In de Rwandese hoofdstad Kigali zal dit jaar het eerste WK wielrennen in Afrika plaatsvinden. Ondanks het militaire conflict in Oost-Congo, waarin Rwanda een grote rol speelt, zal de Internationale Wielerunie (UCI) dat WK allicht niet uitstellen of afgelasten. Beeldvorming, politiek en geld: dat is waar het om draait.
In 2017 stelde David Lappartient zich kandidaat om de nieuwe UCI-voorzitter te worden. Hij won de verkiezing, onder meer met de belofte om het WK wielrennen naar Afrika te brengen. In juli 2018 riep hij de Afrikaanse landen op om een bid uit te brengen. Enkele maanden later dreven er twee kandidaten boven: Marokko en Rwanda, dat volgens insiders in poleposition lag. Onder meer door de ervaring met de organisatie van de Ronde van Rwanda, de grootste Afrikaanse rittenwedstrijd.
In 2019 diende een Rwandese delegatie de officiële WK-kandidatuur in. Een van leden was Aimable Bayingana, voorzitter van de Rwandese wielerfederatie FERWACY, en politieke bondgenoot van president Paul Kagame. De bid kwam echter op de helling te staan, toen Bayingana ontslag moest nemen als gevolg van een groot corruptieschandaal bij de nationale wielerbond.
Zo duurde het tot 2021 eer de UCI het WK van 2025 toewees aan Rwanda, en hoofdstad Kigali. Vier maanden eerder was voorzitter David Lappartient op bezoek geweest bij president Kagame, die hem met alle egards had ontvangen.
Today at Urugwiro Village, President Kagame received @DLappartient, President of the International Cycling Union, @uci_cycling who is in Rwanda to attend #TdRwanda2021 pic.twitter.com/N0aLkNxh2D
— Presidency | Rwanda (@UrugwiroVillage) May 3, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De problemen waren echter niet van de baan. In 2023 raakten Benoît Munyankindi, secretaris-generaal van FERWACY, en Abdallah Murenzi, de opvolger van Aimable Bayingana als voorzitter, in opspraak. Ze werden beschuldigd van valsheid in geschrifte en van financiële onregelmatigheden.
ASO en Golazo als partners
Eerder dat jaar stapte ook Olivier Grandjean op, die vijftien jaar lang de Ronde van Rwanda had georganiseerd en met zijn Grandjean Sport Organisation (GSO) het WK 2025 in Kigali in goede banen zou leiden. FERWACY zat in de problemen en moest op zoek naar een nieuwe partner die logistieke en technische ondersteuning kon bieden.
In september 2023 vroeg de Rwandese overheid aan het Belgische sporteventbureau Golazo Sports, en aan het Franse ASO, de organisator van de Tour de France, om een voorstel in te dienen. Golazo werd niet per toeval gekozen. In mei 2023 had het al een deal tot 2032 afgesloten met de Confederation of African Cycling. Golazo werd onder meer marketing- en eventpartner van het Afrikaans kampioenschap.
In Kenia had Golazo ook al jaren voet aan de grond, waar het inzet op atletiek- en loopevents. Het wielrennen dient als bruggenhoofd om uit te breiden naar nog meer Afrikaanse landen, en meer inkomsten te genereren. In 2024 waren de activiteiten op het continent een van de belangrijkste redenen voor Golazo’s omzetgroei van 25 procent, tot 150 miljoen euro.
Na een principeakkoord werden in januari 2024 de handtekeningen gezet: samen met ASO zou Golazo de Rwandese wielerfederatie FERWACY bijstaan bij de organisatie van het WK, op velerlei vlakken. In september 2024 volgde op het WK in Zürich de voorstelling van het loodzware parcours.
Het Belgische Golazo gebruikt het wielrennen als bruggenhoofd om uit te breiden naar nog meer Afrikaanse landen, en meer inkomsten te genereren.
Kandidatuur IOC-voorzitter
UCI-voorzitter David Lappartient benadrukte er nogmaals hoe belangrijk het WK in Rwanda kan worden om de populariteit van het wielrennen in Afrika op te krikken. Hij vergat erbij te zeggen dat het WK ook perfect paste in een kandidatuur die hij twee weken ervoor officieel had bekendgemaakt: voor het voorzitterschap van het Internationaal Olympisch Comité. De timing was niet toevallig. Lappartient is een sluwe machtspoliticus die perfect weet aan welke touwtjes hij moet trekken en ver op voorhand zijn strategie bepaalt.
