Factcheck: nee, dit is geen ufo

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een Facebookgroep wordt een video gedeeld van een vreemd verschijnsel in de lucht. Het zou een ufo zijn, of zelfs de aankondiging van een nieuwe wereldorde. Digitaal onderzoek wijst echter uit dat het gaat om de lancering van een SpaceX-raket, het ruimteproject van de Amerikaanse ondernemer Elon Musk.

Op 31 augustus plaatst iemand een video in de Facebookgroep Chemtrails Benelux (9000 volgers). Leden van die groep geloven in het bestaan van chemtrails, een complottheorie die stelt dat vliegtuigen ons besproeien met chemicaliën. Knack ontkrachtte eerder al zogenaamd bewijs voor die theorie.

De video toont een bizar lichtspel aan een donkere hemel: we zien een soort lichtgevende wolk in de vorm van een condoom. We horen mensen achter de camera in het Engels zeggen: ‘Die dame heeft waarschijnlijk iets in ons drankje gedaan. We zijn waarschijnlijk allebei aan het trippen. Dit is gek! Wat is hier verdomme aan de hand, zeg!’

De video werd oorspronkelijk opgeladen op Facebook door een Amerikaan op 29 augustus met als bijschrift: ‘Wat dit ook echt mag zijn…’ Die video werd 181 keer gedeeld en 4900 keer bekeken.

Onder het artikel wordt gediscussieerd over de oorsprong van het fenomeen. Iemand oppert dat het ‘uit een fabriekspijp lijkt te komen’ of ‘buitenaards’ is. Volgens anderen is het ‘Project Blue Beam’. Dat is een complottheorie over het ontstaan van een soort wereldregering (‘New World Order’). Volgens die theorie zou het Amerikaanse ruimteagentschap NASA en de Verenigde Naties via spitstechnologie met satellieten een boodschap in de lucht projecteren. Zo zou in samenwerking met de antichrist een nieuwe wereldreligie worden aangekondigd om zo iedereen te onderwerpen.

Weinig mensen lijken te geloven in dat soort theorie, maar we onderzoeken deze video omdat het een goede case is om te illustreren hoe je zelf de oorsprong en de juiste context van een video kunt achterhalen. We gaan op zoek naar de oorsprong van de beelden via online zoektechnieken. We gebruiken een omgekeerde zoekactie met een screenshot (1), gebruiken Google Streetview als teletijdmachine (2), achterhalen het juiste tijdstip van de video (3) en zoeken andere beelden van hetzelfde fenomeen (4).

1) Reverse Image Search

We nemen een screenshot van de video op een moment waarop het ‘lichtgevende condoom’ goed zichtbaar is (0:24).

We laden de afbeelding op in de zoekmachines Google, Bing, TinEye en Yandex. Het resultaat bij die laatste twee levert het meeste op. Zo vindt TinEye een gelijkaardige afbeelding die al online kwam op 28 december 2017 (rood kader).

Helaas vinden we die oorspronkelijke afbeelding niet meer online terug, ze werd wellicht verwijderd. We kunnen dus niet zeker weten of het echt om hetzelfde beeld gaat en zo achterhalen wat we zien.

Met de Russische zoekmachine Yandex vinden we heel wat vergelijkbare beelden, maar geen identieke kopie. Volgens die zoekmachine zouden we mogelijk een beeld zien van SpaceX (rood kader), het ruimteproject van Tesla-baas Elon Musk.

2) Google Streetview als teletijdmachine

De locatie achterhalen waar de video werd opgenomen, blijkt niet zo moeilijk. Op 1:37, bij een flukse camerabeweging, zien we een straatnaambord verschijnen (geel kader). We lezen ‘Cesar E Chavez 100 E’.

Wanneer we dit ingeven in Google Maps komen we uit in Los Angeles, op de kruising van Cesar Estrada Chavez Avenue en Main Street. We vergelijken een screenshot van de video (boven) met een beeld uit Google Maps (onder): het straatnaambord (gele kaders), een aanduiding van een bushalte (rode kaders) en de letters ‘LA’ (groene kaders) komen overeen. We weten nu dus zeker waar de video werd opgenomen.

Die visuele elementen helpen ons de locatie te bepalen, maar wat ook opvalt is dat niet álle visuele elementen overeenkomen. Zo zien we in de video ook de achterkant van een plakkaat of verkeersbord (geel kader) met daarop een grote zwarte sticker (rood kader) en een kleine sticker in de linkerbovenhoek (blauw kader).

Die details kunnen ons helpen om te bepalen wanneer de video werd opgenomen. Zo zien we het plakkaat niet terug (geel kader met vraagtekens) op de meeste recente versie van Google Streetview in Los Angeles van februari 2021 (rood kader).

Als de video recent is, zou het kunnen dat dit plakkaat later werd geplaatst, maar als de video ouder is zouden we het moeten terugvinden in eerdere versies van Google Streetview.

