Factcheck: dierenarts verspreidt onjuistheden over het immuunsysteem en de coronavaccins

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In een video die circuleert op sociale media zegt een dierenarts dat vaccinatie tegen covid-19 het aangeboren immuunsysteem zou verstoren. Dat klopt niet. Wel integendeel: de vaccins versterken zowel het verworven als het aangeboren immuunsysteem.

In een vaak gedeelde YouTubevideo zegt dierenarts Geert Vanden Bossche dat de coronavaccins de aangeboren immuniteit zouden onderdrukken (vanaf 0:30). Het videofragment van iets meer dan 5 minuten blijkt een onderdeel van een langere video van 18 minuten. Vooral tegenstanders van het coronabeleid delen de clip op sociale media. De video bereikt op die manier honderdduizenden mensen.

Geert Vanden Bossche is echter niet de wereldwijde vaccinautoriteit waarvoor tegenstanders van de coronavaccinatie hem graag laten doorgaan. Dat schreef Knack al in maart 2021. De man is opgeleid als veearts en heeft zich ooit met vaccins beziggehouden, maar zijn recente artikels daarover zijn alleen in zogenaamde rooftijdschriften verschenen. Dat zijn tijdschriften waarin je tegen betaling studies kunt publiceren zonder dat die door wetenschappelijke collega’s zijn gecontroleerd.

In de video stelt Vanden Bossche dat onze aangeboren antistoffen zouden worden ‘weggeconcurreerd’ door de immuniteit die de vaccins opwekken. Dat effect zou volgens Vanden Bossche nog sterker zijn bij kinderen, die ‘volgepropt zitten met aangeboren antistoffen’. Vaccinatie zou die antistoffen onderdrukken, waardoor we kinderen vatbaarder zouden maken voor covid én voor andere virussen die het ademhalingssysteem treffen.

Desinformatie

‘Qua desinformatie kan dit tellen’, reageert professor immunologie Didier Ebo (UZA) na het bekijken van de video. ‘Dat vaccinale antistoffen zouden concurreren met aangeboren antistoffen, is absolute onzin. Als dat zo was, hoe zou men er dan ooit in geslaagd zijn om ziektes zoals pokken of de bof uit te roeien dankzij vaccinatie?’ Ook professor kinderimmunologie Filomeen Haerynck (UZ Gent) beklemtoont dat ons immuunsysteem niet helemaal werkt zoals Vanden Bossche in de video uitlegt.

Professor Ebo: ‘Ons afweer- of immuunsysteem bestaat uit twee onderdelen: het aangeboren immuunsysteem en het verworven immuunsysteem. Het grote verschil tussen de twee is dat het eerste actief is zodra we op de wereld komen, terwijl we het tweede eerst moeten trainen.’

‘Een ander belangrijk verschil’, voegt professor Haerynck toe, ‘is dat het aangeboren immuunsysteem werkt tegen een breed spectrum aan ziekteverwekkers, terwijl het verworven immuunsysteem specifiek tegen bepaalde ziekteverwekkers werkt.’

In tegenstelling tot wat de man in de video ons wil doen geloven, werken die twee onderdelen van het immuunsysteem elkaar helemaal niet tegen, maar werken ze net nauw samen, zo leggen de immunologen uit.

Pantserdoorborende kogels

Dat blijkt maar goed ook, want de basisverdediging die het aangeboren immuunsysteem biedt, mag niet overschat worden. ‘De aangeboren antistoffen waarover de man in de video het heeft? Ik weet niet wat hij daarmee bedoelt. De enige aangeboren antistoffen die een kind heeft, zijn de antistoffen die het meekrijgt van de moeder, via de placenta. Maar die zijn na een zestal maanden al verdwenen’, aldus Ebo.

Als we alleen op ons aangeboren immuunsysteem zouden kunnen rekenen, dan zouden we er volgens Ebo niet al te best voor staan. ‘Een virus raakt makkelijk door die basisverdediging, omdat het aangeboren immuunsysteem altijd op dezelfde manier reageert en niet van zijn fouten leert. Het schiet altijd met dezelfde kogels op de vijand’, zegt Ebo. ‘Het verworven immuunsysteem daarentegen kun je trainen. Eens het getraind is, zorgt het voor een betere verdediging, omdat het schiet met veel efficiëntere, pantserdoorborende kogels.’

Hoe trainen we het verworven immuunsysteem?

Het is door blootstelling aan ziekteverwekkers dat het verworven immuunsysteem bijleert. Die blootstelling kan gebeuren door een infectie. ‘Krijg je mazelen, dan onthoudt het verworven immuunsysteem dat en zal het die ziekte herkennen wanneer je er opnieuw mee in contact komt’, aldus professor Ebo.

