Un, dos, tres: rondtocht in Utrecht, de enige stad die alle drie de grote rondes al mocht onthalen

Nadat het eerder de Giro en de Tour mocht verwelkomen, vormt Utrecht deze zomer het decor voor de start van de Vuelta. Utreg wordt daarmee de eerste stad ter wereld die de drie grote rondes binnen de stadsgrenzen zal onthaald hebben.

Wie Utrecht vanuit noordwestelijke richting komt binnengereden, doet dat onder het goedkeurend oog van twee van de grootste wielerkampioenen die Nederland heeft voortgebracht. Op de gevel van een flatgebouw aan het Thomas à Kempisplantsoen prijken de reuzegrote portretten van Jan Janssen en Joop Zoetemelk, een muurschildering in 2015 aangebracht naar aanleiding van de Tourstart in de Domstad dat jaar. Het werk van Daniel Roozendaal kreeg begin dit jaar een kleine update. Aan de jaartallen van de Tourzeges van de twee afgebeelde renners (1968 en 1980) en de icoontjes van de gele trui voegde de kunstschilder de jaartallen van hun Vueltazeges (1967 en 1979) en twee rode Vueltatruitjes toe.

Samen met een spandoek ‘#VamosUtrecht’ boven de toegang van het Instituto Cervantes in het hart van de stad is het, bijna twee maanden voor datum, de enige verwijzing naar de start van de Vuelta die voorlopig in het straatbeeld terug te vinden is. ‘Maar daar komt binnenkort verandering in’, zegt Simone Richardson. ‘Aan grote gebouwen zullen doeken worden aangebracht, etalages en horecazaken zullen in de rode Vueltakleur worden aangekleed, in tuinen zullen bloemperken in de vorm van het Vueltalogo worden aangelegd, er zullen Vueltavlaggetjes wapperen en er komt een kloppend hart waar je een selfie kunt nemen.’

Richardson is directeur van La Vuelta Holanda, een team van 45 medewerkers en 800 vrijwilligers dat als voornaamste opdracht heeft de Nederlandse start in veilige banen te leiden. ‘Unipublic (eigendom van Tourorganisatie ASO, nvdr) is verantwoordelijk voor het hele wedstrijdgebeuren, zeg maar voor alles wat binnen de hekken gebeurt. Wij van onze kant, La Vuelta Holanda, staan in voor de veiligheid langs de vierhonderd kilometer Vueltawegen op Nederlandse bodem: afsluitingen neerzetten, politiebegeleiding organiseren, mobiliteit managen, verkeersregelaars en seingevers voorzien, met lokale besturen in gesprek gaan om verkeersobstakels te laten weghalen, noem maar op.’

Behalve de veiligheid coördineert La Vuelta Holanda ook het uitgebreide nevenprogramma dat naar aanleiding van de Gran Salida is opgezet. ‘De Vueltastart lééft’, beweert Richardson. ‘In de honderd dagen in aanloop naar de start vinden zo’n tweehonderd side-events plaats: fietshubs, Spaanse cinema, dikkebandenraces in samenwerking met Team Jumbo-Visma, Spaanse bands die komen optreden… Het vuur wordt voortdurend aangewakkerd. Daar mogen we best trots op zijn.’

Twee bierviltjes

De Giro mag dit jaar dan wel van start zijn gegaan in Boedapest en de Tour in Kopenhagen, het blijft natuurlijk wel merkwaardig dat de Gran Salida van die andere grote ronde plaatsvindt in Utrecht. Temeer omdat de Vuelta in tegenstelling tot de Giro en de Tour nauwelijks een traditie van buitenlandse starts heeft. Na 1997 (Lissabon), 2009 (Assen) en 2017 (Nîmes) is het pas de vierde keer dat de Spaanse ronde buiten de eigen landsgrenzen vertrekt, terwijl de Giro en de Tour respectievelijk al hun 14e en 24e buitenlandse avontuur achter de rug hebben.

