Supportersincidenten: Tour de France dreigt slachtoffer te worden van zijn eigen succes

Ze zijn officieel met 10 tot 12 miljoen en ze horen bij de charme van de Tour, maar steeds vaker veroorzaken supporters ook gevaar. Nadat ze lang hun kop in het zand staken, voorzien de organisatoren nu maatregelen.

Supporters vormen een essentieel bestanddeel van het unieke totaalspektakel dat de Ronde van Frankrijk is. Zijn ze afwezig, zoals in de coronatijd of vorig jaar om milieuredenen op de Puy de Dôme, worden ze hard gemist. Hoe langer hoe meer echter is de Tour ook slachtoffer van zijn eigen succes en liggen toeschouwers aan de basis van incidenten.

Selfiejagers

Een van die memorabele valpartijen gebeurt al in 1999 op Alpe d’Huez. De Italiaan Giuseppe Guerini is op weg naar de overwinning wanneer plots een amateurfotograaf midden op de weg voor hem opdoemt. De man in kwestie, die door zijn lens de afstand verkeerd heeft ingeschat, wil nog aan de kant springen, maar de Telekomrenner wijkt in dezelfde richting uit en botst tegen hem aan. Guerini komt ten val, krabbelt weer recht, wordt door de fotograaf in het zadel geholpen en wint alsnog de rit.

Een incident met gunstige afloop, maar achteraf beschouwd slechts de voorbode van erger. ‘De maatschappij is geëvolueerd’, zegt Thierry Gouvenou, veiligheidsverantwoordelijke bij Tourorganisator ASO. ‘Mensen willen de Tour niet louter bijwonen, ze willen ook acteur zijn in hun eigen film. Ze maken selfies en filmen zich naast de renners, zonder zich altijd bewust te zijn van het gevaar dat ze daarmee kunnen veroorzaken.’

In 2022 botst Daniel Oss tijdens de kasseirit naar Arenberg op een fan die staat te filmen en geen oog heeft voor de aankomende renners. Danny van Poppel vliegt over de Italiaan heen en ook Michael Gogl kan de val niet ontwijken. Die laatste verdwijnt uit de wedstrijd met een klaplong, bekken- en sleutelbeenbreuk. Oss staat de volgende dag niet meer aan de start. Hij heeft een halswervel gebroken.

Tijdens de Tour vorig jaar knalt Steff Cras onderweg naar Limoges op een toeschouwer, die meer dan een meter de weg is opgegaan om een foto te maken. De renner van TotalEnergies, op dat moment eerste Belg in de stand op de dertiende plaats, wordt met kneuzingen aan heup, enkel en knie naar het ziekenhuis afgevoerd.

Het weekend erop is het opnieuw prijs. In de Alpenrit naar Saint-Gervais raakt Sepp Kuss de arm van een filmende toeschouwer. De Amerikaan slaat tegen het asfalt en neemt ploegmaat Nathan Van Hooydonck in zijn val mee, waarna nog meer renners tegen de grond gaan.

‘Onze rol bestaat erin om de toeschouwers te blijven sensibiliseren’, zegt Gouvenou. ‘Via de radio, tv en sociale media verspreiden we de boodschap dat ze niet alles op het spel mogen zetten voor een foto of een filmpje. We verwachten ook van de renners dat ze die oproep delen. Zo’n discours slaat namelijk meer aan wanneer het van kampioenen komt dan van een organisator. De donderdag voor de Tourstart hebben we de traditionele briefing met de renners. Dan zullen we die boodschap nog eens meegeven.’

ASO voorziet dit jaar ook aangepaste dranghekken bij aankomsten van sprintetappes. ‘In de laatste 250 à 300 meter zullen we een ander type hekken uittesten, die het publiek iets meer op afstand houden’, verklaart Gouvenou. De maatregel moet incidenten helpen te voorkomen zoals in de massasprint in Moulins vorig jaar, waar Jordi Meeus in aanraking kwam met de arm van een filmende toeschouwer en maar net overeind bleef. Een incident dat herinneringen opriep aan wat Thor Hushovd in 2006 overkwam, toen hij in Straatsburg in volle sprint een groene PMU-hand van een toeschouwer raakte en een snijwonde in zijn arm opliep.

Poseurs

Een variant op de categorie amateurfotografen en selfiejagers zijn de toeschouwers die er alles voor over hebben om op tv te komen. Ze hebben alleen oog voor de camera en geen aandacht voor de wedstrijd. De trieste klassieker in dit genre wordt geschreven in de openingsrit van de Tour 2021 in Bretagne.

Op 46 kilometer van de aankomst in Landerneau staat een Bretoense vrouw deels op het asfalt en met haar rug naar het aanstormende peloton gedraaid. Ze houdt een kartonnen bord vast, met daarop ‘Allez Opi-Omi’. Tony Martin knalt ertegenaan en als in een kegelspel gaan een heleboel renners onderuit en is de weg voor het gros van het peloton versperd. Jasha Sütterlin verlaat met een ernstige polskneuzing als eerste opgever de Tour. De volgende dag gaat ook Marc Soler niet meer van start vanwege een radiuskopfractuur aan beide ellebogen.

Na een klacht van ASO tegen onbekenden wordt de dertigjarige vrouw vier dagen na het incident door de Franse politie opgepakt. In het najaar verschijnt ze voor de correctionele rechtbank van Brest, waar ze schuldig wordt bevonden aan ‘het in gevaar brengen van anderen’ en ‘onopzettelijke verwondingen’. Het parket eist een voorwaardelijke gevangenisstraf van vier maanden, ze komt ervan af met een boete van 1200 euro en een symbolische euro schadevergoeding aan de UNCP, de Franse tak van de rennersvakbond CPA die zich burgerlijke partij heeft gesteld.