In de aanloop naar de voorstelling van zijn programma aan de IOC-leden, dat donderdag in Lausanne plaatsvond, vatte de Fransman zijn belangrijkste beleidslijnen samen in een manifest.
Daarin noemde hij het eerste WK in Afrika, en het invullen van zijn belofte in 2017, een van zijn vijf belangrijkste succesverhalen als UCI-voorzitter. Ook opvallend: als enige van de zeven kandidaten schreef de Fransman neer dat hij als IOC-voorzitter de Olympisch Spelen in de toekomst naar Afrika hoopt te brengen. Het moet hem aan stemmen van Afrikaanse IOC-leden helpen.
Kagame: een ‘sterke leider’
De kans dat Lappartient het WK in Rwanda nog voor de verkiezing van de nieuwe IOC-voorzitter op 20 maart zal annuleren, is dus zeer klein. Voordien, van 23 februari tot 2 maart, vindt nota bene ook de Ronde van Rwanda plaats.
Als Lappartient niet verkozen raakt – hij wordt als de belangrijkste outsider beschouwd – en UCI-voorzitter blijft, zal hij ook de maanden erna het WK in Kigali niet zomaar slachtofferen.
De UCI heeft wel een plan B. Het Zwitserse Martigny, dat in 2020 door de coronapandemie het WK miste, wordt genoemd. Maar dat plan zal ze alleen uit de schuif halen als de nu al mensonterende situatie in Oost-Congo, waar Rwanda de M23-rebellen steunt, nog meer uit de hand zou lopen. En als Rwanda ook de veiligheid tijdens het WK in Kigali, 160 kilometer van de conflictzone, niet meer zou kunnen garanderen.
The Rwanda-backed M23 says it’s taken control of Goma in eastern Democratic Republic of Congo.
— Human Rights Watch (@hrw) January 27, 2025
The fighting is having catastrophic consequences for the humanitarian situation around Goma. https://t.co/kxHnKsrFab pic.twitter.com/6d2ZLRThj7
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Europese landen zouden ook een dwingende politieke druk op de UCI kunnen uitoefenen om het WK te verplaatsen. Gezien hun verwevenheid met het Rwandese regime is dat weinig waarschijnlijk. Niet onbelangrijk daarbij: Lappartient is een Fransman, voorzitter van het Frans Olympisch Comité en speelde een belangrijke rol bij het binnenhalen van de Olympische Winterspelen in 2030, in de Franse Alpen. Hij zal zijn regering en president Macron niet voor het hoofd stoten.
Frankrijk heeft immers nauwe banden met Rwanda. Met geld van de Europese Unie levert Rwanda onder meer troepen in Mozambique. Die beschermen er de Europese economische belangen, en de gigantische gasvoorraad die het Franse TotalEnergies mag ontginnen.
UCI-voorzitter Lappartient is een sluwe machtspoliticus die perfect weet aan welke touwtjes hij moet trekken.
Lappartient heeft tot dusver Paul Kagame ook niet afgevallen. Tijdens het UCI-congres vorig jaar weigerde hij de Rwandese president een dictator te noemen. Lappartient omschreef hem zelfs als ‘een sterke leider, die mensen kan verenigen’.
Verhalen en rapporten over het repressieve regime, mensenrechtenschendingen, het gebrek aan vrije meningsuiting en nieuwsgaring legde de UCI-voorzitter naast zich neer. ‘Rwanda wordt erkend door de internationale gemeenschap. Ga zelf maar kijken. Iedereen is er welkom. Mensenrechten zijn altijd belangrijk voor ons, maar we hebben dit WK met ons volle verstand aan Rwanda gegeven. Daar blijven we bij.’
Het WK: de melkkoe van de UCI
Los van politieke redenen is ook het financiële luik niet te onderschatten. Voor de UCI zijn WK’s in de verschillende wielerdisciplines een belangrijke bron van inkomsten, met het WK op de weg als belangrijkste leverancier. In de laatste gepubliceerde jaarrekening van de UCI (2023) bedroeg de operationele winst van alle WK’s 12,15 miljoen euro. Dat is 32 procent van de totale inkomsten in dat boekjaar (49 miljoen euro).