Terwijl voor Jan Janssen en Joop Zoetemelk hun eindzege in de Vuelta ‘slechts’ de opstap vormde naar Tourwinst het seizoen erop, legde Utrecht het omgekeerde traject af. Als de Vuelta dit jaar in de Domstad van start gaat, is dat een rechtstreeks gevolg van de komst van de Tour in 2015, toen Rohan Dennis op een broeierig warme zomerdag in de openingstijdrit naar de eerste gele trui stoomde.

Die Grand Départ was een idee van radioverslaggever Jeroen Wielaert en zijn kroegkameraad Jan Fokkens. In 2002, exact twintig jaar geleden, ontwikkelden beide heren in een inmiddels opgedoekt café hun wilde Tourplan. De contouren ervan schreven ze neer op twee bierviltjes, die later werden ingekaderd en aan Tourbaas Christian Prudhomme gepresenteerd. Het duo had zich laten inspireren door ‘Gironingen’, de Girostart van 2002 in Groningen, een initiatief van Wielaerts collega Dick Heuvelman van het toenmalige Nieuwsblad van het Noorden.

Aan de Tourstart in 2015 zouden vele jaren lobbywerk voorafgaan waarbij hoop, ontgoocheling, vreugde en ellende elkaar afwisselden. ‘Ter bevordering van de lobby is op een gegeven moment, in 2008, het Business Peloton Utrecht (BPU) opgericht’, vertelt Simone Richardson. ‘Het is ook vanuit het BPU dat later het idee is gegroeid om de Vuelta naar Utrecht te halen.’

Het BPU is een netwerkorganisatie die grote wielerevenementen ondersteunt, zowel op het vlak van topsport als van breedtesport, met als maatschappelijk doel mensen met elkaar te verbinden en tot beweging aan te zetten. ‘In het BPU zijn grote bedrijven als verzekeraar ASR en accountantsbedrijf PwC vertegenwoordigd, maar ook kmo’s zoals horecazaken’, zegt Richardson. ‘De betrokken CEO’s en eigenaars hebben gemeen dat ze een groot hart hebben voor de wielersport en voor Utrecht.’

Het BPU was ook al actief betrokken bij de komst van de Giro in 2010 naar de Domstad. Utrecht had toen net achter Le Grand Départ gevist – de Tourstart 2010 was toegewezen aan Rotterdam – en zijn wagonnetje vastgehaakt aan Amsterdam, decor van de Grande Partenza. Zo zou op 9 mei 2010 de Amerikaan Tyler Farrar op de Croeselaan in Utrecht de sprint winnen van de eerste rit in lijn van de Giro.

Toen er eind maart 2015 nog honderd dagen resteerden tot de start van de Ronde van Frankrijk, sprak toenmalig BPU-voorzitter Cor Jansen al voorzichtig de ambitie uit om het drieluik van groterondestarts vol te maken. De Giro in 2010, de Tour in 2015, dat smaakte naar meer. Wat als Utrecht de eerste stad ter wereld zou worden die alle drie de grote rondes over de vloer kon krijgen?

Het jaar nadien al, in augustus 2016, trok er een delegatie van het BPU naar Spanje om eens met de Vueltaleiding rond de tafel te zitten. De eerste signalen waren hoopgevend: bij Unipublic maakten ze zich niet de minste zorgen over de vraag of de stad zo’n evenement wel aankon – met de Giro en vooral de Tour was dat ruimschoots bewezen. Schijnbaar kwam het er ‘slechts’ op aan de financiering rond te krijgen (zie kader).

Stekker eruit

Waar de kandidatuur voor de Tourstart dertien jaar had aangesleept, leek het traject naar de Gran Salida aanvankelijk over rozen te lopen. Op 12 december 2018 al kon op een persconferentie op het Domplein het heuglijke nieuws worden bekendgemaakt: Utrecht zou de Vuelta op gang vlaggen, meer bepaald de editie 2020.

‘Vijf maanden voor de Vueltastart, midden maart 2020, stond de eerste welkomstavond gepland met de vrijwilligers en de doorkomststeden’, vertelt Richardson. ‘Dat gebeuren viel al meteen in het water. Diezelfde avond ging het land op slot, om de welbekende reden. Een nachtmerrie was dat, ineens moest het evenement worden gestaakt.’

Meteen na het uitbreken van de pandemie laat Vueltadirecteur Javier Guillén in de Spaanse pers nog optekenen dat de wedstrijd in ieder geval door zou gaan op de geplande data, maar al snel sijpelen andere geluiden door. Eind april 2020 gaat in Nederland de stekker er definitief uit. ‘Het feit dat het geen zomerfeest kon worden waar veel bezoekers konden op afkomen, was voor de betrokken overheden doorslaggevend’, verklaart Richardson. ‘Als de beoogde doelstellingen niet konden worden gerealiseerd, was de inzet van gemeenschapsgeld niet langer te verantwoorden.’ De Vuelta 2020 zou uiteindelijk worden verreden van 20 oktober tot 8 november, met start in het Baskische Irún en over slechts achttien ritten.

Ondertussen liep het mandaat van La Vuelta Holanda inclusief alle personeelscontracten ten einde, kwamen partnerdeals met overheden, bedrijven en andere organisaties te vervallen en was het allerminst zeker of bij een eventuele herstart eenzelfde bataljon vrijwilligers zou kunnen worden opgetrommeld. ‘Het definitieve einde van de Vueltastart in Utrecht heeft nooit formeel op tafel gelegen, maar het was natuurlijk altijd wel een optie’, aldus Richardson.

Met hetzelfde doorzettingsvermogen als bij de Tourkandidatuur wordt begin 2021, zodra de pandemie onder controle geraakt, de blik opnieuw richting Spanje gewend. Na pittige vergaderingen – de meerkosten van het uitstel zouden 2,1 miljoen euro bedragen (waarvan 250.000 op conto van de stad Utrecht) – beslissen de betrokken overheden de draad weer op te nemen en wordt op 26 mei 2021 bevestigd dat de Vuelta het jaar nadien in Nederland van start zal gaan. Met Simone Richardson wordt gelijk ook een nieuwe directeur voor het projectteam aangesteld.

Spaans verleden

Richardson vertelt het verhaal van de Vueltastart op een plek in Utrecht die ze met gevoel voor symboliek heeft uitgekozen. Kitchen Bar Danel, onder het dak van de bekende concerthal TivoliVredenburg, zal straks ook als vipruimte dienstdoen bij de Vueltastart. ‘Het zou zomaar kunnen dat u nu op de stoel zit waarop meneer Guillén zal plaatsnemen om de ploegenpresentatie bij te wonen’, knipoogt Richardson.

‘Nadat de renners door het winkelcentrum Hoog Catharijne zijn gefietst en aan het publiek voorgesteld op het Vredenburgplein om de hoek, zullen ze hier voor onze neus hun fiets afgeven en in een bootje stappen’, zegt Richardson. ‘Vervolgens zullen ze een stukje de Singel opvaren. Feeërieke beelden worden dat. Op het Vredenburgplein kunnen 4.000 toeschouwers plaatsnemen, langs de Singel is er ruimte voor nog eens 12.000. De Vuelta na de Tour in Utrecht slechts mosterd na de maaltijd? Allesbehalve: het wordt één grote fiesta. ‘

Daags nadien, vrijdag 19 augustus, zal dan het definitieve startschot weerklinken. Start en aankomst liggen bij de Jaarbeurs, net als bij de openingstijdrit van de Tour 2015. ‘Maar deze keer gaat het om een ploegentijdrit – een typisch Vuelta-ingrediënt dat we bovendien nog niet hadden geproefd in Utrecht. Ook is het parcours verschillend – zomaar kopiëren was allerminst origineel geweest. Het parcours verbindt alle wijken. De Vuelta is van iedereen, niet alleen van de inwoners van de zogenaamd mooiste wijken.’

Unipublic gaf La Vuelta Holanda voor het uittekenen van de Nederlandse etappes carte blanche, vertrouwend op de aanwezige expertise na Giro en Tour. ‘De tweede rit finisht aan het Utrecht Science Park, de thuisbasis van de universiteit en de hogescholen’, zegt Richardson. ‘De week voorafgaand vindt de introductieweek plaats voor het nieuwe academiejaar, en het weekend van de Vuelta valt net samen met het einde van de zomervakantie in Utrecht. Dat wordt dus één grote overgangsparty.’

