‘Verbod op revolutionaire tijdrithelmen kan tot ophefmakende rechtszaken leiden’

Kunnen wielerteam Soudal Quick-Step en fabrikant Specialized het verbod van de Internationale Wielerunie (UCI) op de revolutionaire tijdrithelm met sok juridisch aanvechten? Gevolgd door Visma-Lease a Bike als de UCI ook zijn innovatieve helm verbiedt? ‘Niet helemaal onmogelijk’, zegt professor sportrecht Frank Hendrickx (KU Leuven). ‘Zulke zaken zouden zelfs ophefmakend zijn.’

Nadat Visma-Lease a Bike afgelopen maandag zijn nieuwe, zeer aparte Aerohead II-tijdrithelm had voorgesteld, waren het aantal grappige ‘memes’ op sociale media niet te tellen. Bij de Nederlandse ploeg trokken ze zich daar niets van aan: ‘De helm moet niet mooi zijn, het belangrijkste is dat hij door zijn aerodynamische vorm tijdwinst oplevert’. Volgens performance manager Mathieu Heijboer zelfs tot maximaal een seconde per kilometer.

Meer verontwaardigd waren Visma-Lease a Bike en helmfabrikant Giro toen de UCI de dag erop, al dan niet getriggerd door de vele reacties op sociale media, een verrassende mededeling verstuurde. De helm was volgens haar huidige reglement wel toegelaten, maar er zou een diepgaand onderzoek worden ingesteld of de helm, en ook het nieuwe exemplaar van Bahrain Victorious, voldoet aan de belangrijkste vereiste: niet aerodynamica, maar veiligheid.

De UCI zou haar regels over het design en het gebruik van de tijdrithelmen in competitie herbekijken, klonk het. Nochtans had ze beide helmen de voorbije weken en maanden officieel goedgekeurd, nadat beide ploegen alle documentatie en info hadden aangeleverd over hun prototypes. Die voldeden, zoals de UCI erkent in haar persbericht, aan alle reglementaire vereisten.

Dat benadrukte ook Giro, de fabrikant van de Aerohead II-helm van Visma-Lease a Bike, met een post op Instagram, met daarop de afbeelding van de goedkeuring van de UCI, daterend van oktober 2023. En met als veelzeggend bijschrift: ‘We design for sport. Sport has rules. We play by the rules.’ In de brief staat wel vermeld dat de UCI die goedkeuring op elk moment kan intrekken op basis van nieuwe feiten, info en ervaringen met het materiaal in competitie.

(lees verder onder de post)

Dit bericht op Instagram bekijken

Een bericht gedeeld door Giro Cycling (@girocycling)

Naast het nieuwe onderzoek nam de Internationale Wielerunie (UCI) een nog ingrijpendere beslissing: de TT5-tijdrithelm van Soudal Quick-Step, met de ingebouwde sok om de luchtstroom onder de helm te optimaliseren, is vanaf 2 april verboden. ‘De sok is in strijd met het UCI-reglement dat het gebruik van ‘niet essentiële’ componenten verbiedt die niet alleen als kledij of voor veiligheidsredenen dienen.’

Met dat verbod kunnen ook Soudal Quick-Step en helmfabrikant Specialized niet lachen. De renners van de ploeg rijden al met de tijdritsok sinds de Tour de France van… 2022. Die had de UCI toen ook goedgekeurd, maar na ‘grondig onderzoek’ in de voorbije maanden, in overleg met Specialized, blijkt de sok toch ‘niet essentieel.’ ‘Ik heb het gevoel dat ze een beetje met onze kloten willen spelen’, reageerde Remco Evenepoel boos.

Veiligheid vs. zorgvuldige reglementering

Als de UCI binnenkort ook de nieuwe tijdrithelmen van Visma-Lease a Bike en Bahrain Victorious zou verbieden, rijst de vraag of die ploegen en hun helmsponsors dat verbod juridisch zouden kunnen aanvechten, of een financiële compensatie voor hun grote investeringen kunnen eisen.

