Wie was Rik Van Steenbergen, de jongste winnaar van de Ronde van Vlaanderen?

Rik Van Steenbergen was 19 toen hij in 1944 de Ronde van Vlaanderen won. Het was de verre voorbode van een fenomenale carrière.

Een héél grote naam in dit rijtje van jongste winnaars van monumenten. De eigenzinnige Kempenaar Rik Van Steenbergen staat steevast in de top tien van de beste renners die ons land ooit gekend heeft – en dat zijn er een pak. Rik I, zoals men hem na de opkomst van Rik Van Looy (Rik II) ging noemen, houdt nog altijd het record van drie wereldtitels op de weg (1949, 1956 en 1957), dat hij deelt met Alfredo Binda, Eddy Merckx en Oscar Freire. De Ronde van Vlaanderen, Parijs-Roubaix en de Waalse Pijl won hij twee keer, Milaan-Sanremo één keer. In zijn lange loopbaan behaalde hij ook meer dan 700 zeges op de piste.

Het jaar waarin Van Steenbergen zijn leeftijdsrecord neerzet, is frappant: pal in de Tweede Wereldoorlog. Veel koersen werden toen enkele jaren geschrapt, maar Vlaanderens Mooiste bleef doorgaan. De Duitse bezetter hanteerde een politiek van Ruhe und Ordnung: de man in de straat moest het gevoel hebben dat alles vrij normaal verliep, zodat hij minder opstandig zou zijn. Een zondags verzetje hielp daarbij. De Ronde moest om militaire redenen wel wegblijven van de grote verkeersassen en de treinstations. Het waren kleine en vaak slechte wegen waarover de renners dokkerden. De aankomst werd van 1942 tot 1944 verlegd naar de toenmalige wintervelodroom, de voorloper van ’t Kuipke.

Die omstandigheden spelen allemaal een rol in de zege van de Rik Van Steenbergen. Het scheelde maar weinig of de tiener had niet eens aan de start gestaan. De oorlogsjaren zijn hard voor hem. Zijn vader is ploegbaas en conciërge in de sigarenfabriek van Arendonk en ook Rik begint er als arbeider, maar dat verveelt hem snel. Zoals meerdere inwoners van de grensgemeente gaat hij smokkelen. Het zijn jaren van zwendel, onderduiken en overleven. En ondertussen veel fietsen, bij voorkeur op de piste waar er wat te verdienen valt.

Omdat hij in zijn eerste profjaar, 1943, bij de bond geregistreerd staat als baanwielrenner, mag hij niet aan de Ronde van Vlaanderen deelnemen. Enkele maanden later is dat euvel verholpen. Hij wordt Belgisch kampioen op de weg en dus meteen ook A-renner. Getooid in de driekleur mag hij het jaar erop wel deelnemen aan de Ronde.

De slechte wegen zorgen voor veel valpartijen. De heuvelzone ligt te ver van de aankomst in Gent om beslissend te zijn, maar toch geraakt een groep van negen renners voorop. Daarbij grote namen als Briek Schotte en de (sinds 1938) regerende wereldkampioen Marcel Kint. Uitgerekend die twee tenoren komen in de kronkelende steegjes richting velodroom ten val. Ze kunnen nog net opnieuw aansluiten, maar dan is het stadion al in zicht. Drama in de allerlaatste bocht voor het binnenrijden: koploper Georges Maes glijdt onderuit en sleurt in een stofwolk van grind een paar andere renners mee. Van Steenbergen weet zich er gewiekst tussendoor te manoeuvreren, draait als eerste de piste op en mag op de streep de armen in de lucht gooien. Briek Schotte wordt nog tweede. Op de foto na de podiumceremonie legt de piepjonge Van Steenbergen, dan nog met een dikke bos krulhaar, zijn arm rond de zwaar ontgoochelde Schotte, die lacht als een boer met kiespijn.

De pers oordeelt niet mals over het koersverloop. ‘Het zooveelste failliet der aankomsten op piste’, kopt Het Nieuwsblad in de spelling van destijds. Het jaar erop werd de aankomst weer verplaatst. Van Steenbergen zou het allemaal worst wezen, twee jaar later won hij de Ronde opnieuw, dit keer met veel panache. Die tweede zege noemde hij zelf zijn strafste prestatie ooit. En over zijn record zei hij flegmatiek: ‘Ik zal waarschijnlijk altijd wel de jongste winnaar ooit blijven.’

De Ronde van Vlaanderen: ‘Wij zijn hoeders van erfgoed, maar we mogen geen folklore worden’