De hosting fees van die WK’s (de bedragen die steden/landen aan de UCI betalen om een WK te mogen organiseren) klommen tot bijna 16 miljoen euro. In 2022 bedroegen die fees 13,8 miljoen en in 2021 12,2 miljoen euro. In dat laatste jaar vond het WK in Leuven plaats, waarvoor een fee van 6,8 miljoen aan de UCI werd betaald.
In 2020, toen de UCI het WK in het Zwitserse Martigny in laatste instantie moest verkassen naar het Italiaanse Imola, was de operationele winst een kleine drie miljoen euro minder dan in 2021, en de hosting fees 4,7 miljoen minder.
Enkele maanden voor het WK in Rwanda de titelraces verschuiven, zou de UCI een paar miljoen euro kunnen kosten, onder meer door lagere hosting fees dan de ruim zeven miljoen die Rwanda heeft betaald.
De Internationale Wielerunie heeft financieel al geen groot overschot: voor de olympische cyclus van 2021-2024 is een winst gebudgetteerd van 4,1 miljoen euro, waarbij de inkomsten van de Olympische Spelen (23,3 miljoen) het operationele verlies in de vier boekjaren goedmaakt (19,2 miljoen).
De UCI probeert haar budget jaren op voorhand in grote lijnen op te maken. Daarom worden de WK’s vroeg toegewezen. De wereldkampioenschappen op de weg zijn al bekend tot 2030 (in Brussel). Met in 2028 ook een stop in het rijke Abu Dhabi. Niet voor de vele koersfans in de Emiraten, maar voor de vele oliedollars.
Geen Rwandese toppers
Of daar, of dit jaar al in Kigali, een Rwandees wereldkampioen(e) zal worden in een van de categorieën is sterk te betwijfelen. Het WK werd nochtans aan Rwanda toegewezen met het argument dat er, onder meer door de Ronde van Rwanda, een grote wielercultuur heerst. Het WK in Kigali zou dat nog versterken.
In 2023 lanceerde de UCI daarom ook het Rwanda Development Project. Dat moest Rwandese renners helpen om zich voor te bereiden op het WK in 2025. Begin 2024 kondigde David Lappartient ook aan dat het World Cycling Center van de UCI drie vestigingen zou openen in Musanze, Rwamagana en Bugesera.
Het zal nog moeten blijken of dat zoden aan de dijk zet, want Rwanda stelt momenteel weinig voor als wielerland, toch niet op vlak van prestaties. De schandalen bij de wielerbond FERWACY en het afhaken van Team Africa Rising, dat een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van het wielrennen, zijn daar niet vreemd aan.
Bij de mannen en de vrouwen heeft Rwanda geen enkele profrenner of -renster die lid is van een World Team of een Procontinentaal team (het hoogste en op één na hoogste niveau).
De eerste Rwandees op de UCI World Ranking is Moise Mugisha, op de 450e plaats. Bij de vrouwen is er één renster in de top 300 te vinden: Diane Ingabire. Ook talentvolle jeugd zit er niet aan te komen: van de schamele 25 deelnemers op de laatste vijf WK’s konden er drie beloften of junioren de individuele wedstrijden finishen, op een 45e, 47e en 82e stek…
Het zou al een succes zijn als een Rwandees op het WK in Kigali een titelrace kan beëindigen. De internationale concurrentie zal nochtans minder zijn, want onder meer Nederland, Ierland, Denemarken en België lieten al weten dat ze kleinere delegaties zullen afvaardigen wegens de torenhoge hotelkosten in Kigali. De enige Afrikaanse wielervedette, Biniam Girmay, zal misschien niet eens starten, omdat het parcours veel te zwaar is.
Het zal president Kagame worst wezen: vele tienduizenden Rwandezen zullen de renners toejuichen en de tv-camera’s zullen prachtige plaatjes schieten van de hoofdstad Kigali. Beeldvorming, politiek en geld is waar het om draait. De sport is bijzaak.
Wielergids 2025: hoe Wout van Aert een leider werd en Lotte Kopecky haar grenzen wil verleggen
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier