Vandaag dertig jaar geleden: de link tussen de ‘Tour 1989’ en ‘8 seconden’ met Greg LeMond en de meest iconische slottijdrit uit de wielergeschiedenis. Een miraculeuze verrijzenis, waar Yvan Vanmol, toen LeMonds ploegdokter, getuige van was.
Yvan Vanmol: “Ik zie de gezichten in die volgepakte bistro op de Champs-Elysées nog voor me. Ongeloof. Verbijstering. ‘Dit kán toch niet? Het zál toch niet?’ Alsof al die Fransen op dat tv’tje naar een sciencefictionfilm keken. En toch werd het onmogelijk gewaande werkelijkheid: GregLeMond die een achterstand van 50 seconden omzette in een voorsprong van acht tellen, LaurentFignon die aan de aankomst huilend ineenstortte, bijna vertrappeld door cameramensen en fotografen – een iconisch beeld.
“Zelfs ik had geen cent meer voor LeMonds kansen gegeven. Daarom stond ik, na een wandeling met mijn vrouw in Parijs, ook niet aan de finish, maar in het bistrootje – ik heb een dolgelukkige Greg zelfs pas in het hotel en later bij de (bescheiden) viering in de Moulin Rouge teruggezien. Nochtans had ik het kunnen/moeten weten, want de dag ervoor had hij al voorspeld dat hij zou winnen. ‘De tijdrit?’, vroeg ik. ‘Neen, de héle Tour’, klonk hij overtuigd. Niemand binnen de ploeg, op sportdirecteur José De Cauwer na, die dat echter durfde dromen. Ook omdat de Tour voor een ploegje als ADR met twee ritzeges en een tweede plaats van LeMond toen al méér dan geslaagd was.
Hamburgers, pizza’s, Mexicaans: hij liet het zijn persoonlijke verzorger allemaal halen en naar het hotel brengen
“Maar dus niet voor Greg, die al in het begin van het seizoen maar één doel had: de Ronde van Frankrijk. ‘Dáár wil ik opnieuw schitteren.’ Opnieuw, want na zijn jachtongeval in april 1987 – zijn schoonbroer hield hem voor een kalkoen – was LeMond bij PDM een schim van zichzelf. Iedereen dacht dat hij verloren was voor de wielersport, behalve ADR-baas François Lambert, die hem een contract voorschotelde, vooral gebaseerd op premies. Een gok die Amerikaanse sponsors moest aantrekken, maar waar iedereen, ook ik, grote twijfels bij had. LeMond had na dat ongeval tenslotte zeven kilo spieren verloren en had zelfs nog tientallen loden bolletjes in zijn lichaam.
“Maar aan motivatie dus geen gebrek en tot ieders verrassing bereikte hij in het voorjaar al een aanvaardbaar niveau: zeventiende in de Omloop Het Volk, zesde in Tirreno-Adriatico, vierde in het Criterium International, zelfs de Ronde van Vlaanderen uitgereden. Maar dan begon de ellende: Lambert had LeMond, en veel renners bij ADR, al maanden niet betaald. Een dikke streep door Gregs rekening, aangezien hij geld nodig had voor zijn pas opgestarte fietsenbedrijf. Gefrustreerd en in een dronken bui – te veel porto gedronken – weigerde hij zelfs te starten in Luik-Bastenaken-Luik. LeMond keerde daarop terug naar de VS, hervatte na twee weken zonder trainen in de Trump Tour, maar raakte er logischerwijs geen poot vooruit.”
Respect verdwenen
“Ook in het begin van de daaropvolgende Giro werd hij in elke bergrit op vele minuten gereden. Bij de pers was elk greintje respect dan al helemaal verdwenen. Nooit zal ik vergeten hoe een Franse journalist, op weg naar Fignon, LeMond zonder pardon omverliep – alsof hij, een ex-Tourwinnaar en wereldkampioen, er gewoonweg niet stond. Wegens het uitblijven van resultaten laaide ook binnen de ploeg de kritiek op, ook omdat Greg niet de indruk gaf voor zijn vak te leven. Laat opblijven, atypische eetgewoontes… Hamburgers, pizza’s, Mexicaans: hij liet het zijn persoonlijke verzorger Otto Jacome allemaal halen en naar het hotel brengen.
“Veel hielp het niet. Fysiek aan de grond en kapot van de stress – door die financiële problemen, maar ook door de onzekerheid over een mogelijk downsyndroom bij zijn nog ongeboren dochter – belde LeMond na een week huilend naar zijn vrouw Kathy: ‘Ik stop ermee, ik kom naar huis.’ Met heel veel moeite hebben José De Cauwer en ik hem kunnen overtuigen toch verder te koersen. Er moest immers een dieperliggende oorzaak zijn voor zijn slechte prestaties. Ik drong daarom aan op een bloedtest, maar ook dat was niet vanzelfsprekend, want Greg had een bijna panische angst voor naalden. Zelfs van een infuus met vitaminen om te recupereren – in die tijd nog courant – moest hij niet weten. ‘Dat haal ik wel uit mijn eten.’ Nadat hij vier keer rond de kamer gelopen was, stemde hij uiteindelijk toe. Gelukkig, want de test wees op een manifest ijzertekort.
