaf hebben gemaakt met de perceptie die bij het publiek leeft over de grote effectiviteit van de coronavaccins. Volgens de professor zouden dokters in de praktijk een ander beeld zien.

Risch begint het iets meer dan twee minuten durende fragment met de stelling dat het Amerikaanse publiek ‘verkocht is’ voor het vaccin, omdat research aantoont dat de vaccins de infectie in 60 à 90 procent van de gevallen reduceren tot milde tot matige symptomen, afhankelijk van factoren als de leeftijd van de gevaccineerde en het gebruikte vaccin. ‘Dat is een mooie prestatie voor een individu dat zich wil laten vaccineren om zichzelf te beschermen’, zegt Risch. ‘Maar’, zo gaat hij verder, ‘dat is niet de maatstaf die de Amerikaanse overheid hanteert om de effectiviteit van de vaccins te beoordelen.’

Die overheid is volgens Risch vooral geïnteresseerd in de vraag of de vaccins de verspreiding van de infectie voorkomen. ‘Aangezien de vaccinproducenten daarover geen informatie hebben gegeven, moeten we kijken naar de gegevens die worden verzameld waar het vaccin wordt gebruikt.’

Tot nu toe is Israël de beste plaats daarvoor, vindt de epidemioloog, omdat het Pfizer-vaccin daar ondertussen aan meer dan de helft van de bevolking is toegediend (op 21 april, nvdr). De studies in Israël tonen volgens Risch aan dat het vaccin de verspreiding van het virus reduceert met 50 à 60 procent. ‘Daarmee draagt het bij aan de groepsimmuniteit, maar het stopt de verspreiding van het virus niet van de ene dag op de andere. De maatschappij als geheel wordt op termijn beter van het vaccin, maar dat is nog iets anders dan de individuele bescherming, die ongeveer 90 procent bedraagt.’

Dit moet volgens Rish dan ook een ‘wake-upcall’ zijn voor mensen die denken dat het vaccin hen zal bevrijden van alle restricties. ‘Want, ook al krijgen zij dan misschien geen symptomen, het vaccin beperkt de verspreiding van het virus maar voor de helft.’

‘Dokters zeggen mij dat meer dan de helft van de nieuwe covidgevallen die ze behandelen gevaccineerden zijn.’ Op de uitdrukkelijke vraag van Bannon herhaalt Risch die stelling, en daarbij drukt hij zich nog iets specifieker uit: ‘Ze schatten dat 60 procent van de nieuwe patiënten die ze voor covid-19 behandelen, gevaccineerd is.’

Rish heeft het daarbij niet over ‘Israëlische’ dokters of over ‘ziekenhuizen in Israël’, zoals de auteur van Facebookpost poneert. Ook in het artikel op LifesiteNews wordt niet gezegd dat het cijfer van 60 procent op Israël zou slaan.

VS

Het lijkt waarschijnlijker dat Risch, die in de VS werkt, het heeft over Amerikaanse dokters. In ieder geval ligt wat hij zegt niet in de lijn met wat de data tonen over covid-19-gevallen bij gevaccineerden.

Volgens een rapport van de VS-gezondheidsdienst CDC zijn sinds 20 april 2021 meer dan 87 miljoen mensen in de VS volledig gevaccineerd, en werden in die groep 7157 zogenoemde ‘breakthrough cases’ of doorbraakinfecties vastgesteld: gevallen waarin iemand de ziekte krijgt na vaccinatie. Dat komt neer op 0,008 procent van alle volledig gevaccineerden.

In de week waarin Risch zijn uitspraak deed, van 12 tot 19 april, waren er in totaal 525.000 nieuwe besmettingen in de VS, volgens de CDC. Zelfs als alle 7157 doorbraakinfecties zich in die week zouden hebben voorgedaan – wat zeer onwaarschijnlijk is aangezien de vaccinatie in de VS al in december is begonnen – dan nog zou het percentage van nieuwe gevallen bij gevaccineerden slechts 1,4 procent bedragen.

Op 29 april ontkrachtten de Amerikaanse factcheckers van PolitiFact in een factcheck de claim dat 60 procent van de nieuwe covid-19-patiënten gevaccineerden zou zijn, nadat de quote van Harvey Risch viraal was gegaan op Instagram.

Israël

De Israëlische cijfers over het aantal doorbraakinfecties worden voorlopig niet publiek gemaakt, zo laat Michel Thieren, een Belgische arts die als adviseur voor de WHO werkt in Tel Aviv, via e-mail weten.

Een studie in Israël heeft aangetoond dat het vaccin een zeer hoge beschermingsgraad biedt tegen een mogelijke covidinfectie. De grote en snelle vaccinatiecampagne in Israël heeft al vroeg bewezen dat de coronavaccins werken, zo vertelde ook professor infectieziekten Steven Callens (UZ Gent) al op 16 februari in Terzake.

België

Uit een op 11 juni gepubliceerde studie van Sciensano is gebleken dat slechts een heel klein deel van de Belgen die volledig gevaccineerd zijn nadien nog positief testte op covid-19. Van de 1.421.067 personen die op 31 mei volledig geïmmuniseerd waren, liepen er nog 4526 een covid-19-infectie op, ofwel 0,32 procent.

Sinds het begin van de vaccinatiecampagne volgt Sciensano het optreden van infecties die zich voordoen bij volledig gevaccineerde personen – de doorbraakinfecties – van dichtbij op. Dat doet het gezondheidsinstituut door het covid-19-vaccinatieregister Vaccinnet+ te koppelen aan de database van de covid-19-testresultaten.

In de laatste twee weken van mei 2021 werden zo bijvoorbeeld 652 doorbraakinfecties geconstateerd, op een totaal van 27.979 nieuwe covid-19-infecties. Doorbraakinfecties vertegenwoordigen dus slechts 2,33 procent van alle infecties die in deze periode zijn geregistreerd. Bovendien veroorzaakte meer dan twee derde van alle doorbraakinfecties geen symptomen.

Hydroxychloroquine

De reputatie van professor Risch is niet onbesproken. Vorige zomer veroorzaakte hij beroering in medische kringen, ook op zijn eigen universiteit, nadat hij had gepleit voor het gebruik van hydroxychloroquine als behandeling voor het coronavirus, net zoals toenmalig Amerikaans president Trump eerder had gedaan. In augustus vertelde Risch aan Fox News dat het bewijs dat hydroxychloroquine het risico op een opname of overlijden door covid-19 zou verminderen, ‘overweldigend’ was. Nochtans werd die bewering al in verschillende factchecks ontkracht (bijvoorbeeld hier en hier) en raadt de WHO het gebruik van het medicijn bij covidpatiënten af, omdat er geen bewijs is dat het werkt en het gebruik schadelijke gevolgen kan hebben.