‘Reageren in plaats van anticiperen: het wielrennen stoot zich telkens weer aan dezelfde steen’

‘Het was waanzin, maar we zijn dan ook een waanzinnige sport’, vatte Patrick Lefevere, met een monkellach, het debacle van de ploegentijdrit in de Vuelta samen. En bij uitbreiding hoe de hele veiligheidsproblematiek in het wielrennen vaak slecht wordt beheerd.

Het was ontroerend om te zien, hoe ritwinnaar Andreas Kron zondag aan de finish van de Vuelta-etappe in Barcelona naar de hemel wees. Richting Tijl De Decker, de belofte van Lotto-Dstny die in 2024 zijn ploegmakker had moeten worden maar vorige week omkwam bij een tragisch verkeersongeluk. Kron had altijd gezegd dat hij zijn eerste overwinning in een grote ronde zou opdragen aan zijn moeder, die overleed aan kanker toen hij nog een tiener was. Dat eerbetoon moest nog even wachten. De Deen wilde zo zijn ploeg een hart onder de riem steken in zeer moeilijke tijden.

Ironisch genoeg werd zijn gebaar overschaduwd door de hele discussie over de ploegentijdrit van zaterdag, die sommige teams in bijzonder gevaarlijke omstandigheden hadden moeten afwerken: niet alleen in de gietende regen, maar ook bij de vroeger dan verwachte invallende duisternis, op een bovendien technisch, bochtenrijk parcours.

Onder meer Laurens De Plus van INEOS Grenadiers kwam zo ten val en liep een heupbreuk op. Tot grote woede van Remco Evenepoel en zijn collega’s. ‘We zijn geen apen in een circus’, bekritiseerden ze de Vuelta-organisatie. Een dag later grepen ze zelf in: wegens de voorspelde zware regenval dwongen ze, na veel discussies tussen de teams en de klassementsrenners, racedirecteur Javier Guillén om de eindtijden van de etappe stop te zetten op negen kilometer voor de finish.

Niet op de top van de laatste klim naar Montjuïc, zoals Guillén eerst had voorgesteld, maar er nog voor. Tijdens de finale legden Remco Evenepoel en Jonas Vingegaard het peloton zelfs half stil, nadat onder meer Primoz Roglic en Geraint Thomas waren gevallen op een kletsnatte rotonde. Dat was niet naar de zin van andere ploegen, zoals DSM-Firmenich en Alpecin-Deceuninck. Die koersten voor de ritzege en reden, ondanks het risico op de natte straten in Barcelona, wel vol. ‘Iedereen rijdt ook wel een beetje voor zijn eigen ambities’, vatte Geraint Thomas die tweespalt samen.

Opmerkingen vooraf

Ruim 1200 kilometer noordelijker werd in de slotrit van de Renewi Tour, met aankomst in Bilzen, dezelfde discussie gevoerd: de renners stopten in het begin van de etappe. Uit protest tegen de gevaarlijke laatste kilometers, met volgens hen te smalle weggetjes. Te riskant in een grote groep en bij mogelijk regenweer, klonk het. Een protest dat extra getriggerd werd door de gebeurtenissen in de Vuelta en het overlijden van Tijl De Decker, eerder op de week.

Toch werd dat verzet niet door iedereen gedragen. Ritwinnaar Matej Mohoric, die toegaf dat hij met zijn stuurmanskunsten baat had bij zo’n technische finale, zei onomwonden dat renners ook respect moeten hebben voor de organisatie en dat de opmerkingen beter vóór de rit waren gemaakt. Dat beaamde op zijn beurt wedstrijdorganisator Christophe Impens, die wel was ingegaan op de eisen van een deel van het peloton. Tegelijkertijd benadrukte hij dat het parcours vooraf goed was bestudeerd door twee veiligheidsspecialisten én goedgekeurd door de UCI. Hij zou niettemin ‘de bezorgdheden meenemen naar de volgende editie.’

De controverse in zowel de Vuelta als in de Renewi Tour legde het grote probleem van de veiligheidsaanpak in het wielrennen bloot. Dat organisatoren vóóraf te weinig anticiperen op potentiële gevaarlijke situaties. Dat er met de andere betrokken partijen – vertegenwoordigers van de UCI, de teams en de renners – vaak te weinig wordt overlegd om die omstandigheden te voorkomen. En als die situaties zich dan effectief voordoen, er vaak gereageerd wordt vanuit het eigenbelang.