“Met drie injecties in de volgende dagen hebben we dat weer aangevuld. Toen de regen ook de pollen uit de lucht waste – LeMond had last van allergieën – en zijn zwangere vrouw naar Italië vloog met geruststellend nieuws over hun dochter, kreeg hij weer moral en vond hij zijn goede benen terug. In de slottijdrit naar Firenze eindigde Greg zelfs als tweede. Na de Poolse specialist Lech Piasecki, maar ruim een minuut vóór Laurent Fignon, die de Giro won. ‘I’m back!‘, riep hij opgelucht. Voor het eerst sinds lang voelde hij zich weer een échte coureur.
“Vanaf toen stond alles in het teken van de Tour. Zijn programma tot begin juli was tot in de puntjes uitgestippeld. Na een laatste test – zevende in de Ronde van de Mijnvalleien in Spanje – belde een blije De Cauwer me op. Hij had een héél goede LeMond gezien, de tweede stek in de tijdrit van de Giro bleek geen toevalstreffer.”
Triatlonstuur
“De échte verrijzenis volgde echter in de Tour in de eerste, 73 kilometer lange tijdrit naar Rennes. Toen al stonden we perplex: etappewinst – met één minuut voorsprong op Fignon, de rest volgde op vele minuten – plús de gele trui. Dankzij onder meer zijn aerodynamische helm en vooral het toen nog controversiële triatlonstuur. Dat had LeMond met José al in het voorjaar op training getest. Met succes, want met dezelfde hartslag reed hij door de meer aerodynamische positie drie kilometer per uur sneller.
“Toch waren velen binnen de ploeg sceptisch. Ik hoor Frank Hoste het nog zeggen: ‘Hoe kan hij nu met zóiets rijden? Hij zal rugpijn krijgen. We zullen hem na de finish moeten oprapen.’ LeMond en De Cauwer waren echter zeker van hun stuk en hebben dat stuur zelfs achter de hand gehouden tot die eerste tijdrit, om de concurrentie niet op ideeën te brengen. De UCI moest het wel nog goedkeuren, maar José had het lumineuze idee om het voor te leggen aan een commissaris die met kleine oogjes pas uit bed kwam. ‘Euh, voor ons geen probleem.’ (lacht)
“LeMonds eerste zege sinds zijn jachtongeval en die gele trui gaven de ploeg een enorme boost na alle financiële strubbelingen. José moest zelfs renners uit eigen zak betalen en het inschrijvingsgeld voor de Tour werd pas in laatste instantie betaald door een sponsor (Agrigel, nvdr) die LeMond zelf had aangebracht. Die problemen schoven we echter aan de kant, de focus lag vanaf die zege volledig op het verdedigen van de leiderstrui.
De nacht voor de tijdrit kwamen Fignon en Guimard met veel zwier naar onze tafel om LeMond te ‘feliciteren’.
“Enig probleem: daar hadden we de ploeg niet voor. Frank Hoste, Johan Lammerts, Eddy Planckaert, René Martens, Johan Museeuw, Ronny Van Holen en Filip Van Vooren stonden wel hun mannetje op het vlakke maar schoten bergop ruim tekort. Janusz Kuum had wel klimmersbenen en werd gespaard voor de cols, maar die was zo gestoord en egoïstisch dat hij in de Pyreneeën aanviel en het hele peloton deed exploderen, zichzelf én zijn ploegmaats incluis. Van Vooren, die zich in de vlakke ritten de ziel uit het lijf gereden had, eindigde buiten tijd, maar kreeg ’s avonds van zijn kopman wel een gele trui mee naar huis. Ook dát was Greg: een natuurlijke leider en een crème van een kerel die bijzonder goed in de groep lag.
“In de cols stond LeMond er dus alleen voor, en daar was hij, als niet-superklimmer met ferme, gespierde bovenbenen, wel bevreesd voor. Maar het ging beter dan verwacht: naar Cauterets gaf hij geen krimp en in de koninginnenetappe naar Superbagnères moest hij slechts twaalf seconden toegeven op Fignon. Die pakte nipt het geel, maar beschuldigde LeMond toch van te veel in het wiel te hangen, ‘een kampioen onwaardig’. Dat kon Greg echter weinig schelen. Hij was de gele trui kwijt en dat kwam de ploeg zelfs goed uit. Na Van Vooren waren we immers ook Kuum, Van Holen en Hoste – onterecht gediskwalificeerd wegens te veel duwtjes van supporters – kwijtgeraakt.
