WK 3×3-basketbal in Antwerpen: feest met een schaduw

De 3×3 Belgian Lions behoren tot de favorieten op het WK in Antwerpen. Maar een onschuldig lijkende fraudezaak kan zware gevolgen hebben voor enkele atleten.

De Groenplaats is altijd the place to be vinden ze in Antwerpen, maar volgende week dinsdag tot zondag nog iets meer. Naast het standbeeld van Peter Paul Rubens verschijnt een tijdelijk stadion. 1800 toeschouwers kunnen er genieten van het wereldkampioenschap 3×3-basketbal. Die spectaculaire pleintjesvariant van basketbal, drie tegen drie, kent u van de Olympische Spelen. De nationale mannen- en vrouwenteams doen mee, de Belgische mannen horen bij de favorieten, pleintjesbasketbal is populair in Antwerpen én de toegang is gratis. Alles aanwezig voor een fijn sportfeest dus, maar er hangt een schaduw over dit WK: het fraudeonderzoek rond de nationale mannenploeg dat, zo meldt het Antwerpse parket, ‘in een eindfase’ zit.

In de hetze dreigt men te vergeten dat het verhaal van de 3×3 Belgian Lions er een is van een uitzonderlijke sportieve stunt. Zonder corona zou het nooit zijn gelukt. Het nationale team bestaat al tien jaar, zonder potten te breken. Wegens ontmoedigend slechte resultaten, of zelfs door een gebrek aan spelers, wordt de ploeg een paar keer opgeheven. In 2017 kondigt het IOC aan dat 3×3 een olympische sport wordt. Het Belgische team, dat op dat moment maar met tussenpozen bestaat, droomt niet van de Spelen. De Lions doen mee aan buitenlandse toernooien wanneer dat uitkomt met hun werkschema: de spelers werken voltijds, verdienen een zakcent in de tweede of derde klasse van het gewone basketbal en zien 3×3 als een veredelde citytrip. De internationals organiseren een crowdfunding en verkopen kousen om hun reizen te bekostigen.

In 2020 grijpt de pandemie om zich heen. De Belg krijgt het advies om ‘in zijn kot’ te blijven. Sporten in groep is een tijdlang verboden, net als sporten in zaal. De basketbalcompetitie wordt stopgezet. Nick Celis en Thierry Marien, de sterkhouders bij de Belgische 3×3, stellen vast dat zij als een van de weinige gelukkigen nog mogen trainen: er geldt namelijk een uitzondering voor olympische atleten. Op dat moment is het enigszins fantasierijk om de Belgian Lions te omschrijven als een olympische ploeg, maar een tiental Antwerpse basketballers maken dankbaar gebruik van de maas in de wet. Zij verzamelen in een omgebouwde hangar in Merksem, trainingszaal en clublokaal van de 3×3.

Tijdens de lockdown ontstaat er iets in Merksem. De basketballers beginnen plezier te krijgen in 3×3. Dat is geen totaal andere sport dan gewoon basketbal, maar je moet er je wel specifiek op voorbereiden. Bij de nieuwe rekruten valt Thibaut Vervoort op, een toptalent dat al op zijn 16e debuteerde in eerste klasse. De Belgen hebben nu een afwerker in huis. Met hernieuwde moed schrijft de nationale 3×3 zich in voor buitenlandse toernooien. Ze kloppen ervaren topteams die in tegenstelling tot de Belgen voltijds met 3×3 bezig zijn. In juni 2021 pakt België op het allerlaatste kwalificatietoernooi het allerlaatste olympische ticket. De spelers zijn door het dolle heen. De Belgische basketbalbond, die het project tot dan genegeerd heeft, valt uit de lucht. Op de Spelen schopt de Belgische 3×3, als enige amateurploeg in een competitie vol profs, het tot de halve finale. Een medaille glipt hen nipt uit handen. De 3×3 Lions voelen zich in Tokio bestolen door de scheidsrechters, die in cruciale fases tegen de Belgen fluiten. Daar valt iets voor te zeggen.

Logingegevens

Waarin zat nu de fraude? Om te mogen deelnemen aan de kwalificatietoernooien moest een land in november 2019 in de top 14 van de wereldranglijst staan. Die ranking zit op een curieuze manier in elkaar: men rekent het quotiënt uit van de honderd beste spelers van ieder land. De resultaten van de nationale ploeg doen er daarbij niet toe. Wat de internationale basketbalbond FIBA bezielde om zo’n bizar reglement te schrijven, kan niemand uitleggen. Het toont hoe jong 3×3 als sport is, en hoe weinig men had nagedacht over de praktische organisatie. De rare regels bevoordelen grote landen, maar misschien was dat het doel.