De etappe, met start in het Noord-Brabantse Den Bosch, moet ook de fraaie omgeving van de Utrechtse Heuvelrug in de kijker plaatsen. Op de 69 meter hoge Amerongse Berg, waar deze lente in aanwezigheid van Joop Zoetemelk een bord werd onthuld met opschrift ‘Hoogste punt van La Vuelta Holanda 2022’, zijn straks de eerste bergpunten te verdienen.

Dag drie ten slotte speelt zich volledig af op het grondgebied van het wielergekke Noord-Brabant. Start- en aankomstplaats is Breda, sinds de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) een stad met een Spaans verleden. ‘Het schilderij De overgave van Breda van Diego Velázquez (ook bekend als Las lanzas, nvdr) hangt in het Prado in Madrid en heeft zowat de status van De Nachtwacht van Rembrandt in Nederland’, vermeldt Richardson.

Groene karavaan

Op 12 mei, precies honderd dagen voor de Vueltastart, werd de aftrap gegeven van het activatieprogramma. Een peloton fietste van Breda via Den Bosch naar Utrecht, waar Joop Zoetemelk een wielertruitje overhandigde aan burgemeester Sharon Dijksma (PvdA). ‘De rode trui die de klassementsleider in de Vuelta op Nederlandse bodem zal dragen’, preciseert Dijksma. ‘Het ontwerp van het shirt bevat de beeldmerken van de betrokken steden en provincies. Het is voor het eerst in de geschiedenis dat er speciaal voor een gastland een aangepaste leiderstrui wordt ontworpen en uitgereikt.’

Toen de Tour in 2015 in Utrecht neerstreek, was Dijksma nog geen burgemeester van de stad. ‘Maar het is mooi om te zien dat we de lessen die we als stad toen hebben geleerd, opnieuw kunnen meenemen’, zegt ze. ‘De manier waarop we dat evenement toen hebben georganiseerd, gefinancierd en geactiveerd, passen we nu ook weer toe: dat betekent met heel veel private partners, maatschappelijke partijen en onze inwoners. Wel hebben we er nu bewust voor gekozen het met meerdere provincies en gemeentes te organiseren, om zo de werklast, de kosten en het risico te verdelen.’ In 2015 werd LeGrand Départ afgesloten met een verlies van bijna 600.000 euro.

Behalve een feest en een mooie gelegenheid om de stad in de kijker te plaatsen die dit jaar ook 900 jaar stadsrechten viert, moet de Vueltastart ook op langere termijn een impact nalaten, beklemtoont Dijksma. ‘We organiseren dit evenement met allerlei partijen in de stad én met de provincies Utrecht en Noord-Brabant en de steden Breda en ‘s-Hertogenbosch. Met het activatieprogramma geven we zoveel mogelijk inwoners, bedrijven en organisaties de kans om zich aan het evenement te verbinden. Zo ontstaat er een sterk netwerk in de stad, maar ook met onze Brabantse partners. Dat gaat ons helpen bij toekomstige evenementen en vraagstukken en hopelijk is het ook een inspiratie voor toekomstige Nederlandse evenementen.’

Tot slot hoopt Dijksma ook dat de Vueltastart andere wielerorganisatoren kan inspireren, bijvoorbeeld op het vlak van duurzaamheid. Dit buitenlandse avontuur mag dan wel extra vliegkilometers veroorzaken, de burgemeester beklemtoont liever de primeur van de reclamekaravaan. ‘La Vuelta Holanda wordt het eerste wielerevenement ter wereld met een honderd procent groene karavaan. Alle voertuigen rijden geheel emissieloos (elektrisch of op waterstof) en er zullen enkel duurzame gadgets worden uitgedeeld.’

Als gaststad van de grote wielerrondes zal voor Utrecht de trilogie straks zijn voltooid. Is het werk op dat vlak nu af of wat zit er nog in de pijplijn? Dijksma: ‘Ik denk dat we vooral eerst enorm gaan genieten van de Vuelta en het feit dat we dan alle drie de grote rondes zullen hebben ontvangen. Concrete plannen voor nieuwe wielerevenementen hebben we niet, maar zeg nooit nooit!’