“Dat voelden we in de waaieretappe naar Marseille, waar Fignon en Charly Mottet, eerste en derde in het klassement, een onverwacht offensief lanceerden. Martens en vooral Museeuw, een debutant in de Tour, hebben toen LeMond gered door na een razende achtervolging van dertig kilometer de kloof te dichten. Greg zei me ’s avonds in het hotel: ‘Museeuw, dat wordt een héle grote!’ – een kenner dus.
“Ook aan zijn kamergenoot Johan Lammerts had hij trouwens veel te danken, want zo georganiseerd en beredeneerd die dacht, zo verstrooid en slordig was LeMond. Verscheidene keren hebben we iemand terug naar het hotel moeten sturen omdat Greg zijn koersschoenen vergeten was in zijn chaotische kamer. In vergelijking met de Giro verzorgde hij zich wel beter: zo veel mogelijk op bed liggen, meteen eten na elke rit… Al liet hij zijn verzorger wel nog af en toe een taco of burrito met hete Mexicaanse kruidensaus halen – daar kon hij echt niet aan weerstaan.” (lacht)
Rodeo op Alpe d’Huez
“Een slechte invloed had het alleszins niet, want LeMond won – met Guy Verhofstadt in de ploegwagen – de klimtijdrit naar Orcières-Merlette en smeerde de dag erna op de citadel van Briançon Fignon weer een tiental seconden aan de broek. Die inspanning bekocht hij echter ’s anderendaags op Alpe d’Huez. Ik zat in de wagen bij De Cauwer en zag Greg steeds meer met de schouders wiegen. Ook Fignons ploegleider Cyrille Guimard merkte dat op en wilde ons passeren om dat zijn renner te laten weten – oortjes bestonden nog niet. José heeft toen zijn auto, in een rodeo tussen dichte hagen toeschouwers, enkele minuten van links naar rechts geslingerd om Guimard zo lang mogelijk op te houden, tot de jury ingreep. Laissez le passer! Guimard snelde naar Fignon, die meteen demarreerde en LeMond in vier kilometer op één minuut en negentien seconden reed. Een klap, maar zonder de manoeuvres van José en zonder Gregs – misschien wel grootste – gave om vér over de pijngrens te gaan, was dat een stuk meer geweest.
“De dag erna bouwde Fignon met een verrassingsaanval zijn voorsprong in het klassement uit tot 50 seconden, maar LeMond bleef optimistisch, zeker toen hij de etappe naar Aix-les-Bains won. Weliswaar zonder tijdwinst op Fignon, maar Greg wist dat er nog een tijdrit in Parijs volgde. De chauvinistische Franse pers hield daar geen rekening mee en bejubelde Fignon, ondanks diens arrogante gedrag tegenover de journalisten eerder in de Tour – hij had zelfs een boycot ingesteld. Ook Fignon zelf leek, weliswaar geplaagd door een zitvlakblessure, zeker van zijn zege, want toen hij met zijn ploeg Système U de nacht voor de tijdrit in Parijs in ons hotel logeerde, kwamen hij en Guimard met veel zwier naar onze tafel om LeMond te ‘feliciteren’. ‘Je bent van ver teruggekeerd, maar er kan maar één iemand winnen, en dat ben ik.’ Greg lachte eens vriendelijk, maar evenzeer in zijn vuistje. Hij voelde zich nog sterk en had met zijn triatlonstuur nog een wapen achter de hand.
“Toch was LeMond de volgende ochtend heel nerveus en gefocust. Bij het ontbijt, en erna tijdens de verkenning van het 24,5 kilometer lange tijdritparcours waar hij met José elke bocht, putdekseltje en witte streep tot op de centimeter bestudeerde om te zien waar hij een fractie van een seconde zou kunnen nemen – zo overtuigd van zijn slaagkansen, al verbood hij José om tijdens de tijdrit de verschillen met Fignon door te geven. Hij wilde alleen zo hard mogelijk trappen en zien waar hij zou uitkomen.”
Levensles
“Dat LeMonds boude voorspelling – ‘Ik win de héle Tour’ – effectief uitkwam, amper twee maanden nadat hij als een half lijk door de Giro gestrompeld was, bewijst dat je met wilskracht, gekoppeld aan (veel) talent en zónder doping, alles kunt bereiken. Maar de grootste levensles die ik toen geleerd heb, is hoe relatief succes is en hoe snel het kan gaan in deze maatschappij. In de Giro zagen de journalisten Greg niet staan, in de Tour vielen ze op hun knieën – zélfs die Fransman die hem omvergelopen had – om hem te mogen interviewen. Een immens contrast tussen de kwetsbaarheid en de verafgoding van een ‘vedette’. Je moet mentaal bijzonder sterk zijn om daarmee om te gaan. En dat is misschien wel LeMonds grootste verdienste: hij is altijd heel aimabel en nuchter gebleven. En dankbaar, want in een na-Tourcriterium schonk hij me een gesigneerde gele trui. Een mooie herinnering aan een ongelofelijke sportman, maar vooral aan een mooi mens.”