Flauwe excuses

Dat resulteert in debacles zoals die van zaterdag tijdens de ploegentijdrit van de Vuelta. Wedstrijddirecteur Javier Guillén diste nochtans tal van excuses op:

‘We werden verrast. We wisten na berichten van drie weerdiensten dat het zou regenen, maar niet dat het zo zou stormen en zo vroeger donker zou worden.’

‘We konden in een grote stad als Barcelona het startuur in laatste instantie niet zomaar aanpassen, want dat heeft grote gevolgen voor de miljoenen inwoners.’

‘De straatlichten konden wegens technische problemen niet vroeger worden aangelegd.’

Dat weersomstandigheden inderdaad soms moeilijk precies te voorspellen zijn, dat klopt. Maar in dit geval waarschuwden weerdiensten al ruim op voorhand voor gevaar op felle onweders in Barcelona. Had Guillén sowieso vooraf het startuur van de ploegentijdrit kunnen/moeten vervroegen als de straatlichten niet konden worden aangelegd. Of tenminste bij de stad moeten afdwingen dat dat een optie kon zijn bij regenweer, hoe klein die kans ook was. Zeker in de wetenschap dat de laatste ploeg, Soudal Quick-Step, slechts een goed kwartier voor zonsondergang zou vertrekken. Dat gebeurde niet, want de ploegentijdrit moest ’s avonds in primetime op de Spaanse tv komen.

Terecht stelden Remco Evenepoel en co dat aan de kaak, net als het feit dat ze na de ploegentijdrit tússen het drukke verkeer, in het donker, naar de ploegbussen moesten rijden.

Anderzijds hadden noch de afgevaardigden van rennersvakbond (CPA) noch de vereniging van de teams (AIGCP) vooraf de Vueltaorganisatie gewezen op potentiële gevaren van het late startuur. ‘Mijn lijst met zaken die gewijzigd moeten worden, is weer wat langer’, postte CPA-voorzitter Adam Hansen zelf op Twitter.

Hansen heeft dit jaar, als nieuwe voorzitter, al meer goede maatregelen afgedwongen dan zijn tandeloze voorganger Gianni Bugno in diens hele bestuursperiode, maar de Australiër wordt vaak overspoeld door het werk. Bovendien is de CPA te klein als organisatie om álles te voorzien en te monitoren.

Waanzinnige sport

Als ook de Internationale Wielerunie (UCI) dan uitblinkt in passiviteit en de organisatoren de dag zelf niet wil/kan dwingen tot ingrijpende maatregelen, dan krijg je ‘waanzin’ zoals Patrick Lefevere het omschreef. ‘Maar we zijn dan ook een waanzinnige sport’, voegde hij eraan toe.

Het was schertsend bedoeld, inclusief een monkellach, maar het legt de vinger op de wonde. Het wielrennen is meer dan ooit een waanzinnig móóie sport, dankzij de aanvalslust van de sterren van vandaag. Maar door puur amateurisme valt te vaak die mooie kant weg en blijft alleen de gevaarlijke waanzin over.

Net daarom is de nood aan een professionele en algemeen gedragen veiligheidsorganisatie binnen het wielrennen groter dan ooit. Een instantie die anticiperend, onafhankelijk én dwingend kan optreden. Die is met SafeR ook in de maak, zoals juist voor de Tour de France werd aangekondigd en ons door Jaap van Hulten, een van de initiatiefnemers, gisteren werd bevestigd. Helaas werden de voorbije maanden achter de schermen ook al felle discussies gevoerd over de financiering en de structuur ervan.

Veiligheid in het wielrennen: wordt SafeR een gamechanger?

Hopelijk heeft de farce in de Vuelta duidelijk gemaakt dat SafeR absoluut noodzakelijk is en beter gisteren dan vandaag kan starten. Uitzonderlijke omstandigheden zijn in een sport op de steeds gevaarlijkere openbare weg en bij een steeds wispelturiger klimaat niet uit te sluiten.

Maar waanzin kan je wél voorkomen.