België telt in 2019 bijlange na geen honderd 3×3-spelers. Maar een speler ‘maken’ is kinderspel. Een speler uit het gewone basketbal kan zichzelf op de FIBA-website registreren als 3×3’er. Nick Celis, kapitein van de nationale 3×3, vraagt bevriende spelers om hun logingegevens. Een paar kliks later is België plots een groot 3×3-land. Om de Belgische coëfficiënt te doen stijgen, hebben die nepspelers nog een neppalmares nodig. In de twee maanden voor de deadline worden 28 Belgische 3×3-toernooien ingegeven op de website van FIBA. Eén is echt, de andere 27 hebben nooit plaatsgevonden. De neptoernooitjes werden zogezegd gespeeld op openbare basketbalpleintjes in de Antwerpse binnenstad en in de zaal van Oxaco Boechout, de club van Celis. Om een toernooi te registreren is enkel een mailadres nodig, raar maar waar. De FIBA vraagt geen bewijzen, stuurt geen waarnemers of scheidsrechters. Voor de betrokkenen lijken de valse toernooien eerder een verknipte administratieve verplichting dan harde fraude. Andere kleine Europese landen doen trouwens hetzelfde. De truc werkt: België mag deelnemen aan de kwalificaties. De internationale basketbalbond weet op dat moment al dat er gaten zitten in het verhaal. Een Belgische speler doet in een mail het bedrog met de neptoernooien uit de doeken. De FIBA start een onderzoek, maar seponeert bij gebrek aan bewijs.

Place de la Concorde

Twee weken na de Olympische Spelen onthult De Standaard de fraude bij de 3×3. De Belgische basketbalbond start een intern tuchtonderzoek en dient een klacht in bij de Cel Sportfraude van de federale politie. De leden van de nationale ploeg houden sindsdien de lippen stijf op elkaar. Dat ligt aan de lastige positie van kapitein Nick Celis, speler-coach van de 3×3. Vlak voor de Spelen legde Celis zijn examen notariaat af. Het is de bedoeling dat hij binnenkort in het notariskantoor van zijn vader stapt. Het bedrog met de neptoernooien, waar destijds niemand graten in zag, komt neer op schriftvervalsing. Daar lachen ze bij de Nationale Kamer van Notarissen niet mee.

Als het tot een veroordeling komt, dan neemt de jonge generatie over. Thibaut Vervoort en Rafaël Bogaerts kwamen pas in 2020 bij de ploeg: de zaak met de namaaktoernooien gebeurde voor zij erbij waren. Niet toevallig hebben Vervoort en Bogaerts een profcontract gekregen bij Sport Vlaanderen. Oudgedienden Nick Celis en Thierry Marien, die de 3×3 Lions jaren met hun tweeën overeind hielden, vloeien hoe dan ook vroeg of laat af. Mogelijk eindigen zij als zondebok. Met Bryan De Valck, Caspar Augustijnen en Maxime Depuydt staan er opvolgers klaar.

De heisa kon niet op een slechter moment komen – nét toen de Belgische sportfan 3×3 omarmde – maar het project is niet in de knop gebroken. De grootste geldzorgen lijken voorbij nu Topsport Vlaanderen in de 3×3 investeert, al zul je vooralsnog niet rijk worden van deze basketbalvariant. De FIBA paste de kwalificatieprocedure aan. België staat intussen vierde op de wereldranglijst en zou geen nepspelers of -toernooien meer nodig hebben om de ranking op te krikken. De Belgische mannen zijn niet langer underdog maar favoriet. Bovendien werd er een ambitieus vrouwenteam opgericht dat heel snel heel goed kan worden, als het klikt tussen de speelsters. De Belgische vrouwen hopen in Antwerpen zelfs een WK-medaille te pakken, al zou dat kras zijn, want de Belgian Cats 3×3 hebben nauwelijks samen gespeeld. Met een beetje geluk staan er in Parijs 2024 twee sterke Belgische teams, beide kandidaat voor het olympische podium, te basketballen op de Place de la Concorde.