‘De ploegen zouden zeker een juridisch punt hebben’, zegt professor arbeidsrecht en sportrecht Frank Hendrickx (KU Leuven). ‘Uiteraard moet veiligheid de hoogste prioriteit zijn en heeft de UCI een juridische verplichting om daarover te waken. Net als over het competitieve evenwicht, zodat ploegen niet worden bevoordeeld. Dat zijn twee legitieme doelen. Je mag echter van een sportbond als de UCI, met een monopolistische verantwoordelijkheid, ook verwachten dat ze duurzame, objectieve, transparante en niet-discriminerende regels oplegt, die met alle partijen overlegd zijn. Ze kan niet willekeurig en plots, van het ene op het andere jaar, die regels aanpassen zonder grondige rechtvaardiging en zonder dat die aan bovengenoemde eisen voldoen.’

De UCI heeft in zijn brief met de goedkeuringen voor de helmen wel een belangrijk voorbehoud gemaakt (zoals hierboven vermeld, bij de Instagrampost van Giro, nvdr) en zich op die manier ingedekt, zegt Hendrickx. ‘Ze heeft dus veel voorzichtigheid ingebouwd, en met het voorbehoud wil zij zo wellicht ook haar aansprakelijkheid beperken. Het maakt een rechtsvordering in ieder geval moeilijker.’

Mochten de betrokken ploegen en fabrikanten bij een Zwitserse rechtbank (de UCI is gevestigd in het Zwitserse Aigle, nvdr) toch een rechtszaak aanspannen, dan zal het volgens professor Hendrickx in de eerste plaats gaan over de draagwijdte van de aanvankelijke goedkeuring van de helmen door de UCI en de zorgvuldigheid van de intrekking van die goedkeuring. ‘Maar het is niet uitgesloten dat de discussie ook over de reglementering zelf gaat. Sportreglementen moeten rechtszekerheid en transparantie geven. Is dat niet het geval, dan kan er discussie volgen over de zorgvuldigheidsplicht van een sportbond, die steunt op de contractuele relaties of het mededingingsrecht (over de beperking van concurrentie tussen ondernemingen, nvdr).’

‘In een eventuele rechtszaak zou dan gepleit kunnen worden over de vraag of de UCI een legitieme verwachting creëerde toen ze haar regels met onder meer nieuwe, maximale afmetingen van de helmen aanpaste (begin 2023, nvdr), en over de eventuele onvoorziene urgentie – denk aan veiligheidsredenen – om van koers te wijzigen.’

Super League

Als ze die juridische stappen zouden zetten, zou zo’n rechtszaak over gewijzigde reglementen volgens Hendrickx een primeur zijn. ‘En zelfs ophefmakend binnen het rechtssysteem. Het zou immers aansluiten bij een trend die werd bevestigd met de uitspraak van het Europees Hof van Justitie over de Super League in het voetbal, van eind december 2023. Het Hof erkende toen wel de monopoliepositie van de UEFA en de zeggenschap die de Europese voetbalbond met bepaalde regels over een nieuwe, onafhankelijke Super League kan hebben. Het Hof oordeelde echter ook dat de UEFA misbruik maakte van haar machtspositie door een gebrek aan kwalitatieve reglementering.’

(lees verder onder de tweet)

“It is a project that has been running for more than a year. The aim is to create an even better time trial helmet than last year’s” – Mathieu Heijboer

Find out more about our new time trial helmet on our website!⬇️

— Team Visma | Lease a Bike (@vismaleaseabike) March 4, 2024

‘Datzelfde aspect zou bij een eventuele rechtszaak over de helmen kunnen terugkeren: de strengere eisen die het rechtssysteem oplegt wat betreft de zorgvuldige, professionele en duurzame regelgeving van een sportorganisatie – hier de UCI. Die juridische lijn zou dan ook in volgende rechtszaken kunnen worden doorgetrokken. De vraag is of de ploegen en helmfabrikanten de inzet belangrijk genoeg vinden om er een rechtszaak van te maken. In de Super League-kwestie gaat het om honderden miljoenen euro’s, in dit geval om veel kleinere bedragen. Al zijn die voor de betrokken partijen toch aanzienlijk.’