Factcheck: nee, de premier van Wales werd niet betrapt op geheime uitspraken over coronamaatregelen

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Online circuleert een video van Mark Drakeford, de eerste minister van Wales, die uitspraken doet over de coronamaatregelen. Volgens de begeleidende commentaren zou Drakeford er zich niet bewust van zijn geweest dat hij werd gefilmd. Dat klopt niet. De video komt uit een documentaire van de Welshe tv-zender S4C en de beelden werd niet in het geniep gemaakt.

In de Telegramgroep van vaccintegenstanders ‘Artsen voor Vrijheid’ wordt een video gepost van de eerste minister van Wales, Mark Drakeford.

In de twaalf seconden durende video horen we Drakeford, die sinds 2018 premier van Wales is, de volgende uitspraak doen: ‘Laten we hopen dat niemand slim genoeg is om te vragen of het “moeten” is als in wetgeving of “moeten” als in advies.’

Zijn adviseur Simon Jenkins antwoordt dat ‘ze het al vragen’.

Daarna horen we Drakeford ‘Oh, shit,’ zeggen, terwijl hij zijn hoofd buigt.

In het bijschrift lezen we: ‘De premier van Wales, Mark Drakeford, werd betrapt met de microfoon open: “Laten we hopen dat mensen niet slim genoeg zijn om te vragen of het een advies of een verplichting is.” Wanneer worden jullie wakker…’ De video wordt 29.100 keer gezien. De clip circuleert ook op Nederlandse, Spaanse, Italiaanse en Franse Facebookaccounts.

In het bijschrift van de Franse post lezen we dat de uitspraak zou gaan over de vaccins.

Ook Nederlandstalige Facebookgebruikers denken dat de uitspraak over de vaccins gaat of over mondmaskers.

In de video wordt weinig strafbaars gezegd. Toch verhit de suggestie dat de uitspraken in een gesloten context werden gedaan en in het geniep werden gefilmd de gemoederen op.

Deed de premier effectief de uitspraken zonder dat hij wist dat hij werd gefilmd? En waarover ging de uitspraak?

Documentaire over eerste minister

Het eerste dat opvalt bij het zien van het fragment, is dat de beelden niet stiekem lijken te zijn gemaakt. Ook de naam van Drakeford en zijn medewerker lijken professioneel gemonteerd te zijn. Zou het hier om een beeld uit een documentaire kunnen gaan?

We googelen ‘Mark Drakeford Documentary’. In de zoekresultaten zien we dat er in maart dit jaar op de Waalse zender SC4 een documentaire over de Welshe premier werd uitgezonden. In Prif Weinidog mewn Pandemig (Eerste minister in een pandemie) volgde een cameraploeg een half jaar lang het politieke wedervaren van Drakeford tijdens de eerste maanden van de coronapandemie. De opnames begonnen op 1 september 2020. De documentaire was in maart op de Welshe zender te zien.

Op YouTube vinden we een langer fragment van zo’n vijftig seconden, waarin we meer context bij de video krijgen. Aangezien het fragment afkomstig is uit een documentaire die met toestemming van Drakeford werd gemaakt, kunnen we concluderen dat de beelden niet in het geheim werden gemaakt.

Persconferentie

De langere YouTube-video begint met een persconferentie die op 16 december plaatsvond. Vanaf het spreekgestoelte horen we Drakeford zeggen dat ‘het advies van de Welshe overheid is dat enkel twee huishoudens samen mogen komen om een exclusieve kerstbubbel te vormen. Niemand van ons wil deze dodelijke ziekte aan onze dichtste familie of vrienden doorgeven.’ Daarna start het bewuste Facebookfragment (00:22). Na de quote die werd gebruikt in de Telegramvideo, gaat Drakeford verder met praten: ‘Ik ben geneigd te zeggen dat de boodschap dezelfde is. Of het nu een richtlijn of een regel is, de boodschap is dezelfde. Enkel twee huishoudens moeten elkaar kunnen ontmoeten in Wales. Dat is wat ik vandaag vertel.’

Verstrengde kerstmaatregelen

We gaan op zoek naar de volledige persconferentie van 16 december 2020 en vinden die op het YouTube-account van de Britse krant The Guardian.

De Welshe overheid organiseerde de persconferentie naar aanleiding van de sterke stijging van coronabesmettingen in het Verenigd Koninkrijk. Wales kende het grootste aantal besmettingen in het land. In de eerste vijf minuten van de persconferentie legt Drakeford uit dat nieuwe, strengere maatregelen zullen opgelegd worden. Niet-essentiële winkels en sportscholen (1:03) bijvoorbeeld moesten hun deuren sluiten en thuiswerk wordt aanbevolen (3:30).

Vanaf minuut 5:20 horen we de quote die gebruikt wordt in de documentaire, waarin Drakeford stelt dat de Welshe regering adviseert dat slechts twee huishoudens op Kerstmis kunnen samenkomen. Dat advies werd nadien ook op de website van de Welshe regering geplaatst. Daar lezen we het volgende: ‘In Wales, the position will be that only 2 households should come together to form an exclusive Christmas bubble during that period.’ (In Wales, kunnen enkel 2 gezinnen tijdens de kerstperiode een exclusieve bubbel vormen).

De uitspraak van Drakeford gaat over die ‘should’. De premier stelt zich de vraag hoe mensen het advies zouden interpreteren, als regel of als advies. Drakefords advies was namelijk niet wettelijk afdwingbaar. Wettelijk was het nog altijd toegelaten voor drie gezinnen om samen te komen. Dat lezen we in een artikel op de website WalesOnline, die het verhaal rond de video uit de doeken doet. Later op de dag kondigde de Welshe regering alsnog aan de maatregelen in een wet te gieten.

Drakeford deed de uitspraken dus in de context van een grotere discussie over de aanscherping van de coronamaatregelen.