‘Er zijn mensen die niet naar de Tour komen om naar de wedstrijd te kijken maar om zelf op tv te komen, zoals bij reality-tv’, zegt Gouvenou. ‘Het is voor ons onmogelijk om miljoenen toeschouwers te controleren of om 7000 kilometer dranghekken te plaatsen. Educatie van het publiek is in dit geval het enige wat we kunnen doen. Door te informeren over de gevaren.’

Wegversperders

Nergens in de Tour zijn de toeschouwers zo talrijk als op de cols, waar de renners het traagst voorbijrijden en het decor het spectaculairst is. Vaak staan de fans tot op het midden van de weg en zijn het de renners die de mensenzee in laatste instantie doen splijten. De taferelen dragen bij tot de heroïek, maar leiden ook soms tot koersvervalsing.

De beelden van op Luz Ardiden in de Tour 2003 staan bij veel wielerliefhebbers nog op het netvlies gebrand. Op zoek naar beschutting tegen de wind rijdt gele trui Lance Armstrong dicht tegen de toeschouwers aan. Opeens hapert hij met zijn remgreep aan een etenszakje van een zwaaiend jongetje. De Amerikaan slaat tegen de grond en neemt in zijn val Iban Mayo mee. Jan Ullrich, die nog net kan uitwijken, beslist uit sportiviteit te wachten. Armstrong komt terug, trekt even later ten aanval en wint alsnog de rit en daarmee de Tour.

Veelbesproken is ook de aankomst op de Mont Ventoux in 2016. Door hevige wind is de streep verlegd van de top naar Chalet Reynard, met als gevolg dat alle toeschouwers nog dichter opeen staan. Terwijl Thomas De Gendt Serge Pauwels aftroeft voor de ritzege, moet een motorrijder die voor de favorietengroep uit rijdt in de remmen voor een toeschouwer. Richie Porte rijdt op de motor in, Bauke Mollema en Chris Froome tuimelen over de Australiër heen. Die laatste zorgt daarop voor een van de meest surrealistische beelden uit de Tourgeschiedenis door een poos lopend zijn weg te vervolgen.

Chaos ook in het gebergte tijdens de Tour van vorig jaar. In de eerste Alpenrit bestookt Tadej Pogacar gele trui Jonas Vingegaard. In de laatste hectometers van de Joux Plane wil de Sloveen een nieuwe versnelling plaatsen om op de top de boniseconden op te rapen en wie weet zelfs met voorsprong de afdaling naar aankomstplaats Morzine in te zetten. Maar twee motoren rijden in de weg. Zij vinden zelf geen doorgang tussen de dichte drommen fans die van geen wijken willen weten. Pogacar zet zich gedegouteerd recht, Carlos Rodríguez wint de rit.

In de koninginnenrit in de Alpen ontstaat op de Col de la Loze een soortgelijke situatie. Een ontketende Vingegaard is naar zijn ploegmaat en vooruitgeschoven pion Wilco Kelderman toegereden. Ineens staat het duo stil, opgehouden door enkele motoren en een organisatiewagen die vast zijn komen te zitten tussen het publiek. Voor het eindverdict maakt het geen verschil, maar fraai is het vertoon allerminst.

‘Dat zijn voor ons inderdaad vervelende situaties’, zegt Gouvenou. ‘We hebben ons heel de winter over dat vraagstuk gebogen, want het is complex. Als je dranghekken plaatst op cols, verleg je dikwijls het probleem, want niemand wil achter de hekken staan. Touwen zijn volgens ons de betere oplossing. Mensen hebben minder het gevoel gevangen te zitten. Overdag kunnen ze zonder probleem de weg oversteken en tijdens de race kunnen we ze met een beetje ordehandhaving weer achter de touwen krijgen.’

Volgens Gouvenou is de organisatie nu waakzamer voor waar de kritieke zones zich bevinden. ‘In totaal zal dit jaar meer dan dertig kilometer met touwen worden beveiligd, drie tot vier keer zoveel als in het verleden. In sommige zones zullen we ook minder voertuigen doorlaten om opstoppingen te vermijden.’

Meer ordediensten inzetten blijkt dan weer geen optie. ‘Vergeet niet dat de politie en rijkswacht in de Tour al met 30.000 man aanwezig zijn. Bovendien zijn ze in dit olympisch jaar al overbevraagd.’

Meelopers

Een specifiek segment van het publiek op de cols zijn de supporters die met de renners blijven meelopen. Dikwijls in een carnavaleske outfit, van een duivelspak tot een Boratkostuum. Renners moeten hen soms als vliegen van zich afslaan. Net zoals ze ook hinder ondervinden van rookbommen die sommige supporters laten afgaan. Hun zicht wordt erdoor belemmerd en de rook bemoeilijkt in volle inspanning hun ademhaling.

‘We stellen vast dat ons publiek aan het verjongen is’, zegt Gouvenou. ‘Vroeger kwam men traditioneel met de familie naar de Tour, grootouders, ouders en kleinkinderen. Nu zijn er veel jonge wielerfans. We zijn daar natuurlijk blij mee, maar die jongeren zijn niet altijd even gedisciplineerd.’

De extra touwen op de cols moeten de problematiek helpen te beteugelen, in combinatie met educatie. Zo lanceerde ASO in Parijs-Nice dit jaar een sensibiliseringsfilmpje waarin onder andere werd opgeroepen om niet naast de renners mee te lopen, hun inspanningen te respecteren en geen toortsen te gebruiken. Of dat daadwerkelijk zoden aan de dijk zet, zal deze zomer misschien al blijken.