Dat blijkt het geval. In juni 2017 (uiterst links) zien we het plakkaat, maar zonder stickers. In juli 2017 zien we de zwarte sticker verschijnen en in januari 2018 hangen beide stickers er. Die werden tegen februari 2019 weer verwijderd (uiterst rechts).

Dankzij deze tijdlijn hebben we een sterke indicatie dat de video werd opgenomen tussen juli 2017 en februari 2019. Het zoekresultaat dat we vonden in TinEye (dat niet meer online stond) was gedateerd op 28 december 2017. Dat valt dus binnen die periode.

3) Juiste tijdstip achterhalen

Nu we weten dat de beelden afkomstig zijn uit Los Angeles en te dateren zijn tussen juli 2017 en februari 2019 kunnen we gerichter zoeken via Google. We geven de zoekwoorden ‘los angeles sky lit’ in. Vervolgens klikken we op ’tools’ (1), ‘any time’ (2) en ‘custom range’ (3). Dat geeft ons de mogelijkheid om de zoekresultaten te beperken tot een bepaalde tijdsperiode.

We willen alleen resultaten zien tussen begin januari 2017 en eind februari 2019.

Wanneer we nu zoeken, vinden we alleen resultaten uit die periode (rood kader). Zo zien we een artikel van de Britse openbare omroep BBC van oktober 2018 (groen kader). En artikelen van december 2017 van Los Angeles Daily News en het Amerikaanse National Public Radio.

Het BBC-artikel met als titel ‘Elon Musks SpaceX-raket verlicht de Californische hemel’ bevat echter geen beelden die sterk gelijken op de video die we onderzoeken. Wellicht zien we dus geen beelden van 8 oktober 2018.

De beelden bij het NPR- en Daily News-artikel (rechts) zijn wel goed vergelijkbaar met het screenshot van onze video (links).

Beide artikelen bevatten ook een tweet van Elon Musk. Hij tweette op 23 december 2017 ‘nucleaire alien UFO uit Noord-Korea’ met een video vergelijkbaar aan degene die wij onderzoeken.

Uiteraard was dit een mopje van de ruimtepionier. In werkelijkheid gaat het over de lancering van een raket van SpaceX, meer bepaald de Falcon 9 die werd geherlanceerd vanaf de Vandenberg Air Force Base, 240 kilometer ten noordwesten van Los Angeles. Volgens The Guardian en NPR werden tien nieuwe satellieten gelanceerd om het Iridium Communications-systeem te finaliseren. Dat netwerk van satellieten wordt gebruikt om data en stemgeluid door te sturen.

4) Andere beelden zoeken

Om helemaal zeker te zijn dat we op de video inderdaad een lancering van SpaceX zien, zoeken we nog andere beelden van die raketlancering die gefilmd zijn vlak bij de plaats van waaruit de video is gemaakt die wij onderzoeken.

Dit doen we via een geavanceerde zoekopdracht in Twitter. We weten dat de beelden wellicht dateren van 23 december 2017, dus zoeken we alleen video’s op Twitter die op die dag online kwamen. We beperken daartoe de zoekresultaten naar datum (rood kader).

We willen echter ook alleen Twitterberichten die werden gestuurd vlak bij de plaats waar de onderzochte video is opgenomen. Hiervoor passen we een truc toe via de URL van de locatie op Google Maps. We bekijken in die lange link het stuk net achter de ‘@’ (gele pijl). Deze cijfercode (rood onderlijnd) bevat de coördinaten van deze specifieke plek op aarde.

We kopiëren deze cijfercode en typen in het zoekvak van Twitter: ‘geocode:X,30km’. Op de plek van de X plakken we deze cijfercode (rood onderlijnd). Nu zal Twitter alleen zoekresultaten geven van tweets die verstuurd zijn van op een straal van 30 kilometer van deze specifieke plaats.

De hele zoekopdracht ziet er nu als volgt uit (rood kader). Wanneer we vervolgens op video’s klikken zien we alleen video’s uit dat deel van Los Angeles die online kwamen op 23 december 2017.

Als we de zoekopdracht nog verder vernauwen (we verkleinen de straal tot 2 km, rood kader), vinden we nog slechts één relevante video als zoekresultaat. Op die video zien we een gebouw met de tekst One Wilshire op (geel kader).

Dat gebouw vinden we op Google Maps en ligt daadwerkelijk op minder dan 2 kilometer van de plek waar onze video werd opgenomen, zo blijkt uit een opzoeking via Google Maps. Bovendien was de camera gericht naar dezelfde kant.

Als we beide video’s met elkaar vergelijken, blijkt de waarneming van de lancering van de SpaceX-raket op hetzelfde moment en vlak bij elkaar in de lucht haast identiek. Hier ziet u boven een detail uit de video op Facebook (0:14), daaronder een detail uit de video op Twitter (0:07).