Factcheck: Nee, alcoholgel kan niet spontaan vuur vatten in een warme auto

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Facebook en in klassieke media circuleert de boodschap dat het gevaarlijk is om een flacon alcoholgel achter te laten in een warme auto. Nodeloze bangmakerij, zo blijkt, want ontsmettingsalcohol kan niet spontaan ontbranden.

Volgens berichten die al wekenlang viraal gaan op sociale media, zou een flacon alcoholgel door de hitte kunnen ontploffen of ontbranden. Een Facebookgebruiker waarschuwt in onderstaande post van 11 mei 2020: ‘Aandacht!!! Laat alcoholgel niet in je warme auto achter!!!!’

Bij het bericht horen vijf foto’s. Op vier ervan zien we veiligheidswaarschuwingen, op de vijfde een zwaar beschadigd autoportier, waarvan een deel lijkt weggebrand. De foto moet blijkbaar bewijzen dat een achtergelaten flacon alcoholgel een ravage kan veroorzaken.

Zoals het Portugese opschrift en de exotisch ogende omgeving op de foto al doen vermoeden, heeft de auteur van het bericht het beeld niet zelf gemaakt, maar wel van het internet geplukt. Een zoekopdracht leert dat de foto uit Brazilië komt, waar het verhaal van de in brand gevlogen alcoholgel eerder al de ronde deed op sociale media.

Ontkracht

Het verhaal werd daar al door verschillende lokale factcheckers ontkracht, onder meer door het Braziliaanse dagblad Estadão. Dat publiceerde op 28 april een factcheckartikel met een duidelijke conclusie: alcoholgel kan niet vanzelf ontbranden, ook niet in een verhitte auto.

Dat bevestigt ook Jan Tytgat, professor toxicologie en farmacologie aan de KU Leuven. ‘De handgels die we als ontsmettingsmiddel gebruiken, bevatten minstens 70 procent alcohol en zijn dus inderdaad ontvlambaar, vandaar ook de veiligheidswaarschuwingen op de verpakkingen. Maar spontaan kan alcohol pas ontbranden bij 363 graden Celsius, dat is de zelfontbrandingstemperatuur. Die extreem hoge temperatuur kan in een auto uiteraard nooit bereikt worden.’

Vanaf een temperatuur van 16,6 °C, het zogenaamde ‘vlampunt’, begint alcohol dampen af te geven die kunnen ontbranden, maar enkel wanneer ze in contact komen met een vonk of een andere ontstekingsbron. ‘De alcoholgel op zich kan dus nooit de oorzaak zijn van een brand, zoals die posts op sociale media beweren’, zegt Tytgat.

Garagebox

Toch blijven berichten over het gevaar van desinfecterende handgels hardnekkig circuleren, niet alleen op sociale netwerken maar ook in klassieke media. Op 21 mei verscheen op de nieuwssites van Mediahuis een artikel waarin Kristof Geens, de woordvoerder van brandweerzone Antwerpen, waarschuwt dat handgel die in een auto in volle zon achterblijft gevaarlijk kan zijn. ‘In die hete omstandigheden kan de alcohol in de gel verdampen, en dat kan brand veroorzaken. Zo ontstond maandag al een brand in een garagebox in Dendermonde, waar onder meer alcoholgel bewaard wordt.’

Bij de brandweer van Dendermonde bevestigt communicatieverantwoordelijke Stefanie Wuytack dat er op 18 mei een brand was in een garagebox waar alcoholgel werd opgeslagen. De oorzaak van de brand is volgens Wuytack echter nog niet bekend, het onderzoek loopt nog.

Ether

Professor Tytgat is in ieder geval formeel: ‘Een fles ontsmettingsalcohol kan niet spontaan ontbranden of ontploffen, louter door de hitte. Daarvoor is ook een vonk of een ander ontstekingsmechanisme nodig.’

De bewuste brand in Dendermonde moet dus ofwel een andere oorzaak hebben, ofwel gaat het om een ander product dat met desinfecterende handgel werd verward. ‘Misschien ging het niet om klassieke ontsmettingsgel, maar om alcoholgel met een andere samenstelling? Het zou bijvoorbeeld kunnen gaan om alcohol waaraan ether werd toegevoegd. Die stof is veel vluchtiger dan alcohol en kan aan een temperatuur van 175 °C zelfontbranden. Het vlampunt van ether bedraagt -40 °C, dus de minste vonk is in de praktijk bij ether zeer gevaarlijk.’

De consument hoeft zich volgens Tytgat geen zorgen te maken. ‘De samenstelling van de handgels die in de reguliere handel te koop zijn, is veilig en wordt grondig gecontroleerd. Wanneer zo’n flesje in een warme auto blijft liggen, is er geen brandgevaar.’