Wie een een ziekte doormaakt, moet er de ongemakken en de risico’s bijnemen die daaraan verbonden zijn. Je kunt het verworven immuunsysteem ook trainen zonder de ziekte te moeten doormaken, dankzij vaccinatie. Ebo: ‘Ben je gevaccineerd tegen mazelen, dan zal het verworven immuunsysteem die ziekteverwekker onmiddellijk herkennen wanneer je ermee in contact komt. Hetzelfde geldt voor de coronavaccins, die ervoor zorgen dat het verworven immuunsysteem het SARS-CoV-2-virus herkent en aanvalt, zonder dat je de ziekte hebt doorgemaakt.’

Hoe werkt de verdediging tegen het coronavirus?

‘Het aangeboren immuunsysteem vormt de eerste barrière tegen het SARS-CoV-2-virus’, legt professor Haerynck uit. ‘Het maakt type I interferon aan. Dat is een signaaleiwit dat de vermenigvuldiging van het virus tegengaat. Daarnaast bestrijden de aangeboren immmuuncellen de virusbesmette cellen.’

Is het virus dan nog niet uitgeschakeld, dan worden de zogenaamde T-cellen geactiveerd. Haerynck: ‘Dat zijn de immuuncellen van het verworven immuunsysteem, die de tweede verdedigingslijn vormen, samen met de aanmaak van antilichamen.’

Hoe werkt een coronavaccin?

Wanneer een persoon ingeënt is met een coronavaccin, dan maken de immuuncellen van het aangeboren immuunsysteem een stukje spike-eiwit van het coronavirus aan en presenteren dit aan de immuuncellen van het verworven afweersysteem, de T-cellen. Ebo: ‘Die T-cellen worden dan slimme geheugencellen en stimuleren andere immuuncellen – de B-cellen – om neutraliserende antistoffen aan te maken. Die antistoffen herkennen het SARS-CoV-2-virus onmiddellijk en gaan ertegen in de verdediging, met de bedoeling het virus uit te schakelen.’

‘Bij niet-gevaccineerden treedt die reactie ook op’, vult professor Haerynck aan. ‘Alleen worden die T-cellen in hun geval pas 3 à 4 dagen na de blootstelling aan de ziekteverwekker actief. Ondertussen kan het virus je al ziek gemaakt hebben en zich al verspreid hebben in je lichaam. Dankzij het vaccin kunnen die slimme T-cellen onmiddellijk in actie komen.’

Nieuwe inzichten

‘Lange tijd hebben we gedacht dat enkel de immuuncellen van het verworven afweersysteem slimme geheugencellen konden aanmaken na vaccinatie’, zegt professor Haerynck. ‘Recente studies, waaronder één die in september 2020 in The New England Journal of Medicine (NEJM) werd gepubliceerd, hebben aangetoond dat ook de immuuncellen van het aangeboren immuunsysteem getraind kunnen worden en dus een geheugen kunnen opbouwen na vaccinatie. We spreken dan van het getrainde aangeboren immuunsysteem.’

‘Dit impliceert’, zegt Haerynck, ‘dat vaccins mogelijk niet alleen werken tegen de ziekteverwekkers waartegen je vaccineert, maar ook tegen andere infecties, precies omdat die brede werking eigen is aan het aangeboren immuunsysteem.’

Haerynck: ‘Het is aangetoond dat wie is ingeënt met het BCG-vaccin, het bekendste vaccin tegen tuberculose, dankzij de training van de aangeboren immuuncellen niet alleen beschermd is tegen tuberculose, maar ook tegen andere infecties.’

‘Het zou kunnen dat de coronavaccins ook beschermen tegen andere infecties’, zegt professor Haerynck. ‘Dat is nog niet afdoende bewezen, maar meerdere publicaties van topimmunologen in hoog aangeschreven wetenschappelijke tijdschriften, zoals de NEJM, wijzen alvast in die richting. Het is niet zo dat, zoals in het filmpje wordt beweerd, vaccinatie je afweersysteem tegenover andere ziekteverwekkers afzwakt, wel integendeel.’

80 jaar ervaring

In ieder geval is er geen enkele reden om aan te nemen dat kinderen vaccineren tegen covid-19 hen vatbaarder zou maken voor andere infecties, benadrukken beide immunologen. ‘In de westerse wereld wordt het overgrote deel van de kinderen al sinds 1940 gevaccineerd met veel verschillende soorten vaccins’, zegt professor Haerynck. ‘We hebben meer ervaring met het vaccineren van kinderen dan met het vaccineren van volwassenen. Geen enkele studie heeft aangetoond dat kinderen door vaccinatie vatbaarder zouden zijn voor